Η εξαίρεση επιβεβαιώνει τον κανόνα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Η εξαίρεση επιβεβαιώνει τον κανόνα είναι μια φράση η οποία αποτελεί ουσιαστικά εφαρμογή της αρχής αποκλειόμενου μέσου. Η φράση δηλώνει ότι (σχετικά με μία κατάσταση πραγμάτων) είναι γνωστή ή δεδομένη μία ειδική συνθήκη (η εξαίρεση) που αν και μόνο αν ικανοποιείται τότε ισχύει Α, και συνεπώς όταν δεν ικανοποιείται η ειδική συνθήκη τότε ισχύει "όχι-Α". Η αρχική προέλευση της είναι η λατινική έκφραση exceptio probat regulam in casibus non exceptis (η εξαίρεση αποδεικνύει τον κανόνα για τις περιπτώσεις εκτός εξαίρεσης) που είχε προταθεί ως νομική αρχή από τον Κικέρωνα[1].

Η φράση συνήθως χρησιμοποιείται με λανθασμένη σημασία. Παραδείγματα σωστής χρήσης:

  • Το γεγονός ότι ένας φαντάρος μπορεί με έγγραφη άδεια εξόδου από το διοικητή να βγει εκτός στρατοπέδου (εξαίρεση) "αποδεικνύει" ότι χωρίς ειδική άδεια είναι υποχρεωμένος να είναι εντός στρατοπέδου (κανόνας).
  • Μια πινακίδα που απαγορεύει το παρκάρισμα τις εργάσιμες μέρες και ώρες από 08:00 ως 13:00 (εξαίρεση) αποδεικνύει ότι το παρκάρισμα επιτρέπεται τις υπόλοιπες ώρες (κανόνας).

Παραδείγματα λανθασμένης χρήσης:

  • Κάποιος ισχυρίζεται ότι "πάντα ισχύει ότι όταν Α τότε συνεπάγεται Β".
    Κάποιος άλλος του αντιτείνει ότι "εδώ όμως έχουμε μια συγκεκριμένη περίπτωση όπου ισχύει το Α και δεν ισχύει το Β".
    Ο πρώτος του απαντά "η εξαίρεση επιβεβαιώνει τον κανόνα".
  • Ο ισχυρισμός ότι "όλοι οι κύκνοι είναι λευκοί", δεν επιβεβαιώνεται όπως θα συνεπαγόταν η συνήθης λανθασμένη χρήση της έκφρασης, αλλά αντίθετα καταρρίπτεται λόγω της ύπαρξης και μαύρων κύκνων.

Χρήση σε άλλες γλώσσες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σε όλες τις παρακάτω γλώσσες η έκφραση έχει την έννοια "Η εξαίρεση (που) επιβεβαιώνει τον κανόνα" ή "Οι εξαιρέσεις (που) επιβεβαιώνουν τον κανόνα":

παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Marcus Tullius Cicero Pro Balbo