Ιστορία του αναρχισμού

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Τμήμα μιας σειράς λημμάτων
Σχολές σκέψης
  • Θεωρία
  • Πρακτική
  • Ταξική πάλη
  • Αντιρρησίας συνείδησης
  • Αποκέντρωση
  • Άμεση δημοκρατία
  • Ατομικισμός
  • Προλεταριακός διεθνισμός
  • Μουτουαλισμός
  • Κοινωνική οικολογία
  • Το Α σε κύκλο
  • Επανάσταση
    		•
    Πρόσωπα
    Σχετικά θέματα
    Αναρχισμός
    Πολιτική
    		 Η ουδέτερη οπτική γωνία αυτού του λήμματος αμφισβητείται. Πιθανότατα παρουσιάζει κάποια γεγονότα ή απόψεις μονομερώς ή με δυσανάλογη ισορροπία σε σχέση με την αντίστοιχη βαρύτητά τους. Παρακαλούμε δείτε τη σχετική συζήτηση στη σελίδα συζήτησης του λήμματος.

    Οι πρώτες ρίζες της αναρχικής σκέψης μπορούν να βρεθούν στην Αρχαία Ελλάδα και Κίνα, όπου πολλοί φιλόσοφοι αμφισβήτησαν την αναγκαιότητα του Κράτους και διακήρυξαν το ηθικό δικαίωμα του ανθρώπου να αποφασίζει για τον εαυτό του. Κατά ορισμένες ερμηνείες, στην Παλαιά και την Καινή Διαθήκη βρίσκονται επίσης διατάξεις που στηρίζουν ένα σύστημα αυτοδιακυβέρνησης των Χριστιανών, χωρίς την ανάγκη του κράτους.[1] Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, μερικές θρησκευτικές σέχτες παρουσίασαν ελευθεριακές τάσεις και, κατά την εποχή του Διαφωτισμού, η άνοδος του ρασιοναλισμού και της επιστήμης σήμανε και τη γέννηση του σύγχρονου αναρχικού κινήματος.

    Ο μοντέρνος αναρχισμός ήταν σημαντικό μέρος του εργατικού κινήματος στα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ού. Ο μοντερνισμός, η βιομηχανοποίηση, η αντίδραση στον καπιταλισμό και τα μαζικά μεταναστευτικά ρεύματα βοήθησαν τον αναρχισμό να ανθίσει και να εξαπλωθεί σε πολλά μέρη της γης. Οι κυριότερες τάσεις του αναρχισμού ως κοινωνικό κίνημα ήταν ο αναρχοκολλεκτιβισμός, ο αναρχοκομμουνισμός, ο αναρχοσυνδικαλισμός, ενώ παράλληλα εμφανίστηκε και ο ατομικιστικός αναρχισμός. Όσο το εργατικό κίνημα μεγάλωνε, η σύγκρουση μεταξύ αναρχικών και Μαρξιστών κομμουνιστών γινόταν αναπόφευκτη. Τα δύο ρεύματα χωρίστηκαν στο 5 Κογκρέσο της Πρώτης Διεθνούς το 1872. Τα γεγονότα που ακολούθησαν δεν βοήθησαν να κλείσει το χάσμα. Οι αναρχικοί συμμετείχαν με ενθουσιασμό στη Ρωσική Επανάσταση, αλλά όταν οι Μπολσεβίκοι ανέβηκαν στην εξουσία, οι αναρχικοί δέχτηκαν καταπίεση, με χαρακτηριστικά παραδείγματα την εξέγερση της Κροστάνδης και την Ελεύθερη Περιοχή στην Ουκρανία. Η μεγαλύτερη στιγμή του Αναρχισμού ήταν στον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο, ο οποίος έληξε με ήττα των αναρχικών και των συμμάχων του. Ο αναρχισμός ως κίνημα φαινόταν να έχει σβήσει μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Ωστόσο, τη δεκαετία του 1960 επανεμφανίστηκε με πολλές μορφές, ιδίως μέσα στο κίνημα κατά της παγκοσμιοποίησης.

    Ορισμοί και Ιστορία του Αναρχισμού[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Το ζήτημα του ορισμού της Αναρχίας και συνεπακόλουθα της ιστορίας του είναι αμφιλεγόμενο.[2] Μία ομάδα μελετητών θεωρεί ότι ο αναρχισμός σχετίζεται αυστηρά με την εργατική πάλη. Άλλοι βρίσκουν αυτή την προσέγγιση υπερβολικά περιορισμένη.[3] Οι μεν θεωρούν ότι ο Αναρχισμός εμφανίστηκε κατά τον 19ο αιώνα, οι δε υποστηρίζουν πως οι ρίζες του αναρχισμού απλώνονται ως τον αρχαίο κόσμο.[4] Ο αναρχικός φιλόσοφος Μάρεϋ Μπούκτσιν θεωρεί τον αναρχισμό ως συνέχιση της «παράδοσης της ελευθερίας» δηλαδή τις επαναστατικές στιγμές οι οποίες υπήρχαν σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας, σε αντίθεση με την «παράδοση της κυριαρχίας» την οποία αποτελούν τα κράτη, ο καπιταλισμός και άλλες οργανωτικές δομές.[5]

    Συνήθως ο αναρχισμός ορίζεται με τρεις τρόπους. Ο πρώτος είναι ετυμολογικός (α στερητικό + αρχή, δηλαδή εξουσία)· ωστόσο, ο Αναρχισμός δεν είναι απλά μία άρνηση. Ο δεύτερος είναι αντικρατικός· παρόλο που η άρνηση του κράτους φαίνεται θεμελιώδης, δεν περιγράφει την ουσία του αναρχισμού. Ο τρίτος είναι ο «αντιεξουσιαστικός» ορισμός, δηλαδή η άρνηση κάθε είδους εξουσίας· όμως, αποτελεί υπεραπλούστευση του αναρχισμού.[6][7] Πέρα από τις συζητήσεις για τον ορισμό, υπάρχει διαφωνία και για το τι είναι ο Αναρχισμός: είναι φιλοσοφία, θεωρία ή σειρά από δράσεις;[8] Ο Alejandro de Agosta προκρίνει πως ο αναρχισμός είναι μία «αποκεντρωμένη ομοσπονδία φιλοσοφιών, καθώς επίσης πρακτικών και τρόπων ζωής, που επαναλαμβάνεται σε διάφορες κοινότητες και προσφέρει μία ποικίλη γεωιστορία».[9]

    Απαρχές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Προϊστορία και αρχαίος κόσμος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Πολλοί μελετητές του αναρχισμού, συμπεριλαμβανομένων των ανθρωπολόγων Harold Barclay and David Graeber, ισχυρίζονται πως η κοινωνία ζούσε σε κάποια μορφή αναρχίας κατά την προϊστορική περίοδο. Τη μεγαλύτερη περίοδο πριν την καταγεγραμμένη ιστορία, η ανθρώπινη κοινωνία ζούσε χωρίς δομές ιεραρχίας, ελέγχου και υπακοής[10][11] Πολύ πριν ο Αναρχισμός εμφανιστεί ως διακριτή προοπτική για την ανθρωπότητα, οι άνθρωποι ζούσαν σε αυτοκυβερνώμενες κοινωνίες χωρίς κάποια επίσημη πολιτική τάξη.[12] Μόνο μετά την άνοδο των ιεραρχικών κοινωνιών, οι αναρχικές ιδέες διαμορφώθηκαν ως κριτική απάντηση και απόρριψη των καταναγκαστικών πολιτικών θεσμών και των ιεραρχικών κοινωνικών σχέσεων.[13]

    Ο Ταοϊσμός που αναπτύχθηκε στην αρχαία Κίνα, εμφάνιζε παρόμοιες τάσεις με τον αναρχισμό. Οι σχολές των Λάο Τσε και Ζουάνγκ Τσου ανέπτυξαν τη φιλοσοφία της μη-εξουσίας, που βασιζόταν σε μία αντιπολιτική στάση και απόρριψη κάθε συμμετοχής σε πολιτικά κινήματα ή οργανισμούς, την οποία μάλιστα παρουσίασαν στους άρχοντες της Κίνας.[14] Υπάρχει διγνωμία αν το να ζητάς από τους εξουσιαστές να μην εξουσιάζουν, ανήκει στον χώρο του αναρχισμού.[15] Μία νέα γενιά Ταοϊστών που έτεινε προς τον αναρχισμό εμφανίστηκε κατά τη διάρκεια της Δυναστείας Τζιν ανάμεσα στον 3ο και 5ο αιώνα. Ο Ταοϊστικός αναρχισμός ήταν είδος φιλοσοφικού αναρχισμού, που προσπαθούσε να απονομιμοποιήσει το κράτος και να αμφισβητήσει την ηθική του. Ο Ταοϊστικός αναρχισμός ήταν πασιφιστική σχολή σκέψης, σε αντίθεση με το δυτικό κίνημα που εμφανίστηκε μερικούς αιώνες αργότερα.[16]

    Ο Διογένης στην αρχαία Αθήνα

    Κάποιοι φιλόσοφοι της Αρχαίας Ελλάδας είχαν εκφράσει θέσεις, οι οποίες βρίσκονται στον πυρήνα της αναρχικής σκέψης.[17][18] Η πρώτη γνωστή πολιτικά χρήση της λέξης αναρχία[α] εμφανίζεται στο έργο «Επτά επί Θήβας» από τον Αισχύλο, το 467 π.Χ. Εκεί, η Αντιγόνη αρνείται δημόσια να υποταχθεί στην εξουσία της Πόλης και να μην θάψει τον αδελφό της, Πολυνείκη, θέτοντας τον ηθικό και θρησκευτικό νόμο πάνω από τον κρατικό.[21] Με το ίδιο θέμα ασχολήθηκε και ο Σοφοκλής, περίπου 50 χρόνια αργότερα, στο έργο του «Αντιγόνη», όπου η ηρωίδα έρχεται σε σύγκρουση με τις αρχές της πόλης.[22]

    Στην αρχαία Ελλάδα εντοπίζονται οι αξίες του δυτικού αναρχισμού, ως φιλοσοφία αλλά όχι μόνο, από τους Κυνικούς και τους Στωικούς φιλοσόφους. Έχει αναφερθεί πως ο κυνικός Διογένης της Σινώπης και ο Κράτης ο Θηβαίος υποστήριζαν μία αναρχική μορφή της κοινωνίας, αν και λίγα διασώθηκαν από τα γραπτά τους. Οι πιο σημαντικές συνεισφορές τους ήταν η ριζοσπαστική προσέγγιση του Νόμου και της Φύσεως. Σε αντίθεση με τους υπόλοιπους φιλοσόφους της Αρχαίας Ελλάδας, οι οποίοι επεδίωκαν να συγκεράσουν αρμονικά τα δύο, οι Κυνικοί απέρριπταν εντελώς τον Νόμο, και συνεπακόλουθα το κράτος, τις ιεραρχίες ή άλλους θεσμούς που προκύπτουν εξ αυτού. Παράλληλα, υπερασπίζονταν έναν τρόπο ζωής βασισμένο αποκλεισικά στη Φύση.[23][24] Ο Ζήνων ο Κιτιεύς, ιδρυτής του Στωικισμού, περιέγραψε μια ουτοπία περίπου το 300 π.Χ.[25]: ένα είδος αναρχισμού βασισμένο στην κοινωνικοποίηση των ανθρώπων, όπου δεν θα υπήρχε η ανάγκη του κράτους.[26][27]

    Ο Σωκράτης, παρόλο που δεν ήταν αναρχικός, είχε ορισμένες ιδέες που ήταν ελευθεριακές. Συνεχώς αμφισβητούσε τις Αρχές και στο κέντρο της φιλοσοφίας του ήταν το δικαίωμα του κάθε ανθρώπου να ακολουθεί τη συνείδηση του.[28] Ο μαθητής του, ο Αρίστιππος, υποστήριζε πως δεν θέλει να κυβερνά ούτε να κυβερνάται, και θεωρούσε το Κράτος ως κίνδυνο για την προσωπική αυτονομία.[23]

    Μεσαίωνας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Στην Περσία εμφανίστηκε τον 5ο αιώνα ένας προφήτης ονόματι Μαζντάκ με επιρροές κυρίως από τον Ζωροαστρισμό, που καλούσε από κατάργηση της ιδιωτικής περιουσίας μέχρι ανατροπή του Βασιλιά. Ο ίδιος, καθώς και χιλιάδες οπαδοί του, σφαγιάστηκαν το 528· ωστόσο, αργότερα εμφανίστηκαν κινήματα στον ισλαμικό κόσμο επηρεασμένα από τη διδασκαλία του.[29]

    Μετά την καθολική επικράτηση του Χριστιανισμού, κατά τόπους αναπτύχθηκαν διάφορα κινήματα, τα οποία υπέσκαπταν την πανίσχυρη Εκκλησία και τους Άρχοντες. Κυριότερο εξ αυτών ήταν η «Αίρεση του Ελεύθερου Πνεύματος», κίνημα το οποίο αρχικά αναπτύχθηκε στο σουφιτικό Ισλάμ της Σεβίλλης τον 12ο αιώνα και πέρασε από εκεί στην υπόλοιπη Ευρώπη μέχρι τον 14ο αιώνα. Τα μέλη του πίστευαν στην απόλυτη ελευθερία, ενώ είχαν απόψεις κατά του Κλήρου και της Καθολικής Εκκλησίας. Παρότι οι ιδέες τους ήταν περισσότερο ατομικιστικές, είχαν κοινωνικό αντίκτυπο.[30] Αργότερα, τον 16ο αιώνα, εμφανίστηκαν οι Αναβαπτιστές, οι οποίοι θεωρείται πως δημιούργησαν τις θρησκευτικές βάσεις του μοντέρνου Αναρχισμού. Στο βιβλίο του «Ιστορία της Δυτικής Φιλοσοφίας», ο Μπέρτραντ Ράσελ έγραψε πως οι Αναβαπτιστές «... αρνούνταν κάθε νόμο, αφού πίστευαν πως ο καλός άνθρωπος οδηγείται κάθε στιγμή από το Άγιο Πνεύμα... από αυτή τη βάση, καταλήξανε στον Κομμουνισμό».[31]

    O Τζέημς Τζολ παρατήρησε την αντίθεση δύο ρευμάτων του Αναρχισμού. Αρχικά, τον Μεσαίωνα, εμφανίστηκαν θρησκευτικά κινήματα, τα οποία με ασκητικό ζήλο απέρριπταν τους θεσμούς, τους νόμους και την καθεστηκυία τάξη. Αργότερα, τον 18ο αιώνα, εμφανίστηκε ένα άλλο αναρχικό ρεύμα, βασισμένο στον Ορθολογισμό και τη λογική. Σύμφωνα με τον Τζολ, ο συγκερασμός των δύο ρευμάτων από τη μία εμφάνιζε τον Αναρχισμό ως κάτι το αντιφατικό, από την άλλη του προσέφερε παγκόσμια απήχηση.[32]

    Μεταρρύθμιση και Αναγέννηση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Κατά την Αγγλική Επανάσταση, ιδρύθηκε μία κοινότητα στο Σάρρεϋ, η οποία πλησίαζε αρκετά τον ενσυνείδητο αναρχισμό, οι ονομαζόμενοι Ντίγγερς (Diggers).[33][34] Ηγετικό πρόσωπο στους Ντίγγερς ήταν ο Gerrard Winstanley, o οποίος καλούσε για κοινοκτημοσύνη και κατάργηση των αφεντικών, βασιζόμενος σε διδασκαλίες από τη Βίβλο.[35] Την ίδια περίπου εποχή εμφανίστηκαν και οι Ranters, οι οποίοι επίσης επηρεασμένοι από την «αίρεση του ελεύθερου πνεύματος» είχαν ριζοσπαστικά κοινωνικά και οικονομικά αιτήματα. Υποστήριζαν μεταξύ άλλων τον ελεύθερο έρωτα.[36]

    Η πολιτική σκέψη στην Αγγλία πήρε διαφορετική τροπή. Κυρίαρχη προσωπικότητα ήταν ο Τζων Λοκ, που υπερασπίστηκε τον ρόλο της κυβέρνησης ως προϋπόθεση για την προστασία της ελευθερίας και της ιδιοκτησίας – μία όχι αναρχική προσέγγιση, αλλά τουλάχιστον διαφοροποιούταν από την ελέω Θεού μοναρχία.[37] Άλλοι διανοητές θα πήγαιναν πιο μακριά: για παράδειγμα, ο Τζόναθαν Σουίφτ στα «Ταξίδια του Γκιούλιβερ» σκιαγράφησε μία λογική αλλά ταυτόχρονα παράδοξη αναρχική κοινωνία. Ο Έντμουντ Μπερκ, εξετάζοντας τις μορφές διακυβέρνησης, κατέληξε σε αναρχικές δομές, όπως και ο Τόμας Πέιν, χωρίς όμως κανένας τους να μπορεί να χαρακτηριστεί αναρχικός.[38]

    Ωστόσο, ήταν στη Γαλλία που αναπτύχθηκε περισσότερο από κάθε άλλη χώρα η ελευθεριακή σκέψη, ίσως ως αντίδραση στο συγκεντρωτικό τότε κράτος. Συγγραφείς όπως ο Ραμπελαί, ο Ετιέν ντε Λα Μποετί (Discourse on Voluntary Servitude), ο Γκαμπριέλ ντε Φουανί, ο Φρανσουά Φενελόν, και άλλοι, έγραφαν για ένα ουτοπικό κόσμο –ως μεταφορικό σχήμα για να αποφύγουν τη λογοκρισία– αμφισβητώντας την αξία των κυβερνήσεων, ενώ έδειχναν εμπιστοσύνη στην κοινωνία ότι μπορεί να οργανωθεί μόνη της χωρίς άρχοντες.[39] Το αποτέλεσμα του πνευματικού έργου των φιλοσόφων αυτής της εποχής ήταν να εμπνεύσουν τον Διαφωτισμό του 18ου αιώνα, παρόλο που υπήρχαν λίγοι και σχετικά άγνωστοι φιλόσοφοι με πρωτόλειες αναρχικές ιδέες.[40]

    Από τον Διαφωτισμό ως και τον 18ο αιώνα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Ουίλιαμ Γκόντγουϊν, ιδρυτής της σύγχρονης αναρχικής θεωρίας

    Η άνθηση των ελευθεριακών ιδεών συνεχιζόταν ως και τη Γαλλική Επανάσταση. Φιλόσοφοι, ουμανιστές και καλλιτέχνες από αρκετές χώρες εμπνέονταν από την ιδέα της υποχώρησης του κράτους, κάτι που ήταν κατά την άποψη τους ένα βήμα προς τον εξανθρωπισμό της κοινωνίας.[41] Οι αντικοινοβουλευτικοί Enragés (Εξοργισμένοι) εναντιώθηκαν στην επαναστατική κυβέρνηση ως αντιφατική έννοια.[42] Στο «Μανιφέστο των Ίσων» ο Sylvain Maréchal επιθυμούσε την εξαφάνιση κάθε διάκρισης ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς, μεγάλους και μικρούς, αφεντικά και υπηρέτες, κυβερνήτες και κυβερνωμένους.[42] H λέξη «αναρχικός» χρησιμοποιούταν συνήθως ως βρισιά, αν και ορισμένοι την αποδέχτηκαν με περηφάνια.[43]

    Το κατά πόσο η Γαλλική επανάσταση βοήθησε στη διάδοση των αντιεξουσιαστικών ιδεών είναι κάτι που ακόμη συζητείται. Σύμφωνα με τον ιστορικό της Αναρχίας, Μαξ Νετλάου, η επανάσταση απλώς εκσυγχρόνισε το κράτος και τον μιλιταρισμό.[44] Ο Κροπότκιν, όμως, είδε τις ρίζες του σύγχρονου αναρχισμού να εμφανίζονται στους αγώνες των επαναστατών.[45]

    Την ίδια εποχή με τη Γαλλική Επανάσταση, ο Ουίλιαμ Γκόντγουϊν θεμελίωνε τις αντιεξουσιαστικές ιδέες στη Βρετανία. Ο Γκόντουϊν δημοσίευσε το έργο του «Έρευνα πάνω στην Πολιτική δικαιοσύνη και η επίδραση της στη γενική Αρετή και Ευτυχία»[β] στο οποίο αναδείκνυε τον καταστροφικό ρόλο που ενέχει η κυβέρνηση.[46] Ο Γκόντουϊν επηρεάστηκε από τις ιδέες του Edmund Burke[47] και θεωρείται ως ο ιδρυτής του «φιλοσοφικού αναρχισμού», σύμφωνα με τον οποίο οι κυβερνήσεις έχουν στον πυρήνα τους βλαπτικό χαρακτήρα για την κοινωνία, ενώ υποστήριζε πως η Λογική θα απελευθέρωνε τον κόσμο.[48]

    19ος αιώνας: Η εμφάνιση του κλασικού Αναρχισμού[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Πιερ-Ζοζέφ Προυντόν και Μαξ Στίρνερ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Πιερ-Ζοζέφ Προυντόν


    Ο Προυντόν θεωρείται ο ιδρυτής του μοντέρνου αναρχικού κινήματος, με το ριζοσπαστικό του έργο «Τι είναι ιδιοκτησία» (Qu'est-ce que la propriété), το οποίο εκδόθηκε το 1840. Η απάντηση του στην ερώτηση «Τι είναι ιδιοκτησία» είναι ακόμη πιο γνωστή: «Η ιδιοκτησία είναι κλοπή».[49] H θεωρία του Προυντόν, ο μουτουαλισμός, απορρίπτει το κράτος, τον καπιταλισμό και τον κομμουνισμό,[50] καλεί δε σε μία συνεργατική κοινωνία όπου τα άτομα θα σχηματίζουν ελεύθερες ενώσεις με βάση την αμοιβαιότητα.[51][52] Οι μουτουαλιστές έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην Πρώτη Διεθνή, ιδιαίτερα στα δύο πρώτα συνέδρια, ωστόσο, καθώς ο αναρχοκομμουνισμός κέρδιζε έδαφος, η επιρροή των μουτουαλιστών μειωνόταν. Στην Αμερική πάντως, ο μουτουαλισμός βρήκε γόνιμο έδαφος ανάμεσα στους Ατομικιστές στο τέλος του 19ου αιώνα.[52]

    Το 1845, στη Λα Κορούνια της Ισπανίας, ο Ramón de la Sagra ίδρυσε το αναρχικό περιοδικό El Porvenir, το οποίο εμπνεόταν από τις ιδέες του Προυντόν[53] και συνέβαλλε στην ανάπτυξη του φεντεραλιστικού κινήματος που εμφανίστηκε το 1860. Ο Καταλανός πολιτικός Πι υ Μαργκάλ ήταν ο κύριος μεταφραστής των έργων του Προυντόν στα Ισπανικά, και τo 1873, όταν έγινε για ένα σύντομο χρονικό διάστημα πρόεδρος της Ισπανίας, προσπάθησε να εφαρμόσει μερικές από τις ιδέες του και να προωθήσει ένα αποκεντρωμένο σύστημα διοίκησης. [54][53]

    Μία μορφή του ατομικίστικου αναρχισμού, ο εγωιστικός αναρχισμός, εμφανίστηκε στη Γερμανία, με τον Μαξ Στίρνερ να είναι ο πιο γνωστός υπέρμαχος του.[55][56] Έγραψε το βιβλίο «Ο Μοναδικός και η ιδιοκτησία του» το 1844, το οποίο θεωρείται θεμελιώδες έργο της συγκεκριμένης φιλοσοφίας.[56] Σύμφωνα με τον Στίρνερ, ο μόνος περιορισμός των δικαιωμάτων του ατόμου είναι η στέρηση της δυνατότητας του να αποκτά ό,τι επιθυμεί χωρίς να λαμβάνει υπόψιν Θεό, Κράτος ή Ηθική.[57] Για τον Στίρνερ, τα δικαιώματα ήταν «φαντάσματα στο μυαλό» και η Κοινωνία δεν υπάρχει, υπάρχει μόνο το Άτομο που είναι η πραγμάτωση τους.[58] Ο Στίρνερ υποστήριζε τις «Ενώσεις εγωιστών», δηλαδή μέλη τα οποία εθελοντικά συμμετέχουν για να πραγματοποιηθεί μία πράξη την οποία επιθυμούν.[59] Ο Στίρνερ πρότεινε αυτή τη μορφή οργάνωσης ως εναλλακτική στη θέση του κράτους.[60] Οι εγωιστές αναρχικοί ισχυρίζονται πως ο εγωισμός θα δημιουργήσει γνήσιες και αυθόρμητες ενώσεις μεταξύ των ατόμων.[61]

    Ο Ατομικίστικος αναρχισμός στις ΗΠΑ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Ο Χένρι Ντέιβιντ Θόρω (1817-1862), υπήρξε σκεπτικιστής ως προς την κυβέρνηση και επηρέασε την αναρχική σκέψη. Αξιοσημείωτο έργο του είναι το Civil Disobedience (Κοινωνική ανυπακοή) όπου διακηρύσσει ότι «η καλύτερη κυβέρνηση είναι αυτή που κυβερνάει λιγότερο». Αρκετοί τον έχουν χαρακτηρίσει ως αναρχοατομικιστή.[62][24]

    Ήδη από τον 18ο αιώνα, οι ιδέες υπέρ της ελάχιστης κυβέρνησης ακουγόταν από τους πρώτους προέδρους των ΗΠΑ, και είχαν αρκετή απήχηση στον αμερικανικό λαό.[63] Η κατεύθυνση του αναρχισμού, κυρίως στις ανατολικές πολιτείες, ήταν προς τον Ατομικισμό,[64] χωρίς ωστόσο να γίνεται κριτική στον καπιταλισμό. Αντιθέτως, υιοθετήθηκε μία προυντονική στάση, θεωρώντας ότι η ιδιοκτησία εγγυάται την αυτονομία του ατόμου.[65] Χαρακτηριστικό των αμερικάνων αναρχικών του 19ου αιώνα, πέρα από τον Ατομικισμό, ήταν και ο Υπερβατισμός. Προεξέχων αυτής της κίνησης ήταν ο Θόρω. Ο αναρχοατομικιστής Μπέντζαμιν Τάκερ καθόρισε περαιτέρω το αμερικανικό κίνημα με το περιοδικό Liberty,[66] ενώ στη σκιά του αμερικάνικου αναρχοατομικισμού αναπτύχθηκε ο αναρχοχριστιανισμός.[66] Σοσιαλεπαναστάτες μετανάστες από την κεντρική Ευρώπη ίδρυσαν το International Working People's Association, ενώ μια άλλη ομάδα στο Σαν Φρανσίσκο αποτελούμενη από Αμερικάνους δημιούργησε μυστική κοινότητα.[66] Τα αιματηρά γεγονότα του 1886 στα οποία πρωταγωνίστησαν οι αναρχικοί του Σικάγο, έκαναν το κίνημα γνωστό σε όλη τη χώρα.[67] Ωστόσο, σύντομα παραγκωνίστηκαν, όταν συνδέθηκαν με την τρομοκρατική βία.[68]

    Ο αμερικάνικος Αναρχοατομικισμός έδινε ιδιαίτερη σημασία στη σεξουαλική απελευθέρωση[69] και τα γυναικεία δικαιώματα· σημειωτέον ότι εκείνη την εποχή αρκετοί νόμοι σχετικοί με το σεξ έκαναν διακρίσεις κατά των γυναικών.[70]

    Η Πρώτη Διεθνής και ο αναρχοκολλεκτιβισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    O αναρχοκολλεκτιβιστής Μιχαήλ Μπακούνιν είναι ιδιαίτερα γνωστός για την κριτική του στον Μαρξ.[71]

    Στην Ευρώπη, μετά τις επαναστάσεις του 1848 ακολούθησε σκληρή καταστολή.[72] To 1864 σχηματίστηκε η Διεθνής Ένωση Εργατών (ή αλλιώς Πρώτη Διεθνής), ενσωματώνοντας διαφορετικά επαναστατικά ρεύματα, συμπεριλαμβανομένων των Γάλλων οπαδών του Πιερ-Ζοζεφ Προυντόν.[73] H Διεθνής έγινε σύντομα σημαντική οργάνωση. Ο Καρλ Μαρξ αναδύθηκε ως ηγέτης της, αλλά οι οπαδοί του μουτουαλισμού που ήταν αντίθετοι με τον κρατικό σοσιαλισμό του Μαρξ, υπερασπίστηκαν την αποχή από τις πολιτικές εκλογικές διαδικασίες, και ήταν υπέρ της μικροϊδιοκτησίας.[74] Το 1868, μετά την ανεπιτυχή συμμετοχή τους στη Λίγκα της Ειρήνης και της Ελευθερίας, ο Μπακούνιν και οι σύντροφοι του εντάχθηκαν στην Πρώτη Διεθνή.[75] Συντάχθηκαν με ομάδες των φεντεραλιστών σοσιαλιστών της Διεθνούς[76] οι οποίες υποστήριζαν την επαναστατική ανατροπή του κράτους και την κολλεκτιβοποίηση της περιουσίας. Στην αρχή συνεργαζόταν με τους μαρξιστές για να προωθήσουν μια πιο επαναστατική γραμμή στη Διεθνή. Τελικά προέκυψαν δυο πόλοι, με τους Μαρξ και Μπακούνιν ως κεντρικά πρόσωπα αναφοράς.[77]

    Το 1872, στο Συνέδριο της Χάγης, το διεθνές εργατικό κίνημα διασπάστηκε, όταν οι Μπακούνιν και Μαρξ συγκρούστηκαν. O Μαρξ κατηγόρησε τον Μπακούνιν ότι προσπαθούσε να πάρει τον έλεγχο της Διεθνούς με δόλιους τρόπους, με αποτέλεσμα ο Μπακούνιν να εκδιωχθεί από τη Διεθνή. Οι αναρχικοί που έφυγαν ίδρυσαν νέα διεθνή ομοσπονδία με έδρα το Saint-Imier.[78][79][80] Πέρα όμως από τις προσωπικές κατηγορίες, υπήρχαν και ιδεολογικές διαφορές:

    • Στο ζήτημα του κράτους, ο Μπακούνιν καλούσε για άμεση κατάλυση του, ενώ οι Μαρξιστές διαφωνούσαν.
    • Ο Μπακούνιν ήθελε τη Διεθνή να μην έχει πολιτικό ρόλο παρά μόνο να αγωνίζεται για οικονομικά θέματα, σε αντίθεση με τους Μαρξιστές.
    • Ο Μπακούνιν διαφωνούσε με τον ιστορικό υλισμό του Μαρξ και αρνιόταν στο προλεταριάτο τον επαναστατικό ρόλο που του έδινε ο Μαρξ, ενώ αναφερόταν κολακευτικά στο λούμπεν προλεταριάτο.[81]

    Ο Μπακούνιν χαρακτήριζε τις ιδέες του Μαρξ συγκεντρωτικές και προέβλεψε πως αν ένα μαρξιστικό κόμμα ερχόταν στην εξουσία, οι ηγέτες του απλά θα αντικαθιστούσαν την άρχουσα τάξη εναντίον της οποίας έδωσαν μάχη.[82][83] Παρόλο που ο Μαρξ πέρασε τη γραμμή του στο παγκόσμιο εργατικό κίνημα, σύμφωνα με τον Πήτερ Μάρσαλ, δικαιώθηκαν οι προβλέψεις του Μπακούνιν για την καταπιεστική φύση των κομμουνιστικών κρατών, για τον μιλιταρισμό και τη νέα άρχουσα τάξη, η οποία θα εμφανιζόταν.[71][84] Ο Μπακούνιν, από την άλλη, είχε εκφραστεί υπέρ μιας «αόρατης δικτατορίας».[85][86] Σύμφωνα με τον Μάρσαλ, ο Μπακούνιν, διεφθαρμένος από την αγάπη για την εξουσία, απέτυχε να καταλάβει ότι οι κίνδυνοι της δικτατορίας του Μαρξ ήταν εφαρμοστέοι και στη δική του δικτατορία,[87] η οποία κατά τη γνώμη του ίδιου συγγραφέα, θα μπορούσε να είναι περισσότερο τυραννική.[88]

    20ός αιώνας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Αναρχοσυνδικαλισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Μία γκραβούρα από τον Walter Crane, των εκτελεσμένων αναρχικών του Σικάγο, μετά την εξέγερση και τα επεισόδια στην πλατεία Haymarket.

    Η βασική αρχή του αναρχοκομμουνισμού, ότι οι εργατικοί αγώνες προηγούνται των πολιτικών, ανάγεται στο έργο του Προυντόν[89] και ήταν το ζήτημα που οδήγησε στο σχίσμα της Πρώτης Διεθνούς, καθώς ο Μπακούνιν επέμενε σε ένα αυτόνομο εργατικό κίνημα.[90] Από αυτό το σχίσμα προήλθαν ομάδες που αποτέλεσαν τους προπομπούς του αναρχοσυνδικαλισμού.[91]

    Το Σικάγο ήταν το κέντρο του αμερικάνικου αναρχικού κινήματος από τον 19ο αιώνα λόγω του μαζικής μετανάστευσης Ευρωπαίων πολιτών. Την Πρωτομαγιά του 1886, οργανώθηκε γενική απεργία σε πολλές αμερικανικές πολιτείες με κύριο αίτημα την καθιέρωση του οκταώρου. Οι αναρχικοί, παρότι θεώρησαν το αίτημα ρεφορμιστικό, συμμετείχαν στην απεργία. Η κατάσταση οξύνθηκε δραματικά στις 3 και 4 Μαΐου.[92] Στις 3 Μαΐου ξέσπασαν ταραχές, όταν απεργοσπάστες επιχείρησαν να διασπάσουν τη γραμμή των απεργών και δύο εργάτες σκοτώθηκαν αφότου οι αστυνομικοί άνοιξαν πυρ εναντίον του πλήθους.[93] Στις 4 Μαΐου, οι αναρχικοί οργάνωσαν πορεία στην πλατεία του Σικάγο Haymarket Square.[94] Μία βόμβα ρίχτηκε από ένα σοκάκι.[95] Στον πανικό που ακολούθησε, η αστυνομία άνοιξε πάλι πυρ στοχεύοντας το πλήθος αλλά ακούσια και άλλους αστυνομικούς.[96] Επτά αστυνομικοί και τουλάχιστον τέσσερις εργάτες σκοτώθηκαν.[97] Οκτώ αναρχικοί, άμεσα ή έμμεσα συνδεδεμένοι με τους διοργανωτές συνελήφθησαν κατηγορούμενοι για δολοφονία αστυνομικών. Οι συλληφθέντες έγιναν διεθνώς διάσημοι ανάμεσα στις τάξεις του εργατικού κινήματος. Τέσσερις από αυτούς εκτελέστηκαν και ένας πέμπτος αυτοκτόνησε στο κελί του. Τα γεγονότα έγιναν γνωστά ως Υπόθεση Χέιμαρκετ, και αποτέλεσε πλήγμα για το εργατικό κίνημα στον αγώνα για την καθιέρωση του 8ώρου. Το 1890, μία δεύτερη απόπειρα αυτή τη φορά με διεθνή εμβέλεια, υπέρ της καθιέρωσης του οκταώρου έλαβε χώρα. Η εκδήλωση είχε ως δευτερεύων σκοπό να τιμηθεί η μνήμη των εργατών που σκοτώθηκαν κατά τα προηγούμενα γεγονότα. Αν και δεν υπήρχε πρόθεση επανάληψης της εκδήλωσης, από την επόμενη χρονιά καθιερώθηκε ως ημερομηνία εορτασμού των εργατών, ενώ διεθνώς κατοχυρώθηκε ως αργία.[98]

    H Confederation Generale du Travail (CGT) ήταν μια από τις πιο μεγάλες συνδικαλιστικές οργανώσεις της Ευρώπης με σημαντικές επιρροές από τον αναρχισμό.[99] H CGT ήταν μια οργάνωση λαϊκής βάσης και αποτέλεσε πρόσφορο έδαφος για επαναστατικές ιδέες, ενώ η δομή της αντιγράφηκε από αντίστοιχες ευρωπαϊκές οργανώσεις. Μετά το 1914, η οργάνωση στράφηκε προς τον ρεφορμισμό.[100]

    To 1907, το Διεθνές Αναρχικό Συνέδριο του Άμστερνταμ συγκέντρωσε αντιπροσώπους από σχεδόν κάθε Ευρωπαϊκή χώρα, τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και τη Λατινική Αμερική.[101] Το κεντρικό θέμα συζήτησης αφορούσε τη σχέση μεταξύ αναρχισμού και συνδικαλισμού.[102] Ο Ερρίκο Μαλατέστα και ο Πιέρ Μονάτ διαφώνησαν για αυτό το ζήτημα, καθώς ο τελευταίος αντιλαμβανόταν τον συνδικαλισμό ως επαναστατικό και πίστευε πως μέσω αυτού θα δημιουργούνταν οι συνθήκες για κοινωνική επανάσταση, ενώ ο Μαλατέστα δεν θεωρούσε τον συνδικαλισμό ικανό για κάτι τέτοιο.[103][104] Πίστευε πως το συνδικαλιστικό κίνημα ήταν ρεφορμιστικό και ακόμα περισσότερο συντηρητικό, χαρακτηρίζοντας ως κατ' ουσία αστικό και αντιεργατικό το φαινόμενο των επαγγελματιών συνδικαλιστών. Ο Μαλατέστα προειδοποίησε ότι οι συνδικαλιστικοί στόχοι διαιώνιζαν τον ίδιο τον συνδικαλισμό, ενώ οι αναρχικοί πρέπει να έχουν την Αναρχία ως τελικό τους σκοπό, και συνεπώς να απέχουν από οποιαδήποτε μεθοδολογία αντίθετη στην επίτευξη αυτού του σκοπού.[105]

    Η Ιβηρική Ομοσπονδία Αναρχικών (Federación Anarquista Ibérica) ήταν η πρώτη σημαντική αναρχοσυνδικαλιστική ένωση, σε μία χώρα όπου οι αναρχικές ομοσπονδίες διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο. Η πιο μεγάλη ήταν η Εθνική Ομοσπονδία Εργατών (CNT: Confederación Nacional del Trabajo), η οποία ιδρύθηκε το 1910. Πριν τη δεκαετία του 1940, η CNT ήταν η σημαντικότερη δύναμη της εργατικής τάξης έχοντας προσελκύσει 1,58 εκατομμύρια μέλη και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην Ισπανική Επανάσταση του 1936.[106] Η CNT εντάχθηκε στη Διεθνή Ένωση Εργατών, μία ομοσπονδία αναρχοσυνδικαλιστικών σωματείων που ιδρύθηκε το 1922.[107] Η λάμψη της CNT έδωσε ώθηση στον αναρχοσυνδικαλισμό της Λατινικής Αμερικής.[108] Η Federación Obrera Regional Argentina έφτασε τα 250.000 μέλη ξεπερνώντας της σοσιαλδημοκρατικές ενώσεις.[108]

    Μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα, ο αναρχοσυνδικαλισμός και ο αναρχισμός είχαν εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο, από τη Λατινική Αμερική ως την ανατολική Ευρώπη και την Ασία, με τη δραστηριότητα να λαμβάνει χώρα κατά κύριο λόγο εκτός Δυτικής Ευρώπης.[109]

    Προπαγάνδα δια της πράξης και Ιλλεγκαλισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Ο Ιταλό-Αμερικάνος αναρχικός Λουίτζι Γκαλεάνι, του οποίου οι συνεχιστές ονομάζονται Γκαλεανιστές, πραγματοποίησε μία σειρά από βομβιστικές επιθέσεις και δολοφονικές απόπειρες από το 1914 έως το 1932 απέναντι σε αυτούς που κατονόμαζε ως «τυράννους» και «εχθρούς του λαού».

    Προπαγάνδα δια της πράξης, δηλαδή η χρήση βίας για να επιτευχθούν οι πολιτικοί στόχοι, χρησιμοποιήθηκε από ένα περιθωριακό μεν τμήμα, το οποίο όμως είχε μεγάλη επίδραση. Εμφανίστηκε τη δεκαετία του 1880 και διατηρήθηκε για περίπου τέσσερις δεκαετίες.[110] Ήταν η εποχή που οι αναρχικοί αντιμετώπιζαν την κρατική καταστολή και οι επαναστάτες απομονωνόταν.[111][112] Στη Γαλλία πραγματοποιήθηκαν ορισμένες βομβιστικές επιθέσεις και δολοφονίες, Η διαβόητη σειρά νόμων lois scélérates το 1894 συνέβαλε στην εγκατάλειψη αυτών των πρακτικών, αν και η ίδια η κρατική καταστολή του εργατικού κινήματος αρχικά, ίσως να έπαιξε έναν ρόλο για αυτές τις ενέργειες. H διάλυση του γαλλικού σοσιαλιστικού κινήματος σε πολλές μικρότερες ομάδες, η καταστολή της Παρισινής Κομμούνας του 1871, η εκτέλεση και ο εξορισμός αρκετών συντρόφων, οδήγησαν στην ατομικίστικη πολιτική προσέγγιση και δράση.[113] Όμως, ο πιο σημαντικός παράγοντας φαίνεται πως ήταν τα γραπτά των Μπακούνιν και Σεργκέι Νετσάγιεφ, οι οποίοι προσπαθούσαν να ξεκινήσουν την επανάσταση το συντομότερο δυνατόν.[114] Η μοντέρνα εποχή, με την εκβιομηχανοποίηση και την ακραία αδικία που υπήρχε εκείνο το καιρό συνέβαλαν με τη σειρά τους.[114]

    Αυτός που έκανε διάσημη τη φράση «προπαγάνδα δια της πράξης» ήταν ο Paul Brousse, ιατρός και δραστήριος ακτιβιστής ο οποίος επιθυμούσε μια βίαιη εξέγερση.[115][116] Ο Γιόχαν Μοστ στις ΗΠΑ προπαγάνδιζε υπέρ της πράξεων βίας ως εκδίκηση προς τους αντιεπαναστάτες «... επειδή κηρύττουμε όχι μόνο τη δράση για τη δράση, αλλά και τη δράση ως προπαγάνδα».[117][118] Οι Ρώσοι αντισυνδικαλιστές και αναρχοκομμουνιστές μετά το 1905 χρησιμοποίησαν τρομοκρατικές μεθόδους και παράνομες δράσεις (π.χ. απαλλοτριώσεις) στον αγώνα τους.[119] Πλήθος ηγετών κρατών δολοφονήθηκαν ή υπήρξαν απόπειρες κατά της ζωής τους από αναρχικούς.[114] Το 1901, ο αναρχικός Λέων Τσόλγκος δολοφόνησε τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Ουίλλιαμ ΜακΚίνλεϊ. H Έμμα Γκόλντμαν, η οποία θεωρήθηκε ύποπτη για συμμετοχή, υποστήριξε τον Τσόλγκος και έλαβε αρνητική δημοσιότητα.[120] Η Γκόλντμαν υποστήριξε επίσης τον Αλεξάντερ Μπέρκμαν (αναρχικός, ο οποίος προσπάθησε να σκοτώσει έναν επιχειρηματία), καθώς θεωρούσε πως αυτές οι πράξεις βίας δεν συγκρίνονται με τη συνδυασμένη βία του κράτους και του κεφαλαίου.[121] Στην Ευρώπη, ο Ραβασόλ, ο Μαριούς Ζακόμπ, ο διανοούμενος Εμίλ Ανρί και η πολύ πιο ακραία συμμορία Μποννό ήταν χαρακτηριστικά παραδείγματα.[122][123] Στη Ρωσία, η Ναρόντναγια Βόλια (Λαϊκή Θέληση) δολοφόνησε τον Τσάρο το 1881 και κέρδισε λαϊκό έρεισμα.[124] Ο ιλλεγκαλισμός, δηλαδή παράνομες πράξεις όπως ένοπλες ληστείες, εμφανίστηκαν κυρίως μέσα στο γαλλικό ατομικιστικό κίνημα, το οποίο τις αποδέχτηκε σαν ηθικές πράξεις που «παίρνουν πίσω» την ιδιοκτησία, η οποία δεν άνηκε ηθικά στους καπιταλιστές.[125]

    Ωστόσο, από το 1887, σημαντικές προσωπικότητες του αναρχικού κινήματος πήραν αποστάσεις από τέτοιες πρακτικές. Ένας από αυτούς ήταν ο Κροπότκιν, ο οποίος εκείνη τη χρονιά έγραψε στο Le Révolté: «Μία δομή, η οποία υπήρξε για αιώνες, δεν μπορεί να διαλυθεί με λίγα κιλά δυναμίτη».[126][127] Αρκετοί αναρχικοί εγκατέλειψαν τις τρομοκρατικές τακτικές και υπερασπίστηκαν τη συλλογική επαναστατική δράση, για παράδειγμα μέσω του αναρχοσυνδικαλιστικού κινήματος.[128][129][130]

    Η προπαγάνδα δια της πράξης, όχι μόνο δεν κατάφερε να ξεκινήσει μία επανάσταση, αντίθετα, παρόλο που ήταν σημαντική (αν και μειοψηφική) έδωσε στον Αναρχισμό κακό όνομα, περιθωριοποιώντας τον περαιτέρω.[131] Εγκαταλείφθηκε, στο μεγαλύτερο βαθμό, από τους αναρχικούς με την έναρξη του νέου αιώνα.[132]

    Ευρωπαϊκός ατομικισμός και η επίδραση του στις τέχνες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    O ευρωπαϊκός ατομικισμός έχει τις ρίζες του στα έργα του Ουίλιαμ Γκόντγουιν και του Μαξ Στίρνερ.[133] Πολλοί καλλιτέχνες, ποιητές και συγγραφείς οι οποίοι ενδιαφέρονταν για την έννοια της ελευθερίας, εξέτασαν διαφορετικές πτυχές του αναρχισμού.[134] Οι αναρχοατομικιστές ενδιαφέρονταν περισσότερο για την προσωπική ανάπτυξη, προκαλώντας τα τότε κοινωνικά ήθη και διατυπώνοντας αιτήματα για σεξουαλική απελευθέρωση, ενώ απέφευγαν να ασχοληθούν με κοινωνικούς αγώνες.[135]

    Ο αναρχισμός στην αλλαγή του αιώνα αναμφίβολα προσέλκυσε αρκετούς μποέμ ατομικιστές, και για ένα διάστημα εξελίχθηκε σε ευρύ πολιτιστικό κίνημα.[136] Ιμπρεσιονιστές και μετα-ιμπρεσιονιστές ζωγράφοι προσελκύθηκαν από την ιδέα του αναρχισμού, με κυρίαρχη μορφή τον Καμίλ Πισαρό, ο οποίος εγκαταστάθηκε στο Βέλγιο προκειμένου να αποφύγει τις διώξεις των αναρχικών από την Πολιτεία.[137] Ορισμένοι συγγραφείς του ρεύματος του μοντερνισμού παρουσίασαν αναρχικές τάσεις, όπως ο Ερρίκος Ίψεν και ο Τζέιμς Τζόυς, δημιουργώντας έτσι την εντύπωση πως «ο μοντερνισμός μπορεί να κατανοηθεί ως μια αισθητική πραγμάτωση της αναρχικής πολιτικής».[138]

    Ο Ντανταϊσμός αναπτύχθηκε από ατομικιστές που επιθυμούσαν να χρησιμοποιήσουν την τέχνη για να επιτύχουν «ολοκληρωτική ελευθερία». Ο ντανταϊσμός επηρέασε και άλλα κινήματα, όπως ο Σουρεαλισμός και πολλοί οπαδοί του ντανταϊσμού συμμετείχαν στην εξέγερση του Βερολίνου το 1918.[139] Ένα από τα κύρια αναρχο-ατομικιστικά περιοδικά στη Γαλλία, το L’Anarchie, ιδρύθηκε το 1905.[140]

    Στάση των αναρχικών στον Α' Παγκόσμιο πόλεμο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Ερρίκο Μαλατέστα

    Οι αναρχικοί στον Α' Παγκόσμιο πόλεμο συντάχθηκαν κυρίως με την αντιπολεμική πλευρά, αν και υπήρξε ένα κομμάτι που ζητούσε να ληφθεί θέση υπέρ του πολέμου, με προεξάρχοντα τον Κροπότκιν.[141] Ο Κροπότκιν ύστερα από το 1905 ζητούσε να υπάρξει προετοιμασία για τον διαφαινόμενο πόλεμο εναντίον της Γερμανίας – για αυτό με το ξέσπασμα των συγκρούσεων το 1914 διακήρυξε δημόσια την υποστήριξη του στις δυνάμεις της Αντάντ.[142]

    Το Μάρτιο του 1915, 35 αναρχικές προσωπικότητες (Μαλατέστα, Μπέρκμαν) με εντυπωσιακή εμβέλεια κύρους αλλά και από πολλά έθνη, υπέγραψαν το αντιπολεμικό «Διεθνές αναρχικό μανιφέστο για τον πόλεμο», το οποίο ανέφερε πως ο πόλεμος ήταν προϊόν ενός συστήματος που εκμεταλλευόταν τους εργάτες και επαναδιατύπωνε τη διάθεσή τους για αγώνα κατά του κράτους.[143] Αντίθετα, το 1916 ο Κροπότκιν μαζί με άλλες εξέχουσες αναρχικές προσωπικότητες –κυρίως Γάλλοι– (Ζαν Γκραβ, Christian Cornelissen) υπέγραψαν το «Μανιφέστο των 16», στο οποίο υποστήριζαν τη νίκη της Ρωσίας και των συμμαχικών της δυνάμεων εναντίον της Γερμανίας.[144] Το αναρχικό κίνημα διασπάστηκε επίσης στην Αγγλία, όπως και στην Αμερική. Και στις δύο χώρες, η πιο διαδεδομένη αναρχική θέση ήταν αυτή εναντίον του πολέμου.[145] Στη Γερμανία, ο Erich Mühsam ανέστειλε (πιθανόν) υπό πίεση τη λειτουργία του αναρχικού περιοδικού Kain, επικαλούμενος πατριωτικούς λόγους.[146] Στη Γαλλία, οι περισσότεροι αναρχικοί στήριξαν τον πόλεμο.[147]

    Επαναστατικό κύμα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Ο Νέστορ Μαχνό (στο κέντρο με μαύρα ρούχα) μαζί με μέλη του Επαναστατικού εξεγερσιακού Στρατού της Ουκρανίας

    Οι Φερντινάντο Νικόλα Σάκο και Μπαρτολομέο Βαντσέτι ήταν Ιταλοί μετανάστες στις ΗΠΑ, οι οποίοι υποστήριζαν την ένοπλη αναρχική εξέγερση. Συνελήφθησαν για συμμετοχή σε αιματηρή ληστεία και καταδικάστηκαν για τη δολοφονία δύο ατόμων το 1920. Ύστερα από μία αμφιλεγόμενη δίκη, εκτελέστηκαν στις 23 Αυγούστου 1927.[148][149] Η γενική αίσθηση μετά τον θάνατο τους ήταν ότι καταδικάστηκαν λόγω των πολιτικών τους πεποιθήσεων και εκτελέστηκαν αδίκως.[150] Παρά τις διαδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν σε όλο τον κόσμο για την υπόθεση των δύο αναρχικών, τα επόμενα χρόνια ο αναρχισμός ως κίνημα ξεθώριασε στις ΗΠΑ.[149][151]

    Οι αναρχικοί συμμετείχαν στην Πρώτη Ρωσική επανάσταση του 1905 και παρά την αποτυχία της, ο αναρχοσυνδικαλισμός έγινε μετρήσιμο μέγεθος στη Ρωσία.[124] Οι αναρχικοί συμμετείχαν επίσης στη Φεβρουαριανή και την Οκτωβριανή επανάσταση του 1917 δίπλα στους μπολσεβίκους, με αρκετό ενθουσιασμό αρχικά.[152][153] Μάλιστα ο Λένιν είχε εγκωμιάσει τους αναρχικούς.[154] Oι αντιρρήσεις τους όμως για την κατεύθυνση της επανάστασης εμφανίστηκαν αρκετά νωρίς, όπως όταν εκδήλωσαν την αντίθεσή τους στο σύνθημα «όλη η εξουσία στα Σοβιέτ».[154] Έτσι οι μπολσεβίκοι στράφηκαν κατά των αναρχικών και άλλων αριστερών, από την άλλη η δικτατορία του προλεταριάτου ήταν ασύμβατη με της ελευθεριακές ιδέες των αναρχικών, οπότε η περίοδος συνεργασίας μεταξύ αναρχικών και μπολσεβίκων δεν κράτησε για μεγάλο διάστημα.[155] H σύγκρουση εντάθηκε το 1921 κατά τη διάρκεια της Εξέγερσης της Κροστάνδης, την οποία η νέα κυβέρνηση έπνιξε στο αίμα. Οι αναρχικοί στην κεντρική Ρωσία φυλακίστηκαν, κατέφυγαν στην παρανομία, ή εντάχθηκαν στους Μπολσεβίκους. Οι αναρχικοί από την Πετρούπολη και τη Μόσχα κατέφυγαν στην Ουκρανία.[156] Στην Ουκρανία, κατά τον ιστορικό Μάρσαλ, η «ελεύθερη περιοχή» απλωνόταν σε 4 εκατοντάδες τετραγωνικά μίλια, είχε πληθυσμό περίπου 7 εκατομμυρίων κατοίκων και οργανώθηκε με βάση τις αναρχικές ιδέες. Οι αναρχικοί που είχαν πολεμήσει στον εμφύλιο κατά των Λευκοφρουρών, πολέμησαν στη συνέχεια κατά των Μπολσεβίκων, των Ουκρανών εθνικιστών, και των Γερμανών - Αυστριακών μετά τη Συνθήκη του Μπρεστ - Λιτόφσκ.[157] H αντίσταση του Επαναστατικού εξεγερσιακού Στρατού της Ουκρανίας, η οποία είχε ως καθοδηγητή τον Νέστορ Μαχνό, κατάφερε να οργανώσει μία αναρχική κοινωνία στην περιοχή, η οποία άντεξε ως τον Αύγουστο του 1921, όταν συνετρίβη από τον Κόκκινο Στρατό.[158][159]

    Η Έμμα Γκόλντμαν και ο Αλεξάντερ Μπέρκμαν ήταν από τους πρώτους που εξέφρασαν τις ανησυχίες τους για την πολιτική των Μπολσεβίκων και την καταστολή της εξέγερσης της Κροστάνδης, πριν εγκαταλείψουν τη Ρωσία. Κατέγραψαν και οι δύο τις εμπειρίες τους, ενώ σύμφωνα με τα λεγόμενα τους, οι προβλέψεις του Μιχαήλ Μπακούνιν για τις συνέπειες μιας Μαρξιστικής εξουσίας, ότι δηλαδή οι εξουσιαστές του νέου «σοσιαλιστικού» κράτους θα γινόντουσαν η νέα αριστοκρατία, αποδείχτηκαν αληθινές.[160][161][162] Ο Πιότρ Κροπότκιν, σε ένα «Μήνυμα για τους Εργάτες της Δύσης», έγραφε για τον λανθασμένο δρόμο που είχε ακολουθηθεί προς τον σοσιαλισμό, ο οποίος ήταν καταδικασμένος να αποτύχει.[163] Απογοητευμένοι από την πορεία των γεγονότων, οι Γκόλντμαν και Μπέρκμαν έφυγαν από την ΕΣΣΔ το 1921, το έτος που πέθανε ο Κροπότκιν. Το 1925, ο αναρχισμός απαγορεύτηκε από το Μπολσεβικικό καθεστώς.[164] H νίκη των μπολσεβίκων στην Οκτωβριανή επανάσταση στάθηκε εμπόδιο στην ανάπτυξη των αναρχικών διεθνώς, γιατί αρκετοί εργάτες και ακτιβιστές έβλεπαν τους μπολσεβίκους ως παράδειγμα προς μίμηση. Κομμουνιστικά κόμματα αναπτύχθηκαν, εκτοπίζοντας αναρχικά ή άλλα σοσιαλιστικά κινήματα. Στη Γαλλία και τις ΗΠΑ για παράδειγμα, μέλη βασικών συνδικαλιστικών οργανώσεων (όπως η CGT και IWW) τις εγκατέλειψαν και εντάχθηκαν στην Κομιντέρν.[165]

    Μετά την κατάρρευση του αναρχισμού στη νεοσύστατη Σοβιετική Ένωση, δύο αναρχικά ρεύματα προέκυψαν. Το ένα ήταν οι πλατφορμιστές, το οποίο δημιουργήθηκε από μια ομάδα Ρώσων εξορίστων (Ντέλο Τρουντά) συμπεριλαμβανομένου τον Νέστορ Μαχνό. Ο κεντρικός τους στόχος ήταν να δημιουργηθεί ένα μη ιεραρχικό κόμμα, το οποίο θα οργάνωνε τις δυνάμεις των αναρχικών στη βάση της συλλογικής ευθύνης και μεθόδου δράσης.[166][164] Υποστήριζαν πως η έλλειψη οργάνωσης ήταν ο βασικός λόγος που ο αναρχισμός απέτυχε και η πλατφόρμα ευελπιστούσε πως θα παρείχε μία στρατηγική για την ταξική πάλη, όπως είχαν εισηγηθεί οι Μπακούνιν και Κροπότκιν παλιότερα.[167] Στον αντίποδα, εμφανίστηκε μια δεύτερη τάση από αναρχικούς που θεωρούσαν ότι η πλατφόρμα είχε αρκετές ομοιότητες με τις δομές των κομμάτων. Ο Βολίν, ο πιο γνωστός αντίπαλος αυτής της δομής, υποστήριξε τον συνθετικό αναρχισμό.[168]

    Ρικάρδο Φλόρες Μαγόν, σημαντικός αναρχικός στο Μεξικό

    Στο κύμα επαναστάσεων της περιόδου 1917-23, οι αναρχικοί συμμετείχαν σε διαφορετικό βαθμό κάθε φορά. Στη γνωστή ως Γερμανική Επανάσταση του 1918-19, στη Βαυαρική Σοβιετική Δημοκρατία, οι αναρχικοί Γκούσταβ Λαντάουερ και Erich Mühsam ανέλαβαν σημαντικές θέσεις στο επαναστατικό κομμουνιστικό συμβούλιο.[169] Στην Ιταλία, η συνδικαλιστική ένωση Unione Sindacale Italiana, η οποία πλησίαζε στην αναρχία, είχε μισό εκατομμύριο μέλη, και έπαιξε σημαντικό ρόλο στα γεγονότα γνωστά ως biennio rosso και settimana rosa (κόκκινη εβδομάδα). Κατά την κόκκινη εβδομάδα, η μοναρχία παραλίγο να πέσει.[170]

    Στο Μεξικό, στις αρχές της δεκαετίας του 1910 ιδρύθηκε το Mexican Liberal Party, και εξαπέλυσε μία σειρά από επιθέσεις που οδήγησαν σε κατάληψη μεγάλης περιοχής στην Baja California υπό την καθοδήγηση του αναρχοκομουνιστή Ρικάρδο Φλόρες Μαγόν, με το σύνθημα Tierr a y Libertad (Γη και Ελευθερία).[171] Το περιοδικό Regeneracion που εξέδιδε, είχε σημαντική κυκλοφορία και, υπό την επιρροή του Μαγόν, αρκετοί εργάτες στράφηκαν στον αναρχοσυνδικαλισμό. Ενέπνευσε επίσης το κίνημα Ζαπάτα στο Μεξικό.[172]

    H άνοδος του φασισμού[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Erich Mühsam, Γερμανός αναρχικός που δολοφονήθηκε από τους Ναζί.

    Οι πρώτες συγκρούσεις μεταξύ αναρχικών και φασιστών σημειώθηκαν στην Ιταλία. Οι Ιταλοί αναρχικοί έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην αντιφασιστική δράση με την οργάνωση Arditi del Popolo (AdP), η οποία ήταν δυνατή κυρίως σε περιοχές με αναρχική παράδοση. Κατάφεραν μερικές επιτυχίες, όπως για παράδειγμα την εκδίωξη των μελανοχιτώνων από την Πάρμα τον Αύγουστο του 1922.[173] Η AdP μεγάλωσε, όταν το Ιταλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα συμφώνησε με τους φασίστες το επονομαζόμενο «πακέτο ειρήνευσης».[174] Στην AdP συνυπήρχαν προλετάριοι, αναρχικοί, κομμουνιστές ακόμη και σοσιαλιστές. Αριθμούσε 20 χιλιάδες μέλη σε 144 τμήματα.[175] Ο Ιταλός βετεράνος αναρχικός Luigi Fabbri, ήταν ένας από τους πρώτους που κατέκριναν τον φασισμό, περιγράφοντας τον ως «προληπτική αντεπανάσταση».[176] Οι Ιταλοί αναρχικοί Gino Lucetti και Anteo Zamboni παραλίγο να καταφέρουν να δολοφονήσουν τον Μπενίτο Μουσολίνι. Σύμφωνα με τον ιστορικό της αναρχίας Goodway, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου Ιταλοί αναρχικοί δημιούργησαν διάφορες αντιστασιακές οργανώσεις.[177] Στη Γαλλία, όταν ακροδεξιές ομάδες ήταν στα πρόθυρα της πρόκλησης εξέγερσης τον Φεβρουάριο του 1936, οι αναρχικοί διχάστηκαν ως προς τη δημιουργία ενιαίου μετώπου με άλλες δυνάμεις (οργανώσεις και κόμματα) ενάντια σε αυτή την εξέλιξη.[178]

    Στη Γερμανία, οι Ναζί συνέτριψαν τον αναρχισμό μόλις κατέλαβαν την εξουσία.[179] Πέρα από την Ισπανία, πουθενά αλλού το αναρχικό κίνημα δεν κατάφερε να προβάλει σθεναρή αντίσταση στα φασιστικά καθεστώτα της Ευρώπης.[180]

    Η ισπανική επανάσταση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Ερείπια στην Γκουέρνικα μετά τον βομβαρδισμό της από την αεροπορία της Ναζιστικής Γερμανίας και της Φασιστικής Ιταλίας, συμμάχων του Φρανθίσκο Φράνκο, ο οποίος ζήτησε τον βομβαρδισμό.

    Η Ισπανική Επανάσταση του 1936 ήταν η πρώτη και μόνη φορά που ο Ελευθεριακός κομμουνισμός έφτασε κοντά στο να πραγματωθεί ή πραγματώθηκε σε κάποιον βαθμό. Βασίστηκε στο ισχυρό αναρχικό κίνημα της Ισπανίας, με παράδοση από τον 19ο αιώνα. Διάφορες αναρχικές ομάδες είχαν μαζική λαϊκή στήριξη, ιδίως στη Βαρκελώνη, την Αραγονία, την Ανδαλουσία, τη Λεβάντε και αλλού. Ο αναρχισμός στην Ισπανία εκφράστηκε αρχικά μέσω του συνδικαλισμού, με την ίδρυση της Εθνικής Συνομοσπονδίας Εργατών (CNT) το 1910.[181] Η CNT διακήρυξε πως ο στόχος της ήταν μία ελευθεριακή κομμουνιστική κοινωνία, και οργάνωνε απεργίες σε όλη την Ισπανία.[182] Λίγο αργότερα, το 1927, ιδρύθηκε η Ιβηρική Αναρχική Ομοσπονδία (FAI), με σκοπό να διατηρήσει την CNT σε έναν γνήσια αναρχικό δρόμο, καθώς ο δικτάτορας Μιγέλ Πρίμο ντε Ριβέρα προσπάθησε να διαλύσει τα εργατικά κινήματα.[181][183] Το 1931 ανακηρύχθηκε η Δεύτερη Ισπανική Δημοκρατία, και ήρθε στην εξουσία μία Ρεπουμπλικανική-Σοσιαλιστική συμμαχία. Παρ' όλα αυτά, η καταπίεση του εργατικού κινήματος συνεχιζόταν, διαψεύδοντας τις προσδοκίες της CNT (ιδίως όσων πίστευαν στη σταδιακή προσέγγιση της αναρχίας). Η FAI απέκτησε περισσότερο έλεγχο μέσα στην CNT. [184]

    Χάρτης της Ισπανίας τον Σεπτέμβρη του 1936

    Το 1936, το Λαϊκό Μέτωπο (ένας εκλογικός σχηματισμός με αριστερό ιδεολογικό προσανατολισμό) κέρδισε τις εκλογές με τη ψήφο της βάσης[185] των αναρχικών[186], όμως μερικούς μήνες αργότερα η Δεξιά επιχείρησε να καταλάβει πραξικοπηματικά την εξουσία με τη βοήθεια του στρατού, προκαλώντας τον Ισπανικό Εμφύλιο πόλεμο (1936–1939).[187][188] Ως αντίδραση στη στρατιωτική επέμβαση, το κίνημα των εργατών και αγροτών, το οποίο εμπνεόταν από τον αναρχισμό και υποστηριζόταν από ένοπλους επαναστάτες, πήρε τον έλεγχο σε μεγάλο μέρος της Ισπανίας και κολλεκτιβοποίησε τη γη.[189] Ο στόχος αυτός επετεύχθη είτε αυθόρμητα, είτε με τη χρήση τρομοκρατίας, σφαγές αντιπάλων και ιδιοκτητών μεγάλων εκτάσεων[190][191] και χαρακτηριζόταν από τοπικιστικές τάσεις σε συνδυασμό με την έλλειψη μια συνεκτικής δομής μεταξύ των κολλεκτίβων.[192][193] Στην επαρχιακή Αραγονία, η οικονομία κολλεκτιβοποιήθηκε σχεδόν στο σύνολό της (επιχειρήσεις, αγροτικές φάρμες, μέσα παραγωγής) το χρήμα καταργήθηκε, ενώ οι συνθήκες εργασίας και διαβίωσης βελτιώθηκαν.[194][195] Τα χωριά διοικούνταν από εργατικές συνελεύσεις με αμεσοδημοκρατικό τρόπο, χωρίς να αναγκάζουν τους ανθρώπους να συμμετέχουν.[196] Το αναρχοφεμινιστικό γκρουπ Ελεύθερες γυναίκες είχε ενεργό ρόλο στην κοινωνική μεταμόρφωση της Βαρκελώνης· οι έμφυλοι ρόλοι άλλαξαν σε κάποιο βαθμό.[197][198][199] Ο αναρχικός τύπος καλούσε σε βία εναντίον των Φασιστών.[200] Αναρχικές μονάδες πολιτοφυλακής της τάξης των 2.000-3.000 ατόμων ήταν στην πρώτη γραμμή της μάχης, πολεμούσαν χωρίς στρατιωτική πειθαρχία ή ιεραρχία, και παρά τις ελλείψεις σε στρατιωτικά υλικά είχαν και σημαντικές επιτυχίες.[201] Όμως οι στρατιωτικές αποτυχίες οδήγησαν τους ηγέτες των αναρχικών να αλλάξουν την οπτική τους και να αποδεχτούν την[202] στρατικοποίηση των πολιτοφυλάκων.[203][204][205]

    Οι αναρχικοί της CNT-FAI ήρθαν αντιμέτωποι με ένα σημαντικό δίλημμα μετά την αποτυχία του πραξικοπήματος του Ιουλίου του 1936. Ή θα συνέχιζαν τον πόλεμο κατά του κράτους, ή θα ένωναν τις δυνάμεις τους με αντιφασιστικές αριστερές δυνάμεις και θα σχημάτιζαν κυβέρνηση. Επέλεξαν το δεύτερο, και ως τον Νοέμβρη του 1936 τέσσερα μέλη της CNT-FAI έγιναν μέλη της κυβέρνησης του Francisco Largo Caballero. Αιτιολογήθηκε από την CNT-FAI ως ιστορική αναγκαιότητα καθώς υπήρχε πόλεμος, όμως άλλοι αναρχικοί διαφώνησαν, τόσο για λόγους αρχής όσο και σαν κίνηση τακτικής.[206] Το Νοέμβριο του 1936, η αναρχοφεμινίστρια Federica Montseny ανέλαβε υπουργός Υγείας, η πρώτη γυναίκα υπουργός στην ιστορία της Ισπανίας.[207] Κατά τη διάρκεια της Ισπανικής Επανάστασης οι αναρχικοί έχαναν συνεχώς έδαφος στη σκληρή κόντρα που είχαν με το Ισπανικό Κομμουνιστικό Κόμμα, το οποίο έλεγχε τη διανομή της μοναδικής στρατιωτικής βοήθειας που παρέχονταν από την ΕΣΣΔ.[208] Οι ένοπλες δυνάμεις της κυβέρνησης κατέστειλαν τις κολεκτίβες και καταδίωξαν, τόσο τους φιλοτροτσκιστές κομμουνιστές (κυρίως μέλη του POUM) όσο και αναρχικούς.[209] Ο Ιταλός αναρχικός Καμίλο Μπερνέρι κατατάχτηκε ως εθελοντής στον πόλεμο εναντίον του Φράνκο, και δολοφονήθηκε στη Βαρκελώνη. Η πολιτική άποψη του Μπερνέρι ήδη από το 1936 ήταν ότι "το μόνο δίλλημα είναι νίκη εναντίον του Φράνκο μέσω επαναστατικού πολέμου ή ήττα", άποψη η οποία γιγαντώθηκε και οδήγησε στα γεγονότα του Μαΐου του 1937 στην Ισπανία. Οι μυστικοί πράκτορες της ΕΣΣΔ προσπαθούσαν να εγκαταστήσουν ένα καθεστώς τρόμου.[208][210][211] Παρά την καταστολή, οι ηγέτες της CNT-FAI εξακολούθησαν να προωθούν τη συνεργασία με τη Δημοκρατική Κυβέρνηση λόγω του πολέμου.[212] Τελικά, από το 1938 οι δυνάμεις της CNT και της FAI διασπάστηκαν, με τους ηγέτες της CNT να δηλώνουν ότι ο πόλεμος είχε χαθεί. Κύκνειο άσμα των Ισπανών αναρχικών ήταν η συμμετοχή τους στο ένοπλο κίνημα στρατιωτικών εναντίον της κυβέρνησης του Χουάν Νεγρίν ώστε μεταξύ άλλων να τιμωρήσουν τους κομμουνιστές για τις πράξεις τους, αλλά και να αποδράσει από τον εθνικιστικό στρατό η ηγεσία της CNT που βρισκόταν στη Μαδρίτη[213], με στόχο να συνθηκολογήσουν.[214]


    Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Μετά το τέλος της ισπανικής επανάστασης και του Β΄ ΠΠ, το αναρχικό κίνημα ήταν φάντασμα του εαυτού του, όπως έχει ισχυριστεί ο αναρχικός ιστορικός George Woodcock.[215] Συγκεκριμένα έγραψε πως μετά το 1936 ο αναρχισμός ήταν «ένα φάντασμα, το οποίο δεν εμπνέει ούτε τον φόβο ανάμεσα στις κυβερνήσεις, ούτε την ελπίδα στους ανθρώπους, ούτε καν το ενδιαφέρον των εφημερίδων».[216] Ο καπιταλισμός ισχυροποιούσε τη θέση του στον κόσμο παρά τις μαρξιστικές αναλύσεις ότι θα κατέρρεε λόγω των εσωτερικών του αντιθέσεων.

    Έτσι, το ξαφνικό ενδιαφέρον προς τον αναρχισμό το 1960 ήταν μια έκπληξη. Οι πιο πιθανοί λόγοι για αυτό ήταν η σταδιακή απομυθοποίηση της Σοβιετικής Ένωσης και η κλιμάκωση του Ψυχρού Πολέμου.[217][218] Η Νέα Αριστερά, η οποία ξεπήδησε το 1950, ήταν ένα ελευθεριακό σοσιαλιστικό κίνημα, κοντά στον αναρχισμό. Διανοούμενοι όπως οι Χέρμπερτ Μαρκούζε και Wright Mills ασκούσαν κριτική τόσο στις ΗΠΑ όσο και την ΕΣΣΔ.[219]

    O Γαλλικός Μάης του 1968[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Ένα κύμα διαδηλώσεων ξέσπασε στη Γαλλία τον Μάη του 1968, όταν στην εξουσία βρισκόταν η δεξιά κυβέρνηση του Σαρλ Ντε Γκολ. Παρότι οι αναρχικοί είχαν ελάχιστο ρόλο, τα γεγονότα του Μάη είχαν σημαντικό αντίκτυπο στον αναρχισμό.[220][221] Οι διαδηλώσεις ήταν μαζικές, οργανωμένες αυθόρμητα από τη βάση, με τους συμμετέχοντες να πλησιάζουν το ένα εκατομμύριο.[222] Επιτροπές με αντιεξουσιαστικές τάσεις δημιουργήθηκαν σε πανεπιστήμια, λύκεια και γειτονιές, [223] ενώ ακούγονταν συνθήματα που απηχούσαν ελευθεριακές ιδέες.[224] Όταν οι διαμαρτυρίες άρχισαν να εξαπλώνονται, το Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα καταδίκασε τους διαδηλωτές.[222] Αν και το πνεύμα των γεγονότων έτεινε περισσότερο προς τον ελευθεριακό κομμουνισμό, ορισμένοι συγγραφείς έκαναν σύνδεση με τον Αναρχισμό.[225] Το κύμα των διαδηλώσεων κόπασε μόλις δόθηκε αύξηση 10% στους μισθούς και προκηρύχθηκαν εθνικές εκλογές. Οι πέτρες των οδοστρωμάτων του Παρισιού έκρυβαν τελικά μόνο μερικές ρεφορμιστικές νίκες.[226]

    Το αγγλικό πανκ ροκ συγκρότημα Crass (1984), ιδρυτές του αναρχο-ροκ κινήματος, με το σύνθημα να γράφει «Δεν υπάρχει καμία εξουσία παρά μόνο ο εαυτός σου».

    Μετά τα γεγονότα του 1968 εμφανίστηκαν οι καταστασιακοί. Το κύριο επιχείρημα τους ήταν ότι η ζωή είχε μετατραπεί σε «θέαμα» λόγω της διαβρωτικής δράσης του καπιταλισμού.[227] Διαλύθηκαν το 1972.[228] Η δεκαετία του 1960 είδε επίσης την ανάπτυξη του αναρχοφεμινισμού. O αναρχοφεμινισμός επιτίθενταν στο κράτος, τον καπιταλισμό και την πατριαρχία, ενώ ήταν οργανωμένος με αποκεντρωμένο τρόπο.[229] Καθώς η περιβαλλοντική κρίση μεγάλωνε, ο Μάρεϋ Μπούκτσιν εξέλιξε την αναρχική σκέψη. Στη Θεωρία του για την κοινωνική οικολογία, ισχυρίζεται ότι ορισμένες κοινωνικές τακτικές και προτεραιότητες απειλούν τη ζωή στη Γη, ανιχνεύνοντας την αιτία αυτών των πρακτικών στην κοινωνική καταπίεση. Η κύρια προσθήκη του στην αναρχική φιλοσοφία ήταν ο ελευθεριακός κοινοτισμός – μία πρόταση για συμμετοχή των ανθρώπων σε πολιτικούς αγώνες, σε αποκεντρωμένα ομοσπονδιακά χωριά ή πόλεις.[230]

    Σύγχρονος αναρχισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Πρωτομαγία 2010, διαδήλωση της CNT στο Μπιλμπάο, στη χώρα των Βάσκων

    Στα τέλη του 20ού αιώνα, το Μεξικό έζησε ακόμη μία εξέγερση. Οι Ζαπατίστας πήραν τον έλεγχο μιας μεγάλης περιοχής στην επαρχία Τσιάπας. Οργανώθηκαν με βάση ένα αυτόνομο, αυτοκυβέρνητο μοντέλο, το οποίο έχει αρκετά κοινά με τον αναρχισμό, εμπνέοντας νεαρούς αναρχικούς στη Δύση.[231]

    Μία άλλη περιοχή χωρίς κρατικό έλεγχο η οποία έχει συνδεθεί με τον αναρχισμό, είναι η Κουρδική περιοχή της Ροζάβα στη βόρεια Συρία. Αναδύθηκε κατά τη διάρκεια του Συριακού Εμφυλίου πολέμου και βασίστηκε στις ιδέες του Μπούκτσιν για ελευθεριακό κοινοτισμό και κοινωνική οικολογία σε ένα κοσμικό πλαίσιο, με σεβασμό στο γεγονός ότι ο πληθυσμός της περιοχής προερχόταν από διαφορετικά έθνη.[232] Η Τσιάπας και η Ροζάβα έχουν τον ίδιο στόχο· να δημιουργήσουν ελευθεριακές κοινότητες, ακόμη κι αν είναι περικλεισμένες από κρατικές οντότητες.[233]

    Η ανθρωπολογία των αναρχικών έχει αλλάξει στη νέα εποχή, καθώς οι παραδοσιακές ιδέες του 19ου αιώνα έχουν πλέον εγκαταλειφθεί. Οι περισσότεροι αναρχικοί είναι νεαροί ακτιβιστές, εμφορούμενοι από οικολογικές και φεμινιστικές ανησυχίες. Εμπλέκονται στα κινήματα της Αντικουλτούρας και Black Power (υπέρ των αφροαμερικανων), ενώ δημιουργούν προσωρινά αυτόνομες ζώνες και δράσεις όπως το καρναβάλι κατά του καπιταλισμού.[234][235] Αυτά τα κινήματα δεν είναι αναρχικά αλλά αναρχιστικά.[235]

    Ο Αναρχισμός ανέπτυξε μεγαλύτερη βάση και επιρροή ως μέρος του αντιπολεμικού, αντικαπιταλιστικού κινήματος.[236] Η Maia Ramnath περιέγραψε τα κοινωνικά κινήματα που απλά εφαρμόζουν αναρχικό τρόπο οργάνωσης (χωρίς καθοδηγητές, άμεση δημοκρατία κλπ) ως αναρχικά με μικρό «α», ενώ τις παραδοσιακές μορφές αναρχισμού με κεφαλαίο «Α».[237] Οι αναρχικοί έγιναν περισσότερο γνωστοί με τη συμμετοχή τους στις διαδηλώσεις κατά του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου στο Σιάτλ το 1999, και της Συνόδου των G8 το 2001 στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, ως μέρος του κινήματος κατά της παγκοσμιοποίησης. Μερικές ομάδες αναρχικών ενεπλάκησαν σε καταστροφές περιουσιών και βίαιες αντιπαραθέσεις με την αστυνομία. Σε αυτές τις δράσεις, πρωταγωνιστικό ρόλο είχε το Μαύρο Μπλοκ. Άλλες τακτικές οργανώσης στη σύγχρονη περίοδο αποτελούν διάφορες ομάδες υπεράσπισης ατομικών δικαιωμάτων και ο διαδικτυακός ακτιβισμός.[236][238]

    Σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    1. ↑ H χρήση των λέξεων «αναρχία» και «άναρχος» μπορεί να εντοπιστεί στην Ομήρου Ιλιάδα και την Ηροδότου Ιστορία.[19][20]
    2. ↑ Στη δεύτερη έκδοση, το «γενική αρετή» μετατράπηκε σε «στην ηθική».

    Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    1. ↑ Christoyannopoulos, Alexandre, "Christian Anarchism: A Revolutionary Reading of the Bible", στο New Perspectives on Anarchism, Lexington, Editors: Nathan Jun, Shane Wahl, pp.149-167, 2010/01/01
    2. ↑ Levy 2011, σελ. 1.
    3. ↑ Levy 2011, σελ. 2.
    4. ↑ Levy 2011, σελ. 4.
    5. ↑ McLaughlin 2007, σελ. 165.
    6. ↑ Levy 2011, σελ. 6.
    7. ↑ McLaughlin 2007, σελίδες 27-29.
    8. ↑ de Acosta 2009, σελ. 26.
    9. ↑ de Acosta 2009, σελ. 33.
    10. ↑ Graham 2005, σελίδες xi-xiv.
    11. ↑ Ross 2019, σελ. ix.
    12. ↑ Barclay 1982.
    13. ↑ Graham 2005, Στον πρόλογο
    14. ↑ Graham 2005, σελ. 1.
    15. ↑ Rapp 2012, σελ. 20.
    16. ↑ Rapp 2012, σελίδες 45–46.
    17. ↑ Woodcock 1962, σελ. 38-39.
    18. ↑ Long 2013, σελ. 217.
    19. ↑ Histories IX, 23, quote (in ancient greek)=ἐδόκεε δέ σφι ἀναρχίης ἐούσης ἀπελαύνειν παρὰ Μαρδόνιον
    20. ↑ Jun & Wahl 2010, σελ. 68: Iliad II, 703., quote (in ancient greek) = "οὐδὲ μὲν οὐδ᾽ οἳ ἄναρχοι ἔσαν, πόθεόν γε μὲν ἀρχόν"
    21. ↑ "Η τραγωδία του νόμου: Η εγελιανή ανάγνωση της Αντιγόνης", εφημ. "Αυγή", 19 Φεβρουαρίου 2017
    22. ↑ Jun & Wahl 2010, σελίδες 68–70: Antigone's famous words:"even if no one else is willing to share in burying him I will bury him alone and risk the peril of burying my own brother. Nor am I ashamed to act in defiant opposition to the rulers of the city" (Ἒχουσα ἄπιστων τήν ἀναρχίαν πόλει; Ekhousa apistõn tēn anarkhian polei)
    23. ↑ 23,0 23,1 Marshall 1993, σελ. 68.
    24. ↑ 24,0 24,1 Fiala 2017.
    25. ↑ Schofield 1999, σελ. 56.
    26. ↑ Graham 2005, σελίδες xi-xiv
    27. ↑ Marshall 1993, σελίδες 70–71.
    28. ↑ Marshall 1993, σελ. 67.
    29. ↑ Marshall 1993, σελ. 86.
    30. ↑ Marshall 1993, σελ. 86-89Σύμφωνα με τον Marshall, τις “‘’English Peasants' Revolt in 1381, the Hussite Revolution in Bohemia at Tabor in 1419-21, την German PeaSants' Revolt υπό του Thomas Munzer in 1525, και τη Munster Commune του 1534’’”
    31. ↑ Russel 2004, σελ. 8.
    32. ↑ Τζολ 1975, σελ. 23.
    33. ↑ Sheehan 2003, σελ. 81
    34. ↑ & Marshall 1993, σελ. 96
    35. ↑ Graham 2005, σελ. xi-xiv
    36. ↑ Marshall 1993, σελ. 102.
    37. ↑ Marshall 1993, σελ. 129.
    38. ↑ Marshall 1993, σελ. 133-139.
    39. ↑ Marshall 1993, σελ. 108-114.
    40. ↑ [[#CITEREFMarshall1993ps:O Μάρσαλ αναφέρει τους Ζαν Μελιέ, Morelly και Denis Diderot. Για τον Ντιτερό μάλιστα αναφέρει "With impeccable anarchist sentiments, he declared that he did not want to obey any law or make them for others"|Marshall, 1993 & ps:O Μάρσαλ αναφέρει τους Ζαν Μελιέ, Morelly και Denis Diderot. Για τον Ντιτερό μάλιστα αναφέρει "With impeccable anarchist sentiments, he declared that he did not want to obey any law or make them for others"]], σελ. 115-21.
    41. ↑ Netllau 1999, σελ. 22-25.
    42. ↑ 42,0 42,1 Graham 2005, σελ. xi–xiv.
    43. ↑ Marshall 1993, σελ. 432: O Marshall αναφέρει ένα απόσπασμα από μια επιστολή των αβράκωτους του Beaucaire
    44. ↑ Netllau 1999, σελ. 30-31.
    45. ↑ Marshall 1993, σελ. 432.
    46. ↑ Netllau 1999, σελ. 33.
    47. ↑ Godwin himself attributed the first anarchist writing to Edmund Burke's A Vindication of Natural Society. "Most of the above arguments may be found much more at large in Burke's Vindication of Natural Society; a treatise in which the evils of the existing political institutions are displayed with incomparable force of reasoning and lustre of eloquence ..." – footnote, Ch. 2 Political Justice by William Godwin.
    48. ↑ Netllau 1999, σελ. 33-34.
    49. ↑ Firth 2019, σελ. 492.
    50. ↑ Marshall 1993, σελίδες 7 & 239.
    51. ↑ Marshall 1993, σελ. 7.
    52. ↑ 52,0 52,1 Wilbur 2019, σελ. 216.
    53. ↑ 53,0 53,1 Encyclopedia Britannica 2018, Anarchism in Spain.
    54. ↑ Woodcock 1962, σελ. 357.
    55. ↑ Goodway 2006, σελ. 99.
    56. ↑ 56,0 56,1 Leopold 2006.
    57. ↑ Beyond Ethics to PostEthics: A Preface to a New Theory of Morality and Immorality & Peter Baofu 2011, σελ. 228.
    58. ↑ Ossar 1980, σελ. 27: Απόσπασμα: "What my might reaches is my property; and let me claim as property everything I feel myself strong enough to attain, and let me extend my actual property as fas as I entitle, that is, empower myself to take..."
    59. ↑ Nyberg 2012, σελ. 13-14.
    60. ↑ Thomas 1985, σελ. 142.
    61. ↑ Carlson 1972.
    62. ↑ Fiala 2013, Emerson and Thoreau on Anarchy and Civil Disobedience.
    63. ↑ Marshall & 1993 496-97.
    64. ↑ Netllau 1999, σελ. 45-47.
    65. ↑ Marshall & 1993 497.
    66. ↑ 66,0 66,1 66,2 Marshall & 1993 498.
    67. ↑ Marshall 1993, σελ. 499
    68. ↑ Marshall & 1993 500.
    69. ↑ McElroy 1981.
    70. ↑ McElroy 1996.
    71. ↑ 71,0 71,1 Marshall 1993, σελ. 305.
    72. ↑ Breuning 1977.
    73. ↑ Blin 2007, σελ. 116.
    74. ↑ Dodson 2002, σελ. 312.
    75. ↑ Thomas 1980, σελ. 340.
    76. ↑ Bak 1991, σελ. 236.
    77. ↑ Engel 2000, σελ. 140.
    78. ↑ Marshall 1993, σελ. 301-03.
    79. ↑ Graham 2005, σελ. 98.
    80. ↑ Woodcock 1962, σελ. 178-181.
    81. ↑ Marshall 1993, σελ. 301-04.
    82. ↑ Πρωτογενείς πηγές
      Δευτερογενείς πηγές
    83. ↑ Gouldner 1982, σελ. 866.
    84. ↑ Gouldner 1982, σελ. 886.
    85. ↑ Hal Draper, Karl Marx’s Theory of Revolution III, στο Κεφάλαιο Bakunin and the secret dictatorship, σελ 94 εκδόσεις aakar.
    86. ↑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΘΝΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ ΣΤΟΝ ΤΑΞΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ, εκδόσεις Ελεύθερος Τύπος σελ 9, 2000
    87. ↑ Marshall 1993, σελ. 306-7
    88. ↑ Marshall 1993, σελ. 287
    89. ↑ Marshall 1993, σελ. 236.
    90. ↑ Marshall 1993, σελ. 264:Ο Marshall σημειώνει όταν συζητά τον Γαλλικό αναρχοσυνδικαλισμό, οτι το σκλόγκαν που είχε υιοθετηθεί στην Πρώτη Διεθνή ηταν το «η χειραφέτηση των εργατών θα είναι έργο των ίδιων των εργατών» σ 441
    91. ↑ Marshall 1993, σελ. 280.
    92. ↑ Marshall 1993, σελ. 498-99.
    93. ↑ Avrich 1984, σελ. 190.
    94. ↑ Avrich 1984, σελ. 193.
    95. ↑ Marshall 1993, σελ. 499.
    96. ↑ Avrich 1984, σελ. 209: Avrich is quoting Chicago Tribune, 27 June 1886
    97. ↑ Chicago Historical Society.
    98. ↑ Foner 1986, σελ. 42.
    99. ↑ Marshall 1993, σελ. 441-42.
    100. ↑ Marshall 1993, σελ. 441-43.
    101. ↑ Woodcock 1962, σελ. 266.
    102. ↑ Graham & 2005 206.
    103. ↑ Marshall 1993, σελ. 444.
    104. ↑ Graham & 2005 206-08.
    105. ↑ Skirda 2002, σελ. 89.
    106. ↑ Beevor 2006, σελ. 24.
    107. ↑ Woodcock 1962, σελ. 375.
    108. ↑ 108,0 108,1 Woodcock 1962, σελ. 426.
    109. ↑ Lucien van der Walt 2009.
    110. ↑ Bantman 2018, σελ. 371-72.
    111. ↑ Woodcock 1962, σελ. 315.
    112. ↑ Graham 2018, σελ. 340.
    113. ↑ Benedict 2004.
    114. ↑ 114,0 114,1 114,2 Bantman 2018, σελ. 373.
    115. ↑ Graham 2005, σελ. 150.
    116. ↑ Marshall 1993, σελ. 436.
    117. ↑ Most 1885.
    118. ↑ Marshall 1993, σελ. 415.
    119. ↑ Pengam 1987, The Reformulation of Communist Anarchism in the ‘International Working Men’s Association’ (IWMA).
    120. ↑ Marshall 1993, σελ. 398.
    121. ↑ Marshall 1993, σελ. 404.
    122. ↑ Woodcock 1962, σελ. 316.
    123. ↑ Marshall 1993, σελ. 439.
    124. ↑ 124,0 124,1 Marshall 1993, σελ. 470.
    125. ↑ Bantman 2018, σελ. 374.
    126. ↑ Billington 1998, σελ. 417.
    127. ↑ Marshall & 1993 633: Ο Μάρσαλ παραθέτει τον Κροπότκιν: «Προσωπικά απεχθάνομαι αυτές τις εκρήξεις αλλά δεν μπορώ να σταθώ ως δικαστής και να καταδικάσω όλους αυτούς που έχουν οδηγηθεί εκεί από απελπισία» και αλλού «Από όλα τα κόμματα βλέπω μόνο ένα- το αναρχικό- το οποίο σέβεται την ανθρώπινη ζωή και ηχηρά επιμένει στην εγκατάλειψη της θανατικής ποινής, των βασανιστηρίων και της τιμωρίας. Όλα τα άλλα κόμματα διδάσκουν κάθε μέρα την απόλυτη ασέβεια προς την ανθρώπινη ζωή.»"
    128. ↑ Marshall 1993, σελ. 411 και 635:Ο Μάρσαλ αναφέρει τους Bart de Ligt, Randolph Bourne, Λέων Τολστόυ
    129. ↑ Graham 2005, σελ. 193-196.
    130. ↑ Woodcock 1962, σελ. 15: Ο Woodcock αναφέρει επίσης τον Μαλατέστα και άλλους γνωστούς αναρχικούς απο την Ιταλία. στην σελ. 346
    131. ↑ Marshall 1993, σελ. 633-34.
    132. ↑ Marshall 1993, σελ. 634-36.
    133. ↑ Woodcock 1962, σελ. 20.
    134. ↑ Goodway 2006, σελ. 9.
    135. ↑ Bookchin 1995, 2. Individualist Anarchism and Reaction.
    136. ↑ Marshall 1993, σελ. 440.
    137. ↑ Conversi 2016, σελ. 8: Ο Conversi αναφέρει επίσης τους Henri Toulouse-Lautrec, Paul Signac, Steinlen και Maximilien Luce
    138. ↑ Conversi 2016, σελ. 8=: Ο Conversi επίσης αναφέρει τους Fyodor Dostoyevsky, Matthew Arnold, Henry James, Hugo Ball, και Luis Buñuel
    139. ↑ Marshall 1993, σελ. 440-41.
    140. ↑ Woodcock 1962, σελ. 315-16.
    141. ↑ THE PALGRAVE HANDBOOK OF ANARCHISM, Edited by Carl Levy and Matthew S. Adams, σελ 404 εκδόσεις Palgrave Macmillan, 2019
    142. ↑ Marshall 1993, σελ. 332 When the war broke out in 1914, he gave immediate support for the allies.
    143. ↑ THE PALGRAVE HANDBOOK OF ANARCHISM, Edited by Carl Levy and Matthew S. Adams, εκδόσεις Palgrave Macmillan, 2019 σελ 397 International Anarchist Manifesto on the War published in Freedom in March 1915. It
    144. ↑ Kropotkin, Read, and the Intellectual History of British Anarchism Between Reason and Romanticism, M. Adams 2015 εκδόσεις PALGRAVE MACMILLAN σελίδα 101
    145. ↑ Anarchism 1914-18: Internationalism, Anti-Militarism and Waredited by Matthew S. Adams, Ruth Kinna σελίδες 210]
    146. ↑ THE PALGRAVE HANDBOOK OF ANARCHISM, Edited by Carl Levy and Matthew S. Adams, σελ 399 εκδόσεις Palgrave Macmillan, 2019 Erich Müsham, for example, next only to (...), famously suspended his journal Kain in 1914, concluding with the statement that ‘I am united with all Germans in the wish to keep foreign hordes away from our women and children’.49 Regardless of whether or not Müsham’s subsequent comment that these words were written under duress is true, it highlights the weight of pressure—both moral and practical—applied to dissidents who might have been expected to maintain an anti-war position.
    147. ↑ Marshall 1993, σελ 444 but most anarchists either joined the army or declared their support for the allies
    148. ↑ New York Times, 23 August 1927
    149. ↑ 149,0 149,1 Marshall 1993, σελ. 501.
    150. ↑ Montgomery 1960, σελ. v.
    151. ↑ Woodcock 1962, σελ. 467.
    152. ↑ Dirlik 1991.
    153. ↑ D’Agostino 2018, σελ. 423.
    154. ↑ 154,0 154,1 Marshall 1993, σελ. 471-72.
    155. ↑ Marshall 1993, σελ. 471-73.
    156. ↑ Avrich 2006, σελ. 204.
    157. ↑ Marshall 1993, σελ. 473.
    158. ↑ Marshall 1993, σελ. 475.
    159. ↑ D’Agostino 2018, σελ. 426.
    160. ↑ Marshall 1993, σελ. 477=: Marshall writes "The result, anticipated so forcefully by Bakunin, was that the Bolshevik revolution made in the name of Marxism had degenerated into a form of State capitalism which operated in the interests of a new bureaucratic and managerial class."
    161. ↑ Bakunin 1971.
    162. ↑ Goldman 2003, σελ. xx:My critic further charged me with believing that "had the Russians made the Revolution à la Bakunin instead of à la Marx" the result would have been different and more satisfactory. I plead guilty to the charge. In truth, I not only believe so; I am certain of it.
    163. ↑ Marshall 1993, σελ. 476.
    164. ↑ 164,0 164,1 Marshall 1993, σελ. 477.
    165. ↑ Nomad 1966, σελ. 88.
    166. ↑ Skirda 2002, σελ. 122-23.
    167. ↑ Skirda 2002, σελ. 123-24.
    168. ↑ Skirda 2002, σελ. 123.
    169. ↑ Marshall 1933, σελ. 482.
    170. ↑ Marshall 1993, σελ. 450.
    171. ↑ Marshall 1993, σελ. 510-11.
    172. ↑ Woodcock 1962, σελ. 427.
    173. ↑ Holborow 1993.
    174. ↑ Pugliese 2004, σελίδες 55–56.
    175. ↑ Pugliese 2004, σελίδες 55–58.
    176. ↑ Graham 2005, σελ. 408.
    177. ↑ Goodway 2013, σελίδες 73–74.
    178. ↑ Berry 1999, σελ. 53.
    179. ↑ Marshall 1993, σελ. 482.
    180. ↑ Woodcock 1962, σελ. 473.
    181. ↑ 181,0 181,1 Yeoman 2019, σελίδες 429–430.
    182. ↑ Marshall 1993, σελ. 455.
    183. ↑ Marshall 1993, σελ. 458.
    184. ↑ Yeoman 2019, σελ. 430.
    185. ↑ The Popular Front in Europe Helen Graham σελίδα 106
    186. ↑ Stanley g. Payne The Collapse of the Spanish Republic, 1933 – 1936 origins of the civil war yale university press new haven & london σελίδα 175
    187. ↑ Beevor 2006, σελ. 46.
    188. ↑ Yeoman 2019, σελίδες 430–431.
    189. ↑ Bolloten 1984, σελ. 54.
    190. ↑ Alexander, Robert J. (1999). The Anarchists in the Spanish Civil War. Janus Publishing Company Lim. 
    191. ↑ Broué, Pierre (1961). The Revolution And The Civil War In Spain. Faber & Faber. 
    192. ↑ Preston, Paul (2007). The Spanish Civil War: Reaction, Revolution, and Revenge (Revised and Expanded Edition). W. W. Norton & Company. 
    193. ↑ Casanova Ruiz, Julián (1999). Anarchism, the Republic and Civil War in Spain: 1931-1939. Routledge. 
    194. ↑ Yeoman 2019, σελίδες 433–435.
    195. ↑ Marshall1993, σελ. 461.
    196. ↑ Marshall1993, σελ. 462.
    197. ↑ Marshall 1993, σελ. 464.
    198. ↑ Linhard 2005, σελ. 37: H Linhard καταγράφει τον όρο flash freedom, o οποίος περιγράφει την αδιανόητη μέχρι εκείνη τη στιγμή ελευθερία που βίωναν οι γυναίκες κατά τη διάρκεια του εμφυλίου
    199. ↑ Casanova 2005, σελ. 137:Σύμφωνα με τον Casanova "In spite of their efforts and aspirations, the traditional relationship between men and women, as with many other aspects of daily life, continued without great change within the framework of this revolutionary experience."
    200. ↑ Julian Casanova - Anarchism, the Republic and Civil War in Spain sel 1931-1939 (Routledge Canada Blanch Studies on Contemporary Spain) (2005) σελίδα 103"Proven" fascists have to be assassinated, declared Solidaridad Obrera on 1 August 1936. ‘Proven’ or not, in these first weeks, the purifying torch was applied to conservative politicians, army officers, property owners, the bourgeoisie, businessmen, the clergy, workers who were known in the factories for their moderate views, Catholics, technicians and the heads of personnel in various industries.
    201. ↑ Yeoman 2019, σελ. 436.
    202. ↑ Michael Alpert - The Republican Army in the Spanish Civil War, 1936-1939 (2013, Cambridge University Press) σελίδες 59-60: Circumstances had forced the leaders of the CNT’s militias and many others to reconsider their attitude. It was evident that ‘the discipline of indiscipline’, to use the anarchist expression, had not functioned. The militia had retreated in the face of the superior military ability of far smaller numbers.
    203. ↑ Julián Casanova - The Spanish Republic and Civil War (2010, Cambridge University Press) σελίδα 252 As far as the CNT and FAI committees were concerned, militarisation was inevitable from the moment it became clear that the militias, that superior force known as ‘the people in arms’, were useless for a long-term war
    204. ↑ Desertion, Control and Collective Action in Civil Wars, Doctor of Philosophy Theodore McLauchlin For the Durruti column, then, taking a firm stance against exiting the unit was part and parcel of a broader departure from typical Anarchist practices of free movement. As time went on, other anarchist leaders increasingly turned to military discipline. The Anarchist leader Cipriano Mera’s memoirs indicate, explicitly, a change in outlook.
    205. ↑ The Spanish Civil War,Stanley G. Payne, 2012 Cambridge Essential Histories σελίδα 86-7 The Communists, growing rapidly as a movement, were ordered by the Comintern to concentrate on military development, and almost from the start of the war called for a new regular army based on the model of the Red Army of the Soviet Union. The extreme revolutionary left (especially the FAI-CNT and the POUM) opposed this during August, but even the anarchists began to accept the need for greater coordination
    206. ↑ Yeoman 2019, σελίδες 438–439.
    207. ↑ Thomas 2001, σελ. 458.
    208. ↑ 208,0 208,1 Marshall 1993, σελ. 466.
    209. ↑ Birchall 2004, σελ. 29.
    210. ↑ Avrich 2005, σελ. 916.
    211. ↑ Woodcock 1962, σελ. 393.
    212. ↑ Yeoman 2019, σελίδες 440.
    213. ↑ Yeoman 2019, σελίδες 441.
    214. ↑ The Spanish Civil War,Stanley G. Payne, 2012 Cambridge Essential Histories σελίδα 229 – supported the secret initiative of Colonel Segismundo Casado, commander of the central front, to overthrow the government and make peace with Franco
    215. ↑ Evren & Kinna 2015, σελ. 47.
    216. ↑ Woodcock 1962, epilogue, σελ. 468.
    217. ↑ Marshall 1993, σελ. 539
    218. ↑ Thomas 1985, σελ. 4
    219. ↑ Marshall 1993, σελίδες 540–542
    220. ↑ Marshall 1993, σελ. 548
    221. ↑ Berry 2019, σελ. 449.
    222. ↑ 222,0 222,1 Berry 2019, σελ. 453.
    223. ↑ Berry 2019, σελ. 455.
    224. ↑ Marshall 1993, σελ. 548: Marshall mentions some other slogans on page 547: Neither gods nor masters; The more you consume the less you live; All power to the imagination; It is forbidden to forbid; Be realistic: demand the impossible.
    225. ↑ Marshall 1993, σελίδες 546–547:Marshall names Daniel Guerin, Tom Nairn, Jean Maitron
    226. ↑ Marshall 1993, σελ. 546:Peter Marshall makes a pun, commenting on the protestors: "They had failed to uncover the beach under the paving stones of Paris."
    227. ↑ Marshall 1993, σελ. 551.
    228. ↑ Marshall 1993, σελ. 553.
    229. ↑ Marshall 1993, σελ. 557.
    230. ↑ McLaughlin 2007, σελίδες 164-65.
    231. ↑ Dupuis-Déri 2019, σελίδες 471–472.
    232. ↑ Ramnath 2019, σελ. 691.
    233. ↑ Ramnath 2019, σελ. 691-92.
    234. ↑ Graeber & Grubacic 2004.
    235. ↑ 235,0 235,1 Kinna & Prichard 2009, σελ. 273.
    236. ↑ 236,0 236,1 Rupert 2006, σελ. 66.
    237. ↑ Dupuis-Déri 2019, σελ. 474.
    238. ↑ Dupuis-Déri 2019, σελ. 478:Dupuis-Déri also mentions "Washington (April 2000), the Summit of the Americas in Québec (April 2001), the European Union meeting in Gothenburg (June 2001), the G8 Summit in Genoa (July 2001),the G20 summit in Toronto (2010) and the G20 summit in Hamburg (2017)."

    Σφάλμα αναφοράς: Η ετικέτα <ref> με όνομα «FOOTNOTEBarclay199015–16» που ορίζεται μέσα στο <references> δεν χρησιμοποιείται σε προηγούμενο κείμενο.

    Δευτερογενείς πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Τριτογενείς πηγές (Εγκυκλοπαίδειες και λεξικά)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ιστορία_του_αναρχισμού&oldid=10457283"