Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου

Προσθήκη συνδέσεων
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

«Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου» είναι ποίημα του Κύπριου ποιητή, Βασίλη Μιχαηλίδη. Αναφέρεται στον απαγχονισμό του Αρχιεπισκόπου Κύπρου Κυπριανού στις 9 Ιουλίου 1821. Φαίνεται να γράφτηκε στα χρόνια 1884-1895 και εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1911.[1] Το ποίημα δομείται σε 24 ραψωδίες οι οποίες περιλαμβάνουν 560 δεκαπεντασύλλαβους στίχους και είναι γραμμένο στην κυπριακή διάλεκτο.[1]

Ιστορικό υπόβαθρο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός

Το 1804, οι Έλληνες της Κύπρου εξεγέρθηκαν κατά της οθωμανικής κυριαρχίας, αλλά η εξέγερση κατεπνίγη. Ο δραγουμάνος Χατζηγεωργάκης Κορνέσιος καρατομήθηκε και το 1809, ένα χρόνο αργότερα, τη θέση του πήρε ο Κυπριανός.[1]

Άγνωστο πότε ακριβώς, ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία, όπως συνάγεται από το γεγονός ότι το 1820, φιλοξένησε τον Φιλικό Δημήτριο Ίπατρο και του υποσχέθηκε οικονομική βοήθεια για την Επανάσταση.[1][2] Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, ο Αντώνιος Πελοπίδας (υπό τις διαταγές του Αλέξανδρου Υψηλάντη), στάλθηκε να παραλάβει την εισφορά του Αρχιεπισκόπου.[3]

Η Φιλική Εταιρεία αποφάσισε να μην εμπλακεί η Κύπρος σε ένοπλο αγώνα, επειδή λόγω της γεωγραφικής θέσης της θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να κυριαρχήσουν εκεί οι ελληνικές δυνάμεις, αλλά να περιοριστεί στην υλική βοήθεια.[Σημείωση 1][1][2][3] Όταν ξεκίνησε η Ελληνική Επανάσταση, ο σουλτάνος διέταξε την αφόπλιση των Κυπρίων - κάτι που έγινε χωρίς αντίσταση. Ο Κυπριανός προσπάθησε να πείσει τους Κύπριους να υπακούσουν και διαβεβαίωσε τον Τούρκο κυβερνήτη, Κιουτσούκ Μεχμέτ, για την υπακοή των Ελλήνων.[1][2][3]

Παρά τις προσπάθειες αυτές, ο Αρχιμανδρίτης Θεοφύλακτος Θησεύς διένειμε προκηρύξεις στη Λάρνακα, με σκοπό να ξεσηκώσει σε αγώνα τους Έλληνες της Κύπρου. Οι ενέργειές του αυτές καταγγέλθηκαν από τον Οθωμανό κυβερνήτη στην Υψηλή Πύλη.[1][2][3] Ο σουλτάνος επέτρεψε στον Κιουτσούκ να συλλάβει και να εκτελέσει εκείνους που συμμετείχαν σε αυτό το κίνημα και να δημεύσει τις περιουσίες τους.[1][2][3]

Το Σάββατο, 9 Ιουλίου 1821, θανατώθηκαν ο Αρχιμανδρίτης Κυπριανός και οι Μητροπολίτες Πάφου, Κιτίου και Κηρυνείας. Μια ομάδα κληρικών, έθαψε τις σορούς του Αρχιμανδρίτη και των Μητροπολιτών την επόμενη ημέρα (Κυριακή, 10 Ιουλίου), στον περίβολο του ναού της Παναγίας Φανερωμένης (Λευκωσία), όπου κτίστηκε μαυσωλείο το οποίο υπάρχει έως σήμερα.[1] Αργότερα έφθασαν 4.000 στρατιώτες από την Αίγυπτο, οι οποίοι τρομοκράτησαν τον πληθυσμό της Κύπρου.[1][2][3]

Οι εκτελέσεις συνεχίστηκαν ως τις 14 Ιουλίου και είχαν ως αποτέλεσμα τον θάνατο 470 ή 486 Ελλήνων της Κύπρου και τον εξισλαμισμό 36, για να γλιτώσουν τον θάνατο.[4]

Αναφορές για την 9η Ιουλίου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Άγγλος περιηγητής John Carne γράφει ότι είχε γνωρίσει τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό ο οποίος συμπέραινε από τις εξελίξεις το βίαιο τέλος που επρόκειτο να έχει. Ο Carne σημειώνει τα λόγια του Κυπριανού: «Ο θάνατός μου δεν είναι μακριά. Ξέρω πως μόνο ευκαιρία περιμένουν, για να με θανατώσουν».[3] Ο Γάλλος πρέσβης Jérôme Méchain γράφει για τις βιότητες των Οθωμανών:[5][6]

Η νήσος της Κύπρου…ήσυχος και ειρηνική…εάν την άφηνον ανενόχλητον ευρίσκεται σήμερον εις κυκεώνα από της ημέρας της αφίξεως μεγάλου αριθμού στρατευμάτων [...] …ο Μουσελίμης καθίσταται μάλλον και μάλλον θηριώδης. Καθ’ εκάστην ημέραν απαγχονίζει, στραγγαλίζει ή κατακρεουργεί εις Λευκωσίαν δυστυχείς ανθρώπους [...][1][6]

Κατά τον Σουηδό Μπέργκρεν, «η Παναγία ντύθηκε παντού στα μαύρα, πολλά σπίτια ήταν πιτσιλισμένα με αίμα».[1]

Πλοκή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

«Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου» αρχίζει με την εμφάνιση ανέμων στην Τουρκία, ενώ στην Κύπρο επικρατεί ησυχία.[7] Μετά από σύσκεψη των Τούρκων αξιωματικών και διοικητών της Κύπρου, ο Τούρκος αξιωματούχος Κκιόρογλους επισκέπτεται τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό και προσπαθεί να τον πείσει να φύγει από την Κύπρο ή τουλάχιστον να μεταμφιεστεί και να πάει στην Λάρνακα, αλλά εκείνος αρνείται.[8]

Την επόμενη μέρα, ο Κυπριανός κατευθύνεται στην Αρχιεπισκοπή. Στην εκκλησία θρηνεί μπροστά στην εικόνα της Παναγίας[9]. Έξω από την εκκλησία εμφανίζονται Τούρκοι στρατιώτες με σκοπό να τον συλλάβουν.[10] Ο Κυπριανός παραδίδεται, αφού καίει μερικά έγγραφα. Οι στρατιώτες τον προσάγουν στον Τούρκο διοικητή Μουσελλίμ-αγά, ο οποίος κατηγορεί τον Αρχιεπίσκοπο για προπαγάνδα κατά των Τούρκων με σκοπό να ξεσηκώσει τους Έλληνες του νησιού εναντίον τους.[11] Ανακοινώνει ότι θα συγκεντρώσει όλους τους Έλληνες στο Σαράι[12][Σημείωση 2] και θα θανατώσει τους επισκόπους.[13]

Ο Κυπριανός του υπενθυμίζει ότι οι Κύπριοι δεν έχουν όπλα, καθώς οι Τούρκοι τους είχαν αφοπλίσει.[14] Ο Τούρκος διοικητής αναφέρει ότι έχει επαναστατικά κείμενα που μοίραζαν οι καλόγεροι για να ξεσηκώσουν τον λαό, αλλά ο Αρχιεπίσκοπος αντιτείνει ότι αυτό μπορεί να έγινε κρυφά από την Εκκλησία.[15] Ο Μουσελλίμ-αγάς δηλώνει ότι θα αφανίσει ολόκληρο τον ελληνισμό. Ο Κυπριανός του απαντά ότι η Ρωμιοσύνη θα χαθεί μόνο όταν χαθεί ο κόσμος.[16]

Ο Μουσελλίμ-αγάς δίνει την ευκαιρία στον Κυπριανό να γλιτώσει, αλλά εκείνος αρνείται.[17] Ο Τούρκος διοικητής καλεί τότε τον βοσκό Δημήτριο, ο οποίος προσπαθεί να πείσει τον Μουσελλίμ-αγά ότι η δολοφονία του Κυπριανού αποτελεί αμαρτία και θα είναι άδικη.[18]

Ο Κυπριανός οδηγείται στη φυλακή, όπου βρίσκονται και άλλοι τέσσερεις επισκόποι.[19] Εκεί εμφανίζεται ο γιος του Κκιόρογλου και προσπαθεί να πείσει τον Κυπριανό να δραπετεύσει. Ο Αρχιεπίσκος αρνείται.[20] Οι φυλακισμένοι ιερείς προσεύχονται και ζητούν από τον Θεό να συγχωρέσει τους Τούρκους, να δώσει επιτέλους ελευθερία στη φυλή τους, στους Ρωμιούς, και, τέλος, να συγχωρέσει τους ίδιους τους μελλοθάνατους ιερείς και να τους δεχτεί.[21]

Ο Μουσελλίμ-αγάς επισκέπτεται τη φυλακή και ανακοινώνει στους φυλακισμένους Έλληνες ότι έφτασε η ώρα του θανάτου τους.[22] Ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός τον προειδοποιεί ότι οι θάνατοι τους δεν θα ωφελήσουν τους Τούρκους, αλλά αντιθέτως θα τους προκαλέσουν προβλήματα.[23] Ο Κκιόρογλους προσπαθεί να πείσει τον Μουσελλίμ-αγά ότι ο απαγχονισμός του Κυπριανού μπορεί να προκαλέσει ταραχές και ότι θα πρέπει να ερευνήσουν στα σπίτια των Κυπρίων, μήπως πράγματι υπάρχουν ακόμη όπλα, αλλά ο Μουσελλίμης του απαντά ότι δεν φοβάται τους Κύπριους.[24]

Οι Τούρκοι στρατιώτες («Τζελλάττηδες») αποκεφαλίζουν τους τρεις επισκόπους και τον βοσκό Δημήτριο και απαγχονίζουν τον Κυπριανό.[25] Μερικοί Έλληνες παρουσιάζονται στον Τούρκο διοικητή, ζητώντας να παραλάβουν τις σορούς των αρχιερέων για να κηδευτούν.[26] Το ποίημα κλείνει με την άρνηση του Μουσελλίμ-αγά να ικανοποιήσει το αίτημά τους.[27]

Παραθέματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά το Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, δώδεκα παραθέματα του Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου αποτελούν από τα σημαντικότερα της ποίησης του Βασίλη Μιχαηλίδη[28] - αυτά είναι:

Αντάν αρτζιέψαν οι κρυφοί ανέμοι τζι εφυσούσαν

τζι αρκίνησεν εις την Τουρτζιάν να κρυφοσυνεφκιάζη
τζιαι που τες τέσσερεις μερκές τα νέφη εκουβαλούσαν,
ώστι να κάμουν τον τζιαιρόν ν' αρτζιεύκη να στοιβάζη,
είσιεν σγιαν είχαν ούλοι τους τζι η Τζιύπρου το κρυφόν της
μεσ' στους ανέμους τους κρυφούς είσιεν το μερτικόν της.
τζι αντάν εφάνην η στραπή εις του Μοριά τα μέρη
τζι εξάπλωσεν τζι ακούστηκεν παντού η πουμπουρκά της,
τζι ούλλα ξηλαμπρατζιήσασιν τζιαι θάλασσα τζιαι ξέρη
είσιεν σγιαν είχαν ούλοι τους τζι η Τζιύπρου τα κακά της.[29]

«Δεν θέλω, Κκιόρ-ογλου, εγιώ να φύω που την Χώραν,

γιατί αν φύω, το κακόν εν' να γινή περίτου.
Θέλω να μείνω, Κκιόρ-ογλου, τζι ας πα' να με σκοτώσουν,
ας με σκοτώσουσιν εμέν τζι οι άλλοι να γλυτώσουν.
Δεν φεύκω, Κκιόρ-ογλου, γιατί, αν φύω, ο φευκός μου
εν' να γενή θανατικόν εις τους Ρωμιούς του τόπου.
Να βάλω την συρτοθηλειάν εις τον λαιμόν του κόσμου;
Παρά το γαίμαν τους πολλούς εν' κάλλιον του πισκόπου.[30]

Η Ρωμιοσύνη εν φυλή συνότζιαιρη του κόσμου,

κανένας δεν εβρέθηκεν για να την ι-ξηλείψη,
κανένας, γιατί σιέπει την που τα 'ψη ο Θεός μου.
Η Ρωμιοσύνη εν να χαθή, όντας ο κόσμος λείψει![16]
Σφάξε μας ούλους κι ας γενεί το γαίμαν μας αυλάκιν,
κάμε τον κόσμον μακελλειόν και τους Ρωμιούς τραούλλια,
αμμά ξερε πως ίλαντρον όντας κοπεί καβάκιν
τριγύρου του πετάσσουνται τρακόσια παραπούλια.
Το ’νιν αντάν να τρώ’ την γην, τρώει την γην θαρκέται,
μα πάντα κείνον τρώεται και κείνον καταλυέται.[30]

Μεν μάχεσαι την θάλασσαν να την-ι ’ξηντιλήσεις·

άδικα λόγια μεν χάννεις κι αρκείς εις την δουλειάν σου.
Τον ήλιον με φύσημαν μπορείς να τον-ι σβήσεις;
Φώναξε του τζελλάττη σου, σάσ’ την κρεμμασταρκάν σου![17]

Αν πολεμούν για το καλόν και πολεμά κι ο γιος μου,

ας έν’ χαλάλιν του Θεού, αν μου τον φα’ το βόλιν,
κι ας πα’ να μείνω δίχως του, να ζήσω μανιχός μου.
Ειδέ κ’ αν ου, και μάχουνται να κάμουν άλλα αντ’ άλλα,
χαρράμιν τους ’που τον Θεόν της μάνας τους το γάλαν.[31]

Ήτουν βουλή ’που τον Θεόν για να γενεί κ’ εγίνην.

Τον Χάρον εν και βκάλλουν τον ποττέ πως έν’ φταισμένος·
πάντα λαλούν το φταίσιμον πως το ’χει ο πεθαμμένος.[32]

’Πο ούλα το γλυκόττερον έν η ζωή τ’ αθρώπου.[33]

Σκοτώστε μας και γράψετε κ’ εμάς τον σκοτωμόν μας.

Μα τούτοι ούλ’ οι σκοτωμοί έν’ ούλοι για κακόν σας·
εσείς θαρκέστ’ αννοίετε το μνήμαν το δικόν μας,
κ’ εν το πεισκάζετε πως έν’ το μνήμαν το δικόν σας.
Σκοτώστε όσους θέλετε, αμμ’ αν να σας-ι βλάψει·
το γαίμαν που χονώννετε ’που μας τους δεσποτάες
έν λάιν εις την λαμπρακιάν π’ αφταίννει να σας κάψει.[23]

Που την πελλάραν τους τραβούν και τούτοι κ’ η φυλή τους

κι ακόμα έν’ να πάθουσιν με τούν’ τον νουν περίτου.[34]

Κανέναν φόοον δεν έχω από τους Κυπριώτες.

Θωρούν εις την Καραμανιάν πως η Τουρκιά ’ν λιμπούριν,
τέλεια κοντά π’ ακούουνται κ’ οι σκύλλ’ αντάν να ’λάξουν·
με μιαν σφυρκάν πετάσσουνται ’ποδώθθ’ έναν λιγγούριν
κι ούλους μέσα σε μιαν ώραν μπορούν να τους-ι σφάξουν.[35]
Απού την άλλην έχουσιν κοντά τους το Μισίριν.
Αν πεις καράβκια; δεν έχουν, έν’ του αλέτρ’ αθρώποι.
Δα κάτω τούτοι έν’ πολλά, πολλά ξωμακρισμένοι,
περνούν μηνάδες κ’ εν έχουν χαπάριν ’που τα ξένα
και θέμι έν’ ’που την Τουρκιάν στενά τριυρκασμένοι.
Δα κάτω τούτ’ έν’ σαν τ’ αρνιά πών’ χώρκα μαντρισμένα.[36]

Θεέ, που νάκραν δεν έχεις ποττέ στην καλωσύνην,

λυπήθου μας και δώσε πκιον χαράν στην Ρωμιοσύνην.[37]

Σημασία και Κριτική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Όπως σημειώνει ο δοκιμιογράφος και λογοτέχνης Νικόλαος Ορφανίδης σε άρθρο του στη «Μακεδονία», «χωρίς το ποίημα θα γνωρίζαμε αλλιώτικα αυτό το ιστορικό γεγονός».[38] Ο Μιχαηλίδης περιγράφει με «τρόπο ποιητικώς άρτιο» τα γεγονότα.[39] Αλλού ο Ορφανίδης αναδεικνύει τον «δραματικό» διάλογο του Κυπριανού με τον Μουσελλίμ-αγά.[40] Ο Κώστας Π. Κουρτελλάρης αναφέρει ότι ο Μιχαηλίδης «μας μεταφέρει παραστατικά και γλαφυρά τα γεγονότα» και χαρακτηρίζει το έργο «επικό».[41]

Το ποίημα έχει συμπεριλιφθεί στο Ετυμολογικό λεξικό της ομιλούμενης κυπριακής διαλέκτου. Ιστορία, ερμηνεία και φωνητική των λέξεων του Κυριάκου Χατζηϊωάνου, ως δείγμα της κυπριακής διαλέκτου.[42]

«Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου» έχει μελοποιηθεί από τον Κύπριο συνθέτη και μουσικολόγο Λάρκο Λάρκου και από τον Κύπριο συνθέτη Ευαγόρα Καραγιώργη, όπως επίσης και άλλα έργα του Βασίλη Μιχαηλίδη.[43] Το ποίημα ενέπνευσε τον Κύπριο ζωγράφο Γιώργο Μαυρογένη να φιλοτεχνήσει τον πίνακα «Απαγχονισμός του Εθνομάρτυρα Κυπριανού», ο οποίος φυλάσσεται σήμερα στο Ίδρυμα Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ'.[44]

Σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Σύμφωνα με αφιέρωμα του Ιερού Ναού της του Θεού Σοφίας, ο Κυπριανός επίσης εξέφρασε ανησυχία για μια ένοπλη εξέγερση των Κυπρίων, καθώς θεωρούσε ότι ήταν «άοπλοι και απειροπόλεμος» (δείτε παραπομπή 4).
  2. ↑ Το Σαράγιον αποτελεί περιοχή της Λευκωσίας και κέντρο της τουρκικής διοίκησης εκείνη την εποχή. Στο ποίημα η Λευκωσία αναφέρεται ως Χώρα. Επίσης ως Πόρτα και Πόλη αναφέρεται η Κωνσταντινούπολη.

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 9η Ιουλίου 1821 εν Λευκωσία, «Ελληνική Αντίσταση»
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 «Εθνομάρτυρας Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2012. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός και το 1821 στην Κύπρο Αρχειοθετήθηκε 2012-03-28 στο Wayback Machine., του Πέτρου Πιτσιάκκα, φιλολόγου, Ιούλιος 2003
  4. ↑ Ο Εθνο-Ιερομάρτυς Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κυπριανός († 9-7-1821) Αρχειοθετήθηκε 2012-03-28 στο Wayback Machine., Ιερός Ναός της του Θεού Σοφίας, 10/7/10
  5. ↑ Communauté en pièces : d’Europe, d’Islam et d’ailleurs, Marc Aymes, σελ. 115 (εκεί βρίσκεται ακόμα μια αναφορά του Jérôme Méchain)
  6. ↑ 6,0 6,1 CCC, Larnaca, vol. 17, f. 173 vo 174 (Méchain à Portalis, n° 2, 2 juillet 1829).
  7. ↑ Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου, 1-2
  8. ↑ Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου, 3-7
  9. ↑ Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου, 8
  10. ↑ Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου, 11
  11. ↑ Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου, 12-13
  12. ↑ Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου, 13
  13. ↑ Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου, 14
  14. ↑ Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου, 16 και 19
  15. ↑ Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου, 17
  16. ↑ 16,0 16,1 Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου, 18
  17. ↑ 17,0 17,1 Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου, 20
  18. ↑ Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου, 22-28
  19. ↑ Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου, 31-32
  20. ↑ Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου, 33-35
  21. ↑ Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου, 40
  22. ↑ Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου, 42
  23. ↑ 23,0 23,1 Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου, 43
  24. ↑ Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου, 48-52
  25. ↑ Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου, 54-55
  26. ↑ Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου, 55
  27. ↑ Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου, 56
  28. ↑ Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, 29 Παραθέματα του Βασίλη Μιχαηλίδη
  29. ↑ Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου, 1
  30. ↑ 30,0 30,1 Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου, 5
  31. ↑ Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου, 24
  32. ↑ Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου, 32
  33. ↑ Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου, 38
  34. ↑ Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου, 46
  35. ↑ Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου, 50
  36. ↑ Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου, 51
  37. ↑ Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου, 54
  38. ↑ «Κύπρος, ο τραγικός μήνας Ιούλιος», «Μακεδονία», σελ. 24
  39. ↑ «Κύπρος, ο τραγικός μήνας Ιούλιος», «Μακεδονία», στην πρώτη σελίδα της δημοσίευσης
  40. ↑ Μ.Κ.Ο. «Ρωμηοσύνη», 1ο Διεθνὲς Συνέδριο μὲ θέμα «Ἡ Ρωμηοσύνη διαμέσου τῶν αἰώνων», Σάββατο 30 & Κυριακὴ 31 Μαΐου 2009
  41. ↑ Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κυπριανός καί ἡ 9η Ἰουλίου 1821, Ομιλία του Κώστα Π. Κουρτελλάρη, 28/5/2009
  42. ↑ Ιδιωματικά Λεξικά και Γλωσσάρια, Κ. Μυτούλα - περιγραφή του Ετυμολογικό λεξικό της ομιλούμενης κυπριακής διαλέκτου. Ιστορία, ερμηνεία και φωνητική των λέξεων. (Χατζηϊωάννου Κυριάκος), ενότητα 4, ΠΙΝΑΚΕΣ/ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ
  43. ↑ Λάρκος Λάρκου Αρχειοθετήθηκε 2012-06-04 στο Wayback Machine., βιογραφικό σημείωμα
  44. ↑ Απαγχονισμός του Εθνομάρτυρα Κυπριανού, 20ός αιώνας, Ακρυλογραφία σε ξύλο, 114 Χ 158 εκ. (με πλαίσιο), Πολιτιστικό Κέντρο Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Η_9η_Ιουλίου_του_1821_εν_Λευκωσία_Κύπρου&oldid=9088280"