Ερριέττα Μαρία της Γαλλίας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
(Ανακατεύθυνση από Εριέττα Μαρία της Γαλλίας)
 Αυτό το λήμμα αποτελεί προσεγγιστική μετάφραση. Μπορεί να συντάχθηκε αυτόματα από υπολογιστή ή από μεταφραστή με περιορισμένη γνώση της ελληνικής ή της γλώσσας προέλευσης. Παρακαλούμε βοηθήστε στην βελτίωση της μετάφρασής του. Ενδεικτικά, το αρχικό λήμμα μπορεί να εμφανίζεται στη λίστα «άλλες γλώσσες».
Αυτό το λήμμα χρειάζεται μετάφραση. Αν θέλετε να συμμετάσχετε, μπορείτε να επεξεργαστείτε το λήμμα μεταφράζοντάς το ή προσθέτοντας δικό σας υλικό και να αφαιρέσετε το {{μετάφραση}} μόλις το ολοκληρώσετε. Είναι πιθανό (και επιθυμητό) το ξενόγλωσσο κείμενο να έχει κρυφτεί σαν σχόλιο με τα <!-- και -->. Πατήστε "επεξεργασία" για να δείτε ολόκληρο το κείμενο.
Αυτό το λήμμα αφορά στη Βασίλισσα Ερριέττα Μαρία της Γαλλίας. Για το δουλεμπορικό πλοίο, δείτε: Henrietta Marie.
Ερριέττα Μαρία
Βασίλισσα της Αγγλίας, της Σκωτίας και της Ιρλανδίας
Περίοδος13 Ιουνίου 1625 – 30 Ιανουαρίου 1649
Γέννηση25 Νοεμβρίου 1609
Λούβρο, Παρίσι, Γαλλία
Θάνατος10 Σεπτεμβρίου 1669 (60 ετών)
Κολόμπ, Γαλλία
Τόπος ταφήςΒασιλική Σαιν-Ντενί
ΣύζυγοςΚάρολος Α΄ της Αγγλίας
ΕπίγονοιΚάρολος Β΄ της Αγγλίας
Μαρία
Ιάκωβος Β΄ της Αγγλίας
Ερρίκος Στιούαρτ του Γκλόστερ
Εριέττα
ΟίκοςΟίκος των Βουρβόνων
ΠατέραςΕρρίκος Δ΄ της Γαλλίας
ΜητέραΜαρία των Μεδίκων
ΘρησκείαΚαθολική Εκκλησία
Υπογραφή
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Η Ερριέττα Μαρία της Γαλλίας (Henriette Marie de France, 26 Νοεμβρίου 1609 – 10 Σεπτεμβρίου 1669) ήταν βασίλισσα της Αγγλίας, της Σκωτίας και της Ιρλανδίας ως σύζυγος του Καρόλου Α΄ της Αγγλίας. Ήταν μητέρα των δύο άμεσων διαδόχων του, του Καρόλου Β΄ και του Ιακώβου Β΄ και γιαγιά τριών: της Μαρίας Β΄, του Γουλιέλμου Γ΄ και της Άννας.

Ο Ρωμαιοκαθολικισμός της την έκανε αντιδημοφιλή στην Αγγλία[1] και κατέστη απαγορευτικό να στεφθεί με το αγγλικανικό τυπικό. Ως εκ τούτου, ποτέ δεν έγινε στέψη. Άρχισε να ασχολείται με εθνικές υποθέσεις καθώς ο εμφύλιος πόλεμος διαφαινόταν στον ορίζοντα, και αναγκάστηκε να καταφύγει στη Γαλλία το 1644, μετά τη γέννηση τη μικρότερης κόρης της, Ερριέττας, κατά τη διάρκεια του Πρώτου Αγγλικού Εμφυλίου Πολέμου. Η εκτέλεση του βασιλιά Καρόλου το 1649 την άφησε εξαθλιωμένη. Εγκαταστάθηκε στο Παρίσι και στη συνέχεια επέστρεψε στην Αγγλία μετά την παλινόρθωση του μεγαλύτερου γιου της, Καρόλου, στο θρόνο. Το 1665 μετακόμισε πάλι στο Παρίσι, όπου και πέθανε τέσσερα χρόνια αργότερα.

Η Βορειοαμερικανική Επαρχία του Μαίρυλαντ ονομάσθηκε προς τιμήν της, και το όνομα μεταφέρθηκε στη σημερινή αμερικανική πολιτεία Μαίρυλαντ.

Παιδική ηλικία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Ερριέττα Μαρία ήταν η μικρότερη κόρη του Ερρίκου Δ΄ της Γαλλίας και της δεύτερης συζύγου του, Μαρίας των Μεδίκων. Γεννήθηκε στο Παλάτι του Λούβρου στις 25 Νοεμβρίου του 1609, αλλά μερικοί ιστορικοί δίνουν ως ημερομηνία γέννησης την 26η Νοεμβρίου. Στην Αγγλία, όπου το Ιουλιανό ημερολόγιο ήταν ακόμα σε ισχύ, η ημερομηνία γέννησής της συχνά καταγράφεται ως 16 Νοεμβρίου. Η Ερριέττα Μαρία ανατράφηκε ως καθολική. Ως κόρη του Βουρβόνου βασιλιά της Γαλλίας, ήταν μια "Κόρη της Γαλλίας" (Fille de France) και μέλος του Οίκου των Βουρβόνων. Ήταν η μικρότερη αδελφή του μελλοντικού Λουδοβίκου ΙΓ΄ της Γαλλίας. Ο πατέρας της δολοφονήθηκε στις 14 Μαΐου 1610, στο Παρίσι, προτού η ίδια γίνει ενός έτους. Μεγάλωσε υπό την επίβλεψη της βασιλικής γκουβερνάντας Φρανσουάζ ντε Μοντεγκλά.

Αφότου η μεγαλύτερη αδελφή της, Χριστίνα, παντρεύθηκε τον Βίκτωρα Αμεδαίο Α΄ της Σαβοΐας το 1619, η Ερριέττα έλαβε την υψηλού κύρους προσφώνηση Madame Royale, η οποία χρησιμοποιείτο από τις περισσότερες πρεσβύτερες βασιλικές πριγκίπισσες στη γαλλική αυλή. Η Ερριέττα εκπαιδεύτηκε, μαζί με τις αδελφές της, στην ιππασία, τον χορό, και το τραγούδι, και έλαβε μέρος στα θεατρικά έργα στη Γαλλική αυλή.[2] Αν και εκπαιδευτικά ιδιωτικά στη γραφή και την ανάγνωση, δεν ήταν γνωστή για τις ακαδημαϊκές της δεξιότητες·[2] η πριγκίπισσα επηρεάσθηκε πολύ από τους Καρμελίτες της γαλλικής Αυλής.[2] Το 1622, η Ερριέττα ζούσε στο Παρίσι σε μια αυλή 200 περίπου ατόμων, όπου συζητούντο γαμήλια σχέδια.[3]

Η Ερριέττα Μαρία ως Βασίλισσα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Ερριέττα Μαρία και ο Κάρολος Α΄ της Αγγλίας παντρεύτηκαν στις 13 Ιουνίου 1625, σε μια περίοδο κατά τη διάρκεια της οποίας η ισπανόφιλη πολιτική της Αγγλίας αντικαταστάθηκε από μια γαλλόφιλη πολιτική.[4] Μετά από μια αρχική δύσκολη περίοδο, εκείνη και ο Κάρολος δημιούργησαν μια ιδιαιτέρως στενή σχέση. Η Ερριέττα ποτέ δεν αφομοιώθηκε πλήρως μέσα στην Αγγλική κοινωνία, διότι εκείνη δεν μιλούσε Αγγλικά πριν τον γάμο, και κατά τη δεκαετία του 1640 είχε δυσκολία στο να γράφει και να μιλά τη γλώσσα.[5] Αυτό, σε συνδυασμό με τις Καθολικές πεποιθήσεις της, τη σημάδεψε σαν διαφορετική και ενδεχομένως επικίνδυνη στη θρησκευτικά μισαλλόδοξη Αγγλική κοινωνία της εποχής, και οδήγησε στο να γίνει μια αντιδημοφιλής βασίλισσα στο ευρύ κοινό. Η Ερριέττα έχει δεχθεί κριτική ως ούσα μια "εγγενώς μη πολιτική, ημιμαθής και επιπόλαιη"[6] μορφή κατά τη δεκαετία του 1630, ενώ κάποιοι άλλοι ισχυρίσθηκαν ότι ασκούσε έναν βαθμό προσωπικής εξουσίας μέσω ενός συνδυασμού της ευσέβειάς της, της θηλυκότητάς της, και της πατρωνίας των τεχνών εκ μέρους της.[7]

Γάμος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Ερριέττα Μαρία και ο Κάρολος Α΄ με τους δύο μεγαλύτερους επιζώντες γιους τους, τον Κάρολο, Πρίγκιπα της Ουαλίας, και τον Ιάκωβο, Δούκα της Υόρκης, από τον Άντονυ βαν Ντάυκ, 1633. Το λαγωνικό συμβολίζει τη συζυγική πίστη ανάμεσα στον Κάρολο και την Ερριέττα.[8]

Η Ερριέττα συνάντησε πρώτη φορά τον μελλοντικό σύζυγό της στο Παρίσι, το 1623, ενώ ταξίδευε προς την Ισπανία με τον Δούκα του Μπάκιγχαμ για να συζητήσουν έναν πιθανό γάμο με τη Μαρία Άννα της Ισπανίας– ο Κάρολος την είδε πρώτη φορά σε μια ημέρα διασκέδασης της Γαλλικής αυλής.[3] Το ταξίδι του Καρόλου στην Ισπανία τελείωσε άσχημα, όμως, καθώς ο Φίλιππος Δ΄ της Ισπανίας απαίτησε να μεταστραφεί στον Καθολικισμό και να ζήσει στην Ισπανία για έναν χρόνο μετά τον γάμο ώστε να εξασφαλιστεί η συμμόρφωση της Αγγλίας με τους όρους της συνθήκης. Ο Κάρολος εξοργίστηκε, και με την επιστροφή του στην Αγγλία τον Οκτώβριο, εκείνος και ο Μπάκιγχαμ απαίτησαν ο Βασιλιάς Ιάκωβος να κηρύξει τον πόλεμο στην Ισπανία.[εκκρεμεί παραπομπή]

Αναζητώντας αλλού νύφη, ο Κάρολος κοίταξε προς τη Γαλλία. Ο Άγγλος πράκτορας Κένσινγκτον στάλθηκε στο Παρίσι το 1624 για να εξετάσει τη σύνδεση με τη Γαλλία,[3] και ο γάμος τελικά διαπραγματεύθηκε στο Παρίσι από τον Τζέημς Χέυ, Κόμη του Καρλάιλ, και τον Χένρυ Ριτς, Κόμη του Χόλλαντ.[9] Η Ερριέττα ήταν αρκετά νέα την περίοδο του γάμου της, αλλά όχι υπερβολικά αναφορικά με τις βασιλικές πριγκίπισσες της περιόδου.[2] Οι απόψεις για την εμφάνιση της Ερριέττας ποικίλουν κάπως· η ανιψιά του συζύγου της, Σοφία του Αννόβερου σχολίασε λίγο μετά ότι τα "όμορφα πορτραίτα του Βαν Ντάικ μου είχαν δώσει μια τόσο καλή ιδέα για όλες τις κυρίες της Αγγλίας ώστε εξεπλάγην όταν είδα τη Βασίλισσα, την οποία είχα δει τόσο όμορφη και λιγνή, ήταν μια γυναίκα που είχε περάσει την ακμή της. Τα χέρια της ήταν μακριά και λεπτά, οι ώμοι της ασύμμετροι, και μερικά από τα δόντια της εξείχαν από το στόμα της σαν χαυλιόδοντες."[10] Είχε, όμως, όμορφα μάτια, μύτη και επιδερμίδα.[10]

Η νέα Βασίλισσα έφερε στην Αγγλία μαζί της μια μεγάλη ποσότητα ακριβώς αποκτημάτων· περιλαμβανομένων διαμαντιών, μαργαριταριών, δακτυλιδιών, διαμαντένιων κουμπιών, σατέν και βελούδινων φορεμάτων και κεντημένων καπών· 10.000 λίβρες πιάτων, πολυελαίων, πινάκων, βιβλίων, ενδυμάτων και σετ υπνοδωματίου για την ίδια, τις κυρίες επί των τιμών της, τους δώδεκα ιερείς ορατορίων και τους ακόλουθούς της.[3]

Η Ερριέττα παντρεύθηκε τον Κάρολο με πληρεξούσιο στις 11 Μαΐου 1625, λίγο μετά την άνοδο του στο θρόνο. Παντρεύτηκαν τότε κανονικά στην Εκκλησία του Αγίου Αυγουστίνου, στο Κάντερμπρυ του Κεντ, στις 13 Ιουνίου 1625, αλλά η Καθολική θρησκεία της κατέστησε αδύνατη τη στέψη της με τον σύζυγο της σε Αγγλικανική τελετή· η Ερριέττα πρότεινε να τη στέψει ο Γάλλος Καθολικός Επίσκοπος του Μεντ, αλλά αυτό δεν έγινε δεκτό από τον Κάρολο και την Αυλή.[5] Στην Ερριέττα επιτράπηκε να παρακολουθήσει τη στέψη του Καρόλου, σε μια διακριτική απόσταση.[11] Στο τέλος, η αποτυχία της να στεφθεί την υποβίβασε στα μάτια των μαζών του Λονδίνου,[5] αν και η φιλογαλλική πολιτική της Αγγλίας έδωσε τη θέση της σε μια πολιτική που υποστήριζε τις εξεγέρσεις των Γάλλων Ουγενότων, και μετά σε μια αποσύνδεση από την Ευρωπαϊκή πολιτική και την αύξηση των εσωτερικών προβλημάτων.[12]

Ο Καθολικισμός και η αυλή της Βασίλισσας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Ερριέττα Μαρία, με τον αυλικό νάνο της, Τζέφρυ Χάντσον. Η μαϊμού είναι συχνά το σύμβολο των τρελών, όπως οι αυλικοί νάνοι,[13] αλλά στην περίπτωση αυτή πιστεύεται ότι αντιπροσωπεύει το θηριοτροφείο κατοικιδίων της Ερριέττας, ενώ η πορτοκαλιά αντιπροσωπεύει την αγάπη της για τους κήπους.[14]

Η Ερριέττα είχε ισχυρές Καθολικές πεποιθήσεις,[15] οι οποίες θα επηρέαζαν πολύ την περίοδο της ως βασίλισσα, και συγκεκριμένα τα πρώτα χρόνια μετά τον γάμο της. Ο Κάρολος αρεσκόταν να αποκαλεί την Ερριέττα Μαρία απλώς "Μαρία", ενώ ο Αγγλικός λαός την αποκαλούσε "Βασίλισσα Μαίρυ", υπαινισσόμενος τη συννονόματη Καθολική γιαγιά του Καρόλου.[16] Η Ερριέττα Μαρία ήταν πολύ ανοιχτή σχετικά με τις Καθολικές της πεποιθήσεις, στο σημείο που ήταν "κατάφωρες" και "αδιάντροπες"·[16] αντιτάχθηκε σε σχέδια να αναλάβουν τους μεγαλύτερους γιους όλων των Καθολικών οικογενειών με το σκοπό να τους αναθρέψουν ως Προτεστάντες, και επίσης διευκόλυνε τους Καθολικούς γάμους, διαπράττοντας ποινικό αδίκημα σύμφωνα με τον Αγγλικό νόμο της εποχής.[16] Τον Ιούλιο 1626, η Ερριέττα σταμάτησε να προσεύχεται για τους Καθολικούς που είχαν πεθάνει στο δέντρο του Τάυμπερν, προκαλώντας μεγάλη συζήτηση επί του θέματος[17] – οι Καθολικοί εκτελούνταν ακόμη στην Αγγλία τη δεκαετία του 1620, και η Ερριέττα ένιωθε παθιασμένη με την πίστη της.[18] Εν ευθέτω χρόνω, η Ερριέττα προσπάθησε ανεπιτυχώς να μεταστρέψει τον Καλβινιστή ανιψιό της Πρίγκιπα Ροβέρτο κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Αγγλία.[10]

Η Ερριέττα είχε φέρει μαζί της από τη Γαλλία μια μεγάλη και ακριβή ακολουθία, Καθολική εξ ολοκλήρου. Ο Κάρολος κατηγόρησε αυτήν τη Γαλλική συνοδεία για την κακή αρχή του γάμου του.[19] Ο Κάρολος τελικά τους εκδίωξε από την αυλή στις 26 Ιουνίου 1626. Η Ερριέττα αναστατώθηκε πολύ, και αρχικά κάποιοι– περιλαμβανομένου του Επισκόπου του Μεντ– αρνήθηκαν να φύγουν, παραθέτοντας τις εντολές από τον Γάλλο Βασιλιά.[19] Στο τέλος, ο Κάρολος αναγκάσθηκε να χρησιμοποιήσει ένοπλους φρουρούς για να τους απομακρύνουν με σωματική βία.[19] Παρά τις διαταγές του Καρόλου, η Ερριέττα κατόρθωσε να διατηρήσει επτά μέλη του Γαλλικού προσωπικού της,[20] περιλαμβανομένου του εφημέριου και εξομολογητή της, Ρόμπερτ Φίλιπ.

Η εκδίωξη από τον Κάρολο της Γαλλικής συνοδείας συνδεόταν επίσης στενά με το να μπει κάποια μορφή ελέγχου στις δαπάνες της Ερριέττας.[3] Η Ερριέττα αρχικά δαπανούσε με εκπληκτικό ρυθμό, οδηγώντας σε χρέη που αρκετά έτη μετά εξοφλούνταν ακόμη. Ο νέος πρώτος ταμίας της ήταν ο Ζαν Κάιγ, τον οποίο διαδέχθηκε ο Τζορτζ Καρού και το 1629 ανέλαβε ο Σερ Ρίτσαρντ Ουίν.[21] Ακόμη και μετά τη μεταρρύθμιση της αυλής της Βασίλισσας, οι δαπάνες συνεχίσθηκαν σε υψηλό επίπεδο και παρά τα δώρα από τον Βασιλιά, το 1627 η Ερριέττα έπρεπε να δανείζεται χρήματα μυστικά,[22] και οι λογαριασμοί της Βασίλισσας δείχνουν έναν τεράστιο αριθμό ακριβών φορεμάτων που αγοράσθηκαν στα προπολεμικά χρόνια.[23]

Κατά τα επόμενα λίγα έτη, η νέα αυλή της Βασίλισσας άρχισε να σχηματίζεται γύρω της. Ο Χένρυ Τζέρμυν, Κόμης του Σαιντ Ώλμπανς, έγινε ο ευνοούμενος της και ο υπαρχιθαλαμηπόλος της το 1628. Η Σούζαν Φίλντινγκ, Κόμισσα του Ντένμπι, έγινε η Υπεύθυνη του Βεστιαρίου της Βασίλισσας και έμπιστη φίλη.[24] Απέκτησε αρκετούς αυλικούς νάνους, περιλαμβανομένου του Τζέφρυ Χάντσον[13] και της "μικρής Σάρα".[25] Η Ερριέττα σταθεροποίησε την παρουσία της στο Μέγαρο Σόμερσετ, το Γκρήνουιτς, το Όουτλαντς, το Νόνσατς, το Ρίτσμοντ και το Χόλντενμπυ ως μέρος των γαιών που της δόθηκαν προς εξασφάλιση της εν χηρεία ζωής της (jointure) κατά το 1630· προσέθεσε το Μέγαρο Ουίμπλντον το 1639,[3] αγορασμένο για εκείνη ως δώρο από τον Κάρολο.[26] Επίσης είχε αποκτήσει ένα θηριοτροφείο με σκύλους, μαϊμούδες και πουλιά σε αιχμαλωσία.[14]

Ερριέττα Μαρία και Κάρολος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μινιατούρα της Ερριέττας Μαρίας από τον Τζον Χόσκινς.

Ο γάμος της Ερριέττας με τον Κάρολο δεν άρχισε καλά, και η εκδίωξη του Γαλλικού προσωπικού της δεν τον βελτίωσε. Αρχικά η σχέση τους ήταν ψυχρή και διαλεκτική, και η Ερριέττα Μαρία δυσαρεστήθηκε από την πρώτη στιγμή με τον Τζορτζ Βίλλερς, Δούκα του Μπάκιγχαμ, τον ευνοούμενο του Βασιλιά.[εκκρεμεί παραπομπή]

Αντί του Καρόλου, μία από τις στενότερες σχέσεις της Ερριέττας τις πρώτες ημέρες του γάμου της ήταν αυτή με τη Λούσυ Χέυ, Κόμισσα του Καρλάιλ. Η Λούσυ ήταν η σύζυγος του Τζέιμς Χέυ, ο οποίος όπως και ο Μπάκιγχαμ είχε υπάρξει ευνοούμενος του Βασιλιά Ιακώβου και ο οποίος ήταν τώρα ένας Κύριος της Κρεβατοκάμαρας του Καρόλου και είχε βοηθήσει στη διαπραγμάτευση του γάμου του Καρόλου με την Ερριέττα. Η Λούσυ ήταν φανατική Προτεστάντισσα, αξιοσημείωτης ομορφιάς και ισχυρή προσωπικότητα. Πολλοί σύγχρονοι πίστευαν ότι ήταν ερωμένη του Μπάκιγχαμ, φήμες τις οποίες η Ερριέττα θα είχε πληροφορηθεί, και έχει διατυπωθεί ότι η Λούσυ προσπαθούσε να ελέγξει τη νέα βασίλισσα για λογαριασμό του.[27] Πέραν αυτών, μέχρι το καλοκαίρι του 1628, οι δύο τους είχαν ιδιαίτερα στενή φιλία, με τη Χέυ να είναι μια από τις κυρίες εν αναμονή της Βασίλισσας.[27]

Τον Αύγουστο 1628, όμως, ο Μπάκιγχαμ δολοφονήθηκε, αφήνοντας ένα κενό στη βασιλική αυλή. Η σχέση της Ερριέττας με τον σύζυγό της άρχισε ταχέως να βελτιώνεται και οι δύο τους σφυρηλάτησαν βαθείς δεσμούς αγάπης και στοργής,[28] που σηματοδοτήθηκαν από διάφορα αστεία που έπαιζε η Ερριέττα στον Κάρολο.[29] Η Ερριέττα έμεινε για πρώτη φορά έγκυος το 1628, αλλά έχασε το πρώτο της παιδί λίγο καιρό μετά τη γέννησή του το 1629, ύστερα από μια πολύ δύσκολη γέννα.[30] Το 1630, γεννήθηκε επιτυχώς ο μελλοντικός Κάρολος Β΄, μετά όμως από μια άλλη περίπλοκη γέννα από τον γνωστό ιατρό Τεοντόρ ντε Μαγιέρν.[31] Μέχρι τότε η Ερριέττα είχε αποτελεσματικά αναλάβει τον ρόλο του Μπάκιγχαμ που ήταν ο στενότερος φίλος του Καρόλου και σύμβουλος.[32] Παρά την εκδίωξη του γαλλικού προσωπικού το 1626, η αυλή του Καρόλου επηρεάσθηκε βαθιά από τη Γαλλική κοινωνία· τα Γαλλικά χρησιμοποιούνταν συνήθως προτιμότερα από τα αγγλικά, θεωρούμενα ως πιο ευγενική γλώσσα.[5]

Η Ερριέττα τελικά απομακρύνθηκε από τη Λούσυ Χέυ το 1634, οδηγούμενη να επικεντρωθεί περισσότερο στον Κάρολο.[33] Οι λόγοι είναι ασαφείς, αν και οι δύο είχαν τις διαφορές τους πρότερα. Η Χέυ ήταν μια διακαής Προτεστάντισσα, για παράδειγμα, και ζούσε μια πιο άσωτη ζωή από ότι η Βασίλισσα· η Ερριέττα μπορεί επίσης να αισθανόταν μάλλον επισκιασμένη από την εμπιστευτική και όμορφη Χέυ.[34]

Η Ερριέττα Μαρία και οι τέχνες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Οικία της Βασίλισσας στο Γκρήνουιτς, το οποίο ολοκληρώθηκε με τη χορηγία της Ερριέττας Μαρίας προς τον Ίνιγκο Τζόουνς.

Η Ερριέττα Μαρία είχε μεγάλο ενδιαφέρον για τις τέχνες, και η πατρονίας διάφορων δραστηριοτήτων ήταν ένας από τους διάφορου; τρόπους με τους οποίους προσπάθησε να δημιουργήσει εκδηλώσεις στην αυλή.[7] Η Ερριέττα και ο Κάρολος ήταν "αφοσιωμένοι και ενημερωμένοι συλλέκτες" έργων ζωγραφικής.[26] Η Ερριέττα ήταν συγκεκριμένα γνωστή για την πατρωνία της προς τον Ιταλό ζωγράφο Οράτσιο Τζεντιλέσκι, ο οποίος ήλθε στην Αγγλία με την Ερριέττα το 1626 ως μέρος της ακολουθίας του ευνοουμένου της Φρανσουά ντε Μπασσομπιέρ.[35] Ο Οράτσιο και η κόρη του Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι ευθύνονταν για τις τεράστιες ζωγραφιστές οροφές της Οικίας της Βασίλισσας στο παλάτι της Ερριέττας στο Γκρίνουϊτς.[36] Άλλος ευνοούμενος ζωγράφος της Ερριέττας ήταν ο Ιταλός Γκουίντο Ρένι,[37] αλλά επίσης υποστήριζε τους ζωγράφους μινιατούρων Ζαν Πετιτό και Ζακ Μπουρντιέ.[38]

Η Ερριέττα Μαρία έγινε καίριος πάτρωνας στις μάσκες των Στιούαρτ, συμπληρώνοντας το μεγάλο ενδιαφέρον του συζύγου της στους πίνακες και τις εικαστικές τέχνες.[39] Συμμετείχε σε πολλά έργα η ίδια, περιλαμβάνοντας τον ρόλο της ως Αμαζόνα στο "Salmacida Spolia" του Ουίλλιαμ Ντέιβναντ του 1640.[7] Η Ερριέττα επίσης βοήθησε την υποστήριξη των μουσικών έργων του Άγγλου συνθέτη Νίκολας Λάνιερ,[40] και ήταν υπεύθυνη για τον διορισμό του Ντέιβναντ ως Δαφνοστεφούς Ποιητή του Ηνωμένου Βασιλείου το 1638.[41]

Η βασίλισσα επίσης αρεσκόταν στη γλυπτική και σχέδιο του σώματος, και διατήρησε τον σχεδιαστή Ίνιγκο Τζόουνς ως επόπτη των έργων κατά τη δεκαετία του 1630.[3] Όπως ο Κάρολος, η Ερριέττα ήταν ενθουσιώδης με τον σχεδιασμό κήπων, αν και όχι με την κηπουρική η ίδια. Προσέλαβε τον Γάλλο κηπουρό Αντρέ Μολλέ για να δημιουργήσει έναν μπαρόκ κήπο στο Μέγαρο Ουίμπλεντον.[42]Πατρόναρε τον Ουγενότο γλύπτη Υμπέρ Λε Συέρ,[38] και ήταν υπεύθυνη για την πολυτελή δημιουργία του περιβόητου παρεκκλησίου της, το οποίο, αν και απλό στο εξωτερικό, ήταν όμορφα διαμορφωμένο εσωτερικά με χρυσές και αργυρές λειψανοθήκες, ζωγραφιές, αγάλματα, έναν κήπο του παρεκκλησίου και ένα μεγαλοπρεπές ζωγραφικό έργο στην Αγία Τράπεζα από τον Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς.[43] επίσης είχε ένα ασυνήθιστο ιεροφυλάκιο, σχεδιασμένο από τον Φρανσουά Ντιουσσάρ για να εκθέσει το Ιερό Μυστήριο.[43]

Η Ερριέττα Μαρία και ο Αγγλικός Εμφύλιος Πόλεμος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά τη δεκαετία του 1640 τα βασίλεια της Αγγλίας, της Σκωτίας και της Ιρλανδίας κυριαρχούνταν από μια σειρά συγκρούσεων που ονομάζονται Αγγλικός Εμφύλιος Πόλεμος ή Πόλεμοι των Τριών Βασιλείων· μέσα στην Αγγλία, η σύγκρουση επικεντρώθηκε στις αντίπαλες παρατάξεις των Βασιλικών (Cavaliers) και των Κοινοβουλευτικών (Roundheads). Η Ερριέττα Μαρία, ως βασίλισσα του Καρόλου, επρόκειτο να αναμειχθεί βαριά σε αυτή τη σύγκρουση που θα κατέληγε στον θάνατο του συζύγου της και την εξόριση της από τη Γαλλία. Υπάρχουν διάφορες σχολές σκέψης σχετικά με τον ρόλο της Ερριέττας κατά την περίοδο του εμφυλίου πολέμου και τον βαθμό ευθύνης της για ην τελική ήττα των Βασιλοφρόνων.[44] Η παραδοσιακή άποψη για τη Βασίλισσα ισχυρίζεται ότι μια γυναίκα με ισχυρή θέληση που κυριαρχούσε επί του ασθενέστερης θέλησης συζύγου της προς το χειρότερο· ο ιστορικός Γουέτζγουντ, για παράδειγμα, τονίζει τη σταθερά αυξανόμενη υπεροχή της Ερριέττας επί του Καρόλου, παρατηρώντας ότι "αναζητούσε τη συμβουλή της σε κάθε θέμα, εκτός της θρησκείας" και πράγματι παραπονιόταν ότι δεν μπορούσε να την κάνει επίσημο μέλος του συμβουλίου του.[45] Η επανερμηνεία τη δεκαετία του 1970 ισχυρίσθηκε ότι ο πολιτικός ρόλος της Ερριέττας ήταν πιο περιορισμένος, αναφέροντας ότι ο Βασιλιάς έλαβε περισσότερες αποφάσεις ο ίδιος προσωπικά.[46] Ο Μπόουν καταλήγει, για παράδειγμα, ότι παρότι είχε μια πολύ στενή προσωπική σχέση με την Ερριέττα, ο Κάρολος σπάνια σπάνια την άκουγε σε ζητήματα κρατικής πολιτικής.[47] Ένα τρίτο, πιο πρόσφατο μοντέλο αναφέρει ότι η Ερριέττα ασκούσε πράγματι πολιτική εξουσία και επιρροή κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης, λιγότερο άμεσα αλλά περισσότερο ως αποτέλεσμα των δημόσιων δράσεων και πράξεων της, οι οποίες περιόριζαν και επηρέαζαν τις διαθέσιμες επιλογές του Καρόλου.[48]

Προπολεμικά έτη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καθώς τελείωνε η δεκαετία του 1630, οι σχέσεις μεταξύ των διαφορετικών παρατάξεων που αποτελούσαν την Αγγλική κοινωνία έγιναν αυξανόμενα τεταμένες. Οι διαμάχες για τη θρησκεία, την κοινωνία τα ήθη και την πολιτική εξουσία γίνονταν αυξανόμενα εμφανή στα τελευταία έτη πριν την έκρηξη του πολέμου. Οι ισχυρές πεποιθήσεις της Ερριέττας πάνω στη θρησκεία και η κοινωνική της ζωή στην αυλή σήμαναν ότι η Ερριέττα είχε γίνει μια "αρκετά αντιδημοφιλής βασίλισσα η οποία φαινομενικά ποτέ δεν απαίτησε επιτυχώς έντονο προσωπικό σεβασμό και πίστη από τους υπηκόους της".[49]

Η Ερριέττα παρέμεινε ευνοϊκή προς τους υπόλοιπους Καθολικούς και το 1632 άρχισε την κατασκευή ενός νέου Καθολικού παρεκκλησίου στο Μέγαρο Σόμερσετ. Το παλαιό παρεκκλήσι ήταν βαθιά αντιδημοφιλές μεταξύ των Προτεσταντών, και είχε υπάρξει μεγάλη συζήτηση μεταξύ των μαθητευόμενων του Λονδίνου να το γκρεμίσουν ως αντικαθολική χειρονομία.[43] Αν και λιτό εξωτερικά, το παρεκκλήσι της Ερριέττας ήταν πολύ πιο κατεργασμένο εσωτερικά και άνοιξε σε μια ιδιαιτέρως μεγάλη τελετή το 1636.[43] Το αποτέλεσμα ήταν ένας μεγάλος συναγερμός μεταξύ πολλών στην Προτεσταντική κοινότητα.[43]

Οι θρησκευτικές δραστηριότητες της Ερριέττας φαίνεται να επικεντρώθηκαν στο να φέρει μια μοντέρνα, Ευρωπαϊκή μορφή του 17ου αιώνα μορφή του Καθολικισμού στην Αγγλία.[29] Σε κάποια έκταση, αυτό λειτούργησε, με πολυάριθμες μεταστροφές μέσα στον κύκλο της Ερριέττας· ο ιστορικός Κέβιν Σαρπ ισχυρίζεται ότι υπήρχαν μέχρι 300.000 Καθολικοί της Αγγλίας στα τέλη της δεκαετίας του 1630–ήταν σίγουρα πιο ανοιχτοί στην κοινωνία της αυλής.[50] Ο Κάρολος δέχθηκε αυξανόμενη κριτική για την αποτυχία του να δράσει προς αναχαίτιση της ροής μεταστροφών ατόμων υψηλού προφίλ.[51] Η Ερριέττα διεξήγαγε ακόμη και ρέκβιεμ στο προσωπικό της παρεκκλήσι για τον Ιησουίτη Ρίτσαρντ Μπλάουντ κατά τον θάνατό του 1638. Η Ερριέττα επίσης συνέχισε να παίζει σε θεατρικά με μάσκες καθ' όλη τη δεκαετία του 1630, τα οποία επέφεραν κριτική από την πιο Πουριτανική πτέρυγα της Αγγλικής κοινωνίας.[52] Στα περισσότερα από αυτά τα masques επέλεγε ρόλους σχεδιασμένους να προάγουν τον οικουμενισμό, τον Καθολικισμό, και τη λατρεία της πλατωνικής αγάπης.[52]

Το αποτέλεσμα ήταν μια αυξανόμενη δυσανεξία προς την Ερριέττα στην Προτεσταντική Αγγλική κοινωνία, βαθμιαία μετατρεπόμενη σε μίσος. Το 1630, ο Αλεξάντερ Λέιτον, ένας Σκώτος ιατρός, μαστιγώθηκε, σημαδεύτηκε και ακρωτηριάσθηκε επειδή άσκησε κριτική στην Ερριέττα σε ένα φυλλάδιο, πριν φυλακισθεί ισοβίως.[53] Στα τέλη της δεκαετίας του 1630 ο δικηγόρος Ουίλλιαμ Πρυνν, δημοφιλής στους Πουριτανικούς κύκλους, επίσης υπέστη κόψιμο των αυτιών του επειδή έγραψε ότι οι γυναίκες ηθοποιοί ήταν περιβόητες πόρνες, μια ευθεία προσβολή προς την Ερριέττα.[54] Η κοινωνία του Λονδίνου θα κατηγορούσε την Ερριέττα για την Ιρλανδική Εξέγερση του 1641, που πιστευόταν ότι ενορχηστρώθηκε από τους Ιησουίτες με τους οποίους συνδεόταν στη φαντασία του λαού.[55] Η ίδια η Ερριέττα ήταν σπάνια ορατή στο Λονδίνο, καθώς ο Κάρολος και εκείνη είχαν κατά μεγάλο βαθμό αποσυρθεί από τη δημοσιότητα κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1630, και λόγω της επιθυμίας τους για ιδιωτικότητα και λόγω του κόστους των εκδηλώσεων της αυλής.[56]

Κατά το 1641, μια συμμαχία Κοινοβουλευτικών υπό τον Τζον Πυμ είχαν αρχίσει να ασκούν αυξανόμενη πίεση στον Βασιλιά Κάρολο, ο οποίος ήταν κατατροπωμένος μετά την αποτυχία αρκετών πολέμων. Η Κοινοβουλευτική παράταξη κατόρθωσε τη σύλληψη κα ακόλουθη εκτέλεση των συμβούλων του Βασιλιά, του Αρχιεπισκόπου Ουίλλιαμ Λωντ και του Τόμας Ουέντγουορθ, Κόμητα του Στράφορντ. Ο Πυμ τότε έστρεψε την προσοχή του στην Ερριέττα ως ένα τρόπο να πιέσει περαιτέρω τον Κάρολο. Η Μεγάλη Διαμαρτυρία (Grand Remonstrance) που πέρασε από το Κοινοβούλιο στο τέλος του 1641, για παράδειγμα, δεν ανέφερε τη Βασίλισσα ονομαστικά, αλλά ήταν ξεκάθαρο σε όλους ότι εκείνη ήταν μέρος της Ρωμαιοκαθολικής συνωμοσίας την οποία ανέφερε και καταδίκαζε η διαμαρτυρία.[57] Ο έμπιστος σύμβουλος της Ερριέττας, Χένρι Τζέρμυν, Κόμης του Σαιντ Ώλμπανς, ο οποίος είχε προσηλυτιστεί στον Καθολικισμό στη διάρκεια της δεκαετίας του 1630, υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει τη χώρα με προορισμό την ηπειρωτική Ευρώπη έπειτα από το Στρατιωτικό Πραξικόπημα του 1641.

Η Ερριέττα ενθάρρυνε τον Κάρολο να υιοθετήσει μια σταθερή γραμμή με τον Πυμ και τους συναδέλφους του. Πιστευόταν ευρέως ότι η Ερριέττα ενθάρρυνε τον Κάρολο να συλλάβει τους κοινοβουλευτικούς του εχθρούς τον Ιανουάριο του 1642, αν και δεν υπάρχει ισχυρή απόδειξη περί αυτού.[58] Ο Μαρκήσιος της Λα Φερτέ-Αμπώ, ο Γάλλος πρέσβης, ήταν πρόθυμος να αποφύγει οποιαδήποτε ζημιά στο Γαλλικό κύρος με επίθεση προς τη Βασίλισσα, αλλά ήταν ισόποσα απογοητευμένος από τις επιδόσεις του Καρόλου στις σχέσεις με τη Γαλλία.[59] Συνέστησε σύνεση και συμφιλίωση με τον Πυμ.[59] Η σύλληψη απέτυχε, και ο Πυμ και οι συνάδελφοι του δραπέτευσαν από τους στρατιώτες του Καρόλου, πιθανώς ως αποτέλεσμα πληροφόρησης από την πρώην φίλη της Ερριέττας Λούσυ Χέυ.[60] Με την αντιβασιλική αντίδραση τώρα να ταλαντεύεται, η Ερριέττα και ο Κάρολος υποχώρησαν από το Ουάιτχολ στο Χάμπτον Κορτ.[60] Η κατάσταση όδευε σταθερά προς ανοιχτό πόλεμο, και τον Φεβρουάριο η Ερριέττα έφυγε για τη Χάγη, για λόγους προσωπικής ασφάλειας και για να εκτονώσει τις δημόσιες προστριβές σχετικά με το ότι ήταν Καθολική και πολύ στενά συνδεδεμένη με τον Βασιλιά.[61]

Πρώτος Αγγλικός Εμφύλιος Πόλεμος (1642–1646)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Ερριέττα Μαρία και ο Κάρολος πριν τον πόλεμο, με τον γιό τους Πρίγκιπα Κάρολο. Η Ερριέττα και ο σύζυγός της θα περνούσαν το μεγαλύτερο μέρος του πολέμου χωριστά, επικοινωνώντας μόνο μέσω αλληλογραφίας.

Τον Αύγουστο του 1642, όταν τελικά άρχισε ο Πρώτος Αγγλικός Εμφύλιος Πόλεμος, η Ερριέττα ήταν στη Χάγη, κατά τη διάρκεια μιας περιοδείας στην Ευρώπη που είχε σκοπό να συγκεντρώσει χρήματα προς υποστήριξη των Βασιλοφρόνων. Η Ερριέττα Μαρία επικεντρώθηκε στο να μαζέψει χρήματα από τα βασιλικά κοσμήματα, και προσπαθώντας να πείσει τον Φρειδερίκο Ερρίκοτης Οράγγης και τον Χριστιανό Δ΄ της Δανίας να υποστηρίξουν την υπόθεση του Καρόλου.[62] Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου δεν ήταν καλά στην υγεία της, υποφέροντας από πονόδοντο, πονοκεφάλους, ένα κρύωμα και βήχα.[63] Οι διαπραγματεύσεις της Ερριέττας ήταν δύσκολες· τα μεγαλύτερα κομμάτια των κοσμημάτων ήταν πολύ ακριβά για να πωληθούν εύκολα, και επιπλέον πολιτικά επισφαλή– πολλοί αγοραστές αποθαρρύνονταν από το ενδεχόμενο ένα μελλοντικό Αγγλικό Κοινοβούλιο να προσπαθήσει να τα επαναδιεκδικήσει, ισχυριζόμενο ότι είχαν πωληθεί παράνομα από την Ερριέττα.[64] Η Ερριέττα τελικά επέτυχε μερικώς στις διαπραγματεύσεις της, συγκεκριμένα για τα μικρότερα κομμάτια, αλλά περιγράφηκε στον Αγγλικό τύπο να ξεπουλά τα κοσμήματα του στέμματος σε ξένους ώστε να αγοραστούν όπλα για μια θρησκευτική σύγκρουση, ενισχύοντας την αντιδημοτικότητά της στην Αγγλία.[61] Προέτρεψε τον Κάρολο, ο οποίος βρισκόταν τότε στο Γιορλκ, να αναπτύξει συγκεκριμένη δράση και να ασφαλίσει το στρατηγικό λιμάνι του Χαλ με την πρώτη ευκαιρία,[63] απαντώντας οργισμένα στις αναβολές ανάληψης δράσης εκ μέρους του.[65]

Στις αρχές του 1643, η Ερριέττα προσπάθησε να επιστρέψει στην Αγγλία. Η πρώτη προσπάθεια να περάσει από τη Χάγη δεν ήταν εύκολη· πληγέν από θύελλες, το πλοίο της παραλίγο να βυθιστεί και αναγκάσθηκε να επιστρέψει στο λιμάνι.[66] Η Ερριέττα χρησιμοποίησε την καθυστέρηση για να πείσει τον Δούκα να απελευθερώσει ένα φορτίο πλοίου με όπλα για τον Βασιλιά, το οποίο είχε κρατηθεί μετά από παράκληση του Κοινοβουλίου.[67] Αψηφώντας τους αστρολόγους της, οι οποίοι προέβλεψαν καταστροφή, επέτρεψε πάλι στη θάλασσα στο τέλος Φεβρουαρίου.[67] Αυτή η δεύτερη προσπάθεια ήταν επιτυχής και απέφυγε το Κοινοβουλευτικό ναυτικό για να αποβιβαστεί στο Μπρίντλινγκτον του Γιόρκσρ με στρατεύματα και όπλα.[66] Τα καταδιωκτικά ναυτικά σκάφη τότε βομβάρδισαν την πόλη, αναγκάζοντας το βασιλικό κόμμα να καλυφθεί στα γειτονικά χωράφια, παρ'όλα αυτά, η Ερριέττα επέστρεψε μέσα στην επίθεση για να πάρει τον σκύλο της Mitte που τον είχε ξεχάσει το προσωπικό της.[68]

Η Ερριέττα σταμάτησε για μια περίοδο στην Υόρκη, όπου ψυχαγωγήθηκε κατά κάποιον τρόπο από τον Κόμητα του Νιούκαστλ.[69] Η Ερριέττα άρπαξε την ευκαιρία να συζητήσει την κατάσταση βόρεια του συνόρου με τους βασιλόφρονες Σκώτους, προωθώντας τα σχέδια του Μόντροουζ και άλλων για μια εξέγερση.[70] Επίσης υποστήριξε τις προτάσεις του Κόμητα του Άντριμ να διευθετηθεί η εξέγερση στην Ιρλανδία και να φέρουν φέρουν δυνάμεις διαμέσου της θάλασσας για να υποστηριχθεί ο Βασιλιάς στην Αγγλία.[70] Η Ερριέττα συνέχισε να μάχεται ζωηρά για τίποτα λιγότερο από μια ολοκληρωτική νίκη επί των εχθρών του Καρόλου, αντιμετωπίζοντας προτάσεις για συμβιβασμό.[71] Απέρριψε ιδιωτικά μηνύματα από τον Πυμ και τον Χάμντεν που της ζητούσαν να χρησιμοποιήσει την επιρροή της στον Βασιλιά για να δημιουργηθεί μια συνθήκη ειρήνης, και καταγγέλθηκε από το Κοινοβούλιο λίγο μετά.[72] Εν τω μεταξύ, το Κοινοβούλιο είχε ψηφίσει την καταστροφή του προσωπικού της παρεκκλησίου στο Σόμερσετ Χάουζ και τη σύλληψη των Καπουτσίνων μοναχών που το συντηρούσαν Order of Friars Minor Capuchin.[73] Τον Μάρτιο, ο Χένρυ Μάρτεν και ο Τζον Κλότγουορθυ εισέβαλαν στο παρεκκλήσι με στρατεύματα και κατέστρεψαν την το έργο του Ρούμπενς,[73] κατέστρεψαν πολλά από τα αγάλματα και άναψαν μια χαρμόσυνη φωτιά με τους θρησκευτικούς καμβάδες, βιβλία και ενδύματα της Βασίλισσας.[74]

Ταξιδεύοντας νότια το καλοκαίρι, συνάντησε τον Κάρολο στο Κάιντον, κοντά στο Έτζχιλ, προτού ταξιδέψει στη βασιλική πρωτεύουσα στην Οξφόρδη.[66] Το ταξίδι μέσα από τις διαφιλονικούμενες Μίντλαντς δεν ήταν εύκολο, και ο Πρίγκιπας Ροβέρτος στάλθηκε στο Στράτφορντ-απόν-Έιβον για να τη συνοδεύσει.[75] Παρά τις δυσκολίες του ταξιδιού, η Ερριέττα διασκέδασε πολύ, τρώγοντας στο ύπαιθρο με τους στρατιώτες της και συναντώντας φίλους κατά μήκος της διαδρομής.[76] Έφθασε στην Οξφόρδη φέρνοντας φρέσκες προμήθειες μέσα σε μεγάλη επευφημία· γράφτηκαν ποιήματα προς τιμήν της, και ο Τζέρμυν, και ο αρχιθαλαμηπόλος της, έλαβαν άδεια να λάβουν τίτλους του αγγλικού συστήματος ευγενείας (peerage), κατόπιν αιτήματός της.[76]

Το παρεκκλήσιο του Κολλεγίου Μέρτον, το οποίο έγινε το προσωπικό παρεκκλήσι της Ερριέττας Μαρίας ενόσω είχε την έδρα της στην Οξφόρδη κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου.[77]

Η Ερριέττα Μαρία πέρασε το φθινόπωρο και τον χειμώνα του 1643 στην Οξφόρδη με τον Κάρολο, όπου εκείνη προσπάθησε, όσο καλύτερα μπορούσε, να διατηρήσει την ευχάριστη ζωή της αυλής την οποία είχαν απολαύσει πριν τον πόλεμο.[66] Η Βασίλισσα ζούσε στα καταλύματα του φύλακα στο Κολλέγιο Μέρτον, διακοσμημένα με τα βασιλικά έπιπλα τα οποία είχαν φέρει από το Λονδίνο.[77] Οι συνήθεις παρέες της Βασίλισσας ήταν παρούσες: ο Ντένμπυ, ο Ντάβεναντ, οι νάνοι της· τα δωμάτιά της διέσχιζαν σκύλοι, περιλαμβανομένου του Μιτ.[77] Η ατμόσφαιρα στην Οξφόρδη ήταν ένας συνδυασμός οχυρωμένης πόλης και βασιλικής αυλής, και η Ερριέττα συχνά ένιωθε ανησυχία.[78]

Κατά τις αρχές του 1644, όμως, η στρατιωτική κατάσταση του Βασιλιά είχε αρχίσει να χειροτερεύει. Οι Βασιλικές δυνάμεις στα βόρεια ήταν υπό πίεση, και μετά την ήττα τους στη μάχη του Άλσφορντ τον Μάρτιο, η βασιλική πρωτεύουσα στην Οξφόρδη ήταν λιγότερο ασφαλής.[79] Η Βασίλισσα ήταν έγκυος στη μελλοντική Πριγκίπισσα Ερριέττα και λήφθηκε η απόφαση εκείνη να αποσυρθεί δυτικά στο Μπαθ.[79] Ο Κάρολος ταξίδεψε μαζί της μέχρι το Άμπινγκτον προτού επιστρέψει στην Οξφόρδη με τους γιους του– ήταν η τελευταία φορά που είδε ο ένας τον άλλο.[79]

Η Ερριέττα Μαρία ουσιαστικά συνέχισε νοτιοδυτικά μετά το Μπαθ προς το Έξετερ, όπου σταμάτησε, περιμένοντας την επικείμενη εργασία της. Εν τω μεταξύ, όμως, οι Κοινοβουλευτικοί στρατηγοί Κόμης του Έσσεξ και Ουίλλιαμ Ουόλλερ είχαν δημιουργήσει ένα σχέδιο για να εκμεταλλευτούν την κατάσταση.[80] Ο Ουόλλερ θα συνέχιζε και θα κατατρόπωνε τον Βασιλιά και τις δυνάμεις του, ενώ ο Έσσεξ θα χτυπούσε νότια στο Έξετερ με σκοπό να αιχμαλωτίσει την Ερριέττα και ούτως να αποκτήσει μια πολύτιμη ευνοϊκή υπεροχή επί του Καρόλου.[80] Κατά τον Ιούνιο, οι δυνάμεις του Έσσεξ έφθασαν στο Έξετερ. Η Ερριέττα Μαρία είχε άλλη μία δύσκολη γέννα, και ο Βασιλιάς έπρεπε προσωπικά να απευθυνθεί στον συνηθισμένο τους γιατρό, τον Ντε Μαγιέρν, να ρισκάρει να αφήσει το Λονδίνο για να έλθει κοντά της.[81] Η Βασίλισσα πονούσε αρκετά και αγωνιούσε,[82] αλλά αποφάσισε ότι η απειλή από τον Έσσεξ ήταν πολύ μεγάλη· αφήνοντας το βρέφος Ερριέττα στο Έξετερ λόγω του ρίσκου του ταξιδιού της,[83] σάλπαρε από το Φάλμουθ σε ένα ολλανδικό σκάφος για τη Γαλλία στις 14 Ιουλίου.[84] Παρότι δέχθηκε πυρά από ένα Κοινοβουλευτικό πλοίο, συμβούλευσε τον καπετάνιο της να πλεύσει, φθάνοντας στη Βρέστη στη Γαλλία και στην προστασία της γαλλικής της οικογένειας.[85]

Κατά το τέλος του έτους, η θέση του Καρόλου γινόταν ασθενέστερη και χρειαζόταν απελπισμένα η Ερριέττα να συγκεντρώσει επιπλέον χρήματα και στρατό από την ήπειρο.[86] Οι εκστρατείες του 1645 ήταν κακές για τους Βασιλόφρονες, όμως, και η απόκτηση και δημοσίευση της αλληλογραφίας μεταξύ του Καρόλου και της Ερριέττας μετά τη Μάχη του Νέιζμπυ αποδείχθηκε τεραστίως ζημιογόνα για το στρατόπεδο των μοναρχικών.[87] Η Μάχη του Νέιζμπυ τον Ιούνιο και η Μάχη του Λάνγκπορτ τον Ιούλιο ήταν δύο αποφασιστικές αναμετρήσεις όπου οι Κοινοβουλευτικοί ουσιαστικά κατέστρεψαν τις στρατιές του Καρόλου.[88] Τελικά, τον Μάιο του 1646 ο Κάρολος αναζήτησε καταφύγιο με έναν Πρεσβυτεριανό Σκωτικό στρατό στο Σάουθγουελ του Νόττιγχαμσιρ.[89]

Δεύτερος και Τρίτος Εμφύλιος Πόλεμος (1648–1651)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η αυλή της Ερριέττας Μαρίας στην εξορία έδρευε στο St. Germain en Laye, το οποίο φαίνεται εδώ περίπου το 1660 σε ένα χαρακτικό του Ισραέλ Σιλβέστρ.

Με την υποστήριξη της Γαλλικής κυβέρνησης, η Ερριέττα εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, διορίζοντας καγκελάριό της τον εκκεντρικό Σερ Κένελμ Ντίγκμπυ, και δημιουργώντας μια αυλή Βασιλοφρόνων (Royalists) στο Σαιν-Ζερμαίν-αν-Λαι.[90] Κατά τη διάρκεια του 1646 συζητήθηκε ο Πρίγκιπας Κάρολος να συναντήσει την Ερριέττα στο Παρίσι· η Ερριέττα και ο βασιλιάς προτίθεντο, αλλά ο Πρίγκιπας αρχικά έλαβε συμβουλές να μην πάει, καθώς αυτό θα τον παρουσίαζε ως καθολικό φίλο της Γαλλίας.[91] Μετά τη συνεχιζόμενη αποτυχία των προσπαθειών των Βασιλικών στην Αγγλία, τελικά συμφώνησε να πάει στη μητέρα του τον Ιούλιο 1646.[92]

Η Ερριέττα γινόταν αυξανόμενα καταθλιπτική και αγχώδης στη Γαλλία,[93] από όπου προσπάθησε να πείσει τον Κάρολο να αποδεχθεί μια πρεσβυτεριανική κυβέρνηση στην Αγγλία ως μέσο κινητοποίησης της Σκωτικής υποστήριξης για την επανεισβολή στην Αγγλία και την ήττα του Κοινοβουλίου. Τον Δεκέμβριο 1647, τρομοκρατήθηκε όταν ο Κάρολος απέρριψε τα "Τέσσερα Νομοσχέδια" (Four Bills) ως ειρηνευτικό συμβιβασμό.[94] Ο Κάρολος μυστικά υπέγραψε το σύμφωνο γνωστό ως "Αρραβώνας" (The Engagement) με τους Σκώτους, μολονότι, υποσχόμενος μια πρεσβυτεριανή κυβέρνηση στην Αγγλία με εξαίρεση στην αυλή του Καρόλου.[94] Το αποτέλεσμα του Δεύτερου Αγγλικού Εμφυλίου Πολέμου, ο οποίος παρά τις προσπάθειες της Ερριέττας να στείλει κάποια περιορισμένη στρατιωτική βοήθεια,[95] ήταν να τελειώσει το 1648 με την ήττα των Σκώτων και την αιχμαλωσία του Καρόλου από τις Κοινοβουλευτικές δυνάμεις.[95]

Στη Γαλλία, εν τω μεταξύ, μια ατμόσφαιρα "θερμοκηπίου" είχε αναπτυχθεί μεταξύ της βασιλικής αυλής στην εξορία στο Κάστρο του Σαιν-Ζερμαίν-αν-Λαι.[90] Η Ερριέττα περιβαλλόταν από μα μεγάλη ομάδα Βασιλοφρόνων εξόριστων, περιλαμβανομένου του Χένρυ Ουίλμοτ, του Τζορτζ Ντίγκμπυ, του Χένρυ Πέρσυ, του Τζον Κόουλπεπερ, και τους Τσαρλς Τζέραρντ. Η αυλή της Βασίλισσας σπαρασσόταν από αντιμαχίες φατριών, αντιπαλότητα και μονομαχίες· η Ερριέττα έπρεπε να αποτρέψει τον Πρίγκιπα Ροβέρτο από το να μονομαχήσει με τον Ντίγκμπυ, συλλαμβάνοντας και τους δύο, αλλά δεν ήταν σε θέση να αποτρέψει μια νεότερη μονομαχία μεταξύ του Ντίγκμπυ και του Πέρσι, και λίγο μετά από αυτή μία άλλη μεταξύ του Ροβέρτου και του Πέρσυ.[96]

Ο Βασιλιάς Κάρολος εκτελέστηκε από το Κοινοβούλιο το 1649· ο θάνατός του άφησε την Ερριέττα σχεδόν άπορη και σοκαρισμένη,[57] μια κατάσταση που δεν βοηθείτο από τον Γαλλικό εμφύλιο πόλεμο της Σφενδόνης, η οποία έφερε έλλειψη χρημάτων και στον ανιψιό της Ερριέττας, Λουδοβίκο ΙΔ΄. Η Ερριέττα δεν ήταν πλέον Βασίλισσα αλλά Βασιλομήτωρ του νεαρού Καρόλου Β΄. Κατά τον μαινόμενο, και τελευταίο Τρίτο Αγγλικό Εμφύλιο Πόλεμο το σύνολο του κύκλου των Βασιλοφρόνων πλέον έδρευε στο Σαιν-Ζερμαίν, με τους υποστηρικτές της Βασιλομήτορος να ενώνονται με αυτούς του παλαιού βασιλικού κύκλου που ήταν με τον Κάρολο Β΄ στη Χάγη, περιλαμβανομένων των Ormonde and Inchiquin and Clarendon, whom she particularly disliked.[97] She also quarrelled with Ormonde: when she said that if she had been trusted the King would be in England, Ormonde, with his usual bluntness, retorted that if she had never been trusted the King need never have left England. Co-location began to bring the factions together, but Henrietta's influence was waning. In 1654, Charles II moved his court on to Cologne, eliminating the remaining influence of the Queen Mother in St-Germain.[98]

Η Ερριέττα αυξανόμενα επικεντρώθηκε στην πίστη και τα παιδιά της, ειδικά την Ερριέτα (την οποία αποκαλούσε "Minette"), τον Ιάκωβο και τον Ερρίκο.[99] Henrietta attempted to convert both Princes James and Henry to Catholicism,[99] her attempts with Henry angering both Royalists in exile and Charles II. Henriette, however, was brought up a Catholic.[99] Henrietta had founded a convent at Chaillot in 1651, and she lived there for much of the 1650s.[100]

Κληρονομιά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η πολιτεία Μαίρυλαντ των ΗΠΑ ονομάσθηκε προς τιμήν της από τον σύζυγό της, Κάρολο Α΄. Ο Τζορτζ Κάλβερτ, 1ος Βαρόνος Μπάλτιμορ, ετοίμασε έναν καταστατικό χάρτη για την αποικία με το όνομα της κενό, προτείνοντας ο Κάρολος να δώσει ένα όνομα προς τιμήν του εαυτού του. Ο Κάρολος, έχοντας ήδη τιμήσει τον εαυτό του και αρκετά μέλη της οικογένειας σε ονόματα άλλων αποικιών, αποφάσισε να τιμήσει τη σύζυγο του. Το συγκεκριμένο όνομα που δόθηκε στο έδαφος ήταν "Terra Mariae, anglice, Maryland". Το Αγγλικό όνομα προτιμήθηκε από το Λατινικό εξαιτίας εν μέρει λόγω της επιθυμίας να μη συνδεθεί η λέξη "Mariae" με τον Ισπανό Ιησουίτη Χουάν ντε Μαριάνα.[101] Το Ακρωτήριο Ερριέττα Μαρία, στη δυτική σύζευξη του Κόλπου Τζέημς και του Κόλπου Χάντσον στο Βόρειο Οντάριο είναι επίσης ονομασμένο προς τιμής της. Το δουλεμπορικό πλοίο Henrietta Marie (το οποίο μετέφερε σκλάβους στις σημερινές ΗΠΑ και βυθίστηκε 35 μίλια ανοιχτά της ακτής του Κη Ουέστ αφότου πούλησε 190 σκλάβους στην Τζαμάικα το 1701) πήρε το όνομά του επίσης από την Ερριέττα Μαρία.[εκκρεμεί παραπομπή]

Πολυάριθμες συνταγές που αποδίδονται στην Ερριέττα αναπαράγονται στο διάσημο βιβλίο μαγειρικής The Closet of the Eminently Learned Sir Kenelme Digbie Kt. Opened του Κένελμ Ντίγκμπυ.[102]

Πρόγονοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Επίγονοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Όνομα Γέννηση Θάνατος Σημειώσεις
Κάρολος Ιάκωβος, Δούκας της Κορνουάλης 13 Μαρτίου 1629 13 Μαρτίου 1629 Θνησιγενής
Κάρολος Β΄ 29 Μαΐου 1630 6 Φεβρουαρίου 1685 Νυμφεύθηκε την Αικατερίνη της Μπραγκάνσα (1638–1705) το 1663. Χωρίς νόμιμο επίγονο.
Μαίρη, Βασιλική Πριγκίπισσα 4 Νοεμβρίου 1631 24 Δεκεμβρίου 1660 Παντρεύθηκε τον Γουλιέλμο Β', Πρίγκιπα της Οράγγης (1626–1650) το 1641. Απέκτησαν απογόνους.
Ιάκωβος Β΄, Βασιλιάς της Αγγλίας 14 Οκτωβρίου 1633 16 Σεπτεμβρίου 1701 Νυμφεύθηκε (1) την Άννα Χάιντ (1637–1671) το 1659· απέκτησαν απογόνους
(2) την Μαρία της Μόντενα (1658–1718) το 1673· απέκτησαν απογόνους
Ελισάβετ, Πριγκίπισσα της Αγγλίας 29 Δεκεμβρίου 1635 8 Σεπτεμβρίου 1650 Πέθανε νέα· χωρίς απογόνους. Τάφηκε στο Νιούπορτ της Νήσου Τάιτ
Πριγκίπισσα Άννα της Αγγλίας 17 Μαρτίου 1637 8 Δεκεμβρίου 1640 Πέθανε σε νεαρή ηλικία, δίχως απογόνους. Τάφηκε στο Αββαείο του Ουεστμίνστερ
Αικατερίνη, Πριγκίπισσα της Αγγλίας 29 Ιανουαρίου 1639 29 Ιανουαρίου 1639 Πέθανε στην γέννα και θάφτηκε στο Αββαείο του Ουεστμίνστερ.
Ερρίκος, Δούκας του Γκλόστερ 8 Ιουλίου 1640 18 Σεπτεμβρίου 1660 Πέθανε ανύπαντρη και χωρίς απογόνους. Τάφηκε στο Αββαείο του Ουεστμίνστερ
Ερριέττα, Πριγκίπισσα της Αγγλίας 16 June 1644 30 Ιουνίου 1670 Παντρεύτηκε τον Φίλιππο της Ορλεάνης (1640–1701) το 1661. Είχε απογόνους.

Βλέπε επίσης τους απογόνους της Ερριέττας-Μαρίας της Γαλλίας, όπου γίνεται ορατό το πώς οι Μεδίκοι κατάφεραν να γίνουν μέλος των ευρωπαϊκών βασιλικών οικογενειών, με αποτέλεσμα τον Δούκα του Κέιμπριτζ, δεύτερο στη διαδοχή του θρόνου του Ηνωμένου Βασιλείου.

Τίτλοι, προσφωνήσεις, τιμές, και έμβλημα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο θυρεός της Ερριέττας-Μαρίας της Γαλλίας ως Βασίλισσας της Αγγλίας.[103]

Τίτλοι και προσφωνήσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • 26 Νοεμβρίου 1609 – 13 Ιουνίου 1625: Η αυτης Βασιλική Υψηλοτητα Πριγκίπισσα Ερριέττα Μαρία της Γαλλίας[104]
  • περίπου 10 Φεβρουαρίου 1619 – 13 Ιουνίου 1625: Madame Royale[105]
  • 13 Ιουνίου 1625 – 30 Ιανουαρίου 1649: Η Μεγαλειοτητα της Η Βασίλισσα
  • 30 Ιανουαρίου 1649 – 10 Σεπτεμβρίου 1669: Η Μεγαλειότητα της η Βασιλομήτωρ

Εθνόσημο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

To Εθνόσημο της Αγγλίας, Σκωτίας και Ιρλανδίας συμψηφίστηκε με τον θυρεό του πατέρα της ως Βασιλιά της Γαλλίας και της Ναβάρρας. Ο θυρεός του Ερρίκου Δ΄ ήταν: "Azure, three fleurs de lys Or (France); impaling Gules, a cross a saltire and an orle of chains linked at the fess point with an amulet Or (Navarre)". Για τους οπαδούς της, χρησιμοποίησε τον εστεμμένο λέοντα της Αγγλίας από την δεξιά πλευρά, και από την άλλη πλευρά χρησιμοποίησε έναν από τους αγγέλους που για κάποιο χρονικό διάστημα είχε συνοδεύσει και το βασιλικό έμβλημα της Γαλλίας.[106]

Φανταστικά πορτραίτα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Είναι ένας χαρακτήρας στο ιστορικό θρίλερ "Ο κατάσκοπος του Βασιλιά" ("The King's Spy"), που δημοσιεύθηκε από την "Bantam Press" στις 2 Αυγούστου 2012 στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Britland, Karen. (2006) Drama at the courts of Queen Henrietta Maria. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Bone, Quinton. (1972) Henrietta Maria: Queen of the Cavaliers. Chicago: University of Illinois Press.
  • Fritze, Ronald H. and William B. Robison. (eds) (1996) Historical dictionary of Stuart England, 1603–1689. Westport: Greenwood Press.
  • Griffey, Erin. (2008) "Introduction" in Griffey (ed) 2008.
  • Griffey, Erin. (2008) Henrietta Maria: piety, politics and patronage. Aldershot: Ashgate Publishing.
  • Hibbard, Caroline. (2008) "'By Our Direction and For Our Use:' The Queen's Patronage of Artists and Artisans seen through her Household Accounts." in Griffey (ed) 2008.
  • Kitson, Frank. (1999) Prince Rupert: Admiral and General-at-Sea. London: Constable.
  • Maclagan, Michael Maclagan and Jiří Louda. (1999) Line of Succession: Heraldry of the Royal Families of Europe. London: Little, Brown & Co. ISBN 0-85605-469-1.
  • Purkiss, Diane. (2007) The English Civil War: A People's History. London: Harper.
  • Raatschan, Gudrun. (2008) "Merely Ornamental? Van Dyck's portraits of Henrietta Maria." in Griffey (ed) 2008.
  • Smuts, Malcolm. (2008) "Religion, Politics and Henrietta Maria's Circle, 1625-41" in Griffey (ed) 2008.
  • Spencer, Charles. (2007) Prince Rupert: The Last Cavalier. London: Phoenix. ISBN 978-0-297-84610-9
  • Stewart, George R. (1967) Names on the Land: A Historical Account of Place-Naming in the United States, 3rd edition. Houghton Mifflin.
  • Wedgwood, C. V. (1966) The King's Peace: 1637–1641. London: C. Nicholls.
  • Wedgwood, C. V. (1970) The King's War: 1641–1647. London: Fontana.
  • White, Michelle A. (2006) Henrietta Maria and the English Civil Wars. Aldershot: Ashgate Publishing.

Αναφορές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Henrietta Maria of France English Monarchs
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Hibbard, p. 116.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Hibbard, p. 117.
  4. ↑ Kiston, p. 21.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 White, p. 21.
  6. ↑ Griffey, p. 3.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Griffey, p. 6.
  8. ↑ Raatschen, p. 155.
  9. ↑ Smuts, p. 15.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Spencer, p. 33.
  11. ↑ Britland, p. 37.
  12. ↑ Kitson, p. 21.
  13. ↑ 13,0 13,1 Raatschan, p. 159.
  14. ↑ 14,0 14,1 Purkiss, p. 56.
  15. ↑ Το αγαπημένο της προσκυνητάρι ήταν Η Κυρία μας της Λιές (Our Lady of Liesse)· Wedgwood 1970, p. 166.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 Purkiss, p. 35.
  17. ↑ Purkiss, pp. 28–9.
  18. ↑ Purkisss, p.29.
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 White, p. 12.
  20. ↑ White, p. 13.
  21. ↑ Hibbard, p. 119.
  22. ↑ Britland, p. 63.
  23. ↑ Hibbard, p. 133.
  24. ↑ Hibbard, p. 127.
  25. ↑ Hibbard, p. 131.
  26. ↑ 26,0 26,1 Purkiss, p. 57.
  27. ↑ 27,0 27,1 Purkiss, p. 63.
  28. ↑ Purkiss, p. 16.
  29. ↑ 29,0 29,1 Purkiss, p. 33.
  30. ↑ White, pp. 14–5.
  31. ↑ Spencer, p. 31.
  32. ↑ Purkiss, p. 64.
  33. ↑ Purkiss, p. 66.
  34. ↑ Purkiss, pp. 64–5.
  35. ↑ Purkiss, pp. 58–9.
  36. ↑ Purkiss, p. 59.
  37. ↑ Purkiss, p.60.
  38. ↑ 38,0 38,1 Hibbard, p. 126.
  39. ↑ Griffey, p. 2.
  40. ↑ Purkiss, p. 62.
  41. ↑ White, p. 19.
  42. ↑ Purkiss, p. 58.
  43. ↑ 43,0 43,1 43,2 43,3 43,4 Purkiss, p. 31.
  44. ↑ White, p. 1.
  45. ↑ Wedgwood, 1966, p. 70.
  46. ↑ White, p. 2.
  47. ↑ Bone, p. vi.
  48. ↑ White, p. 5.
  49. ↑ White, p. 20.
  50. ↑ Purkiss, p. 34.
  51. ↑ White, p. 34.
  52. ↑ 52,0 52,1 White, p. 28.
  53. ↑ White, 26.
  54. ↑ Purkiss, p. 9.
  55. ↑ Purkiss, p. 113.
  56. ↑ White, p. 22.
  57. ↑ 57,0 57,1 Fritze and Robison, p. 228.
  58. ↑ Purkiss, p. 122.
  59. ↑ 59,0 59,1 Wedgwood 1970, p. 31.
  60. ↑ 60,0 60,1 Purkiss, p. 126.
  61. ↑ 61,0 61,1 Purkiss, p. 248.
  62. ↑ Wedgwood 1970, pp. 78–9.
  63. ↑ 63,0 63,1 Wedgwood 1970, p. 79.
  64. ↑ White, p. 62.
  65. ↑ White, p. 63.
  66. ↑ 66,0 66,1 66,2 66,3 Purkiss, p. 249.
  67. ↑ 67,0 67,1 Wedgwood 1970, p.166.
  68. ↑ Wedgwood 1970, p. 167; Purkiss, p. 250.
  69. ↑ Wedgwood 1970, p.167.
  70. ↑ 70,0 70,1 Wedgwood 1970, p. 199.
  71. ↑ Wedgwood 1970, p. 172.
  72. ↑ Wedgwood 1970, pp. 200–1.
  73. ↑ 73,0 73,1 Purkiss, p. 244.
  74. ↑ Purkiss, p. 247
  75. ↑ Wedgwood 1970, p. 215.
  76. ↑ 76,0 76,1 Wedgwood 1970, p. 216.
  77. ↑ 77,0 77,1 77,2 Purkiss, p. 250.
  78. ↑ Purkiss, p. 251.
  79. ↑ 79,0 79,1 79,2 Wedgwood 1970, p.290.
  80. ↑ 80,0 80,1 Wedgwood 1970, p. 304.
  81. ↑ Wedgwood 1970, p. 306.
  82. ↑ Wedgwood 1970, pp. 306–7.
  83. ↑ Purkiss, p. 324.
  84. ↑ Wedgwood, p.332.
  85. ↑ Wedgwood 1970, p. 332; Princess Henrietta and her tutor were captured by Parliamentarian forces when Exeter fell shortly afterwards.
  86. ↑ Wedgwood 1970, p.348.
  87. ↑ White, p.9.
  88. ↑ Wedgwood 1970, p. 428.
  89. ↑ Wedgwood 1970, pp. 519–520.
  90. ↑ 90,0 90,1 Kitson, p. 17.
  91. ↑ Purkiss, p. 404.
  92. ↑ Purkiss, p. 406.
  93. ↑ White, p. 185.
  94. ↑ 94,0 94,1 White, p.186.
  95. ↑ 95,0 95,1 White, p. 187.
  96. ↑ Kitson, p. 33.
  97. ↑ Kitson, p. 109.
  98. ↑ Kitson, p. 117.
  99. ↑ 99,0 99,1 99,2 White, p. 192.
  100. ↑ Britland, p. 288.
  101. ↑ Stewart, pp. 42–3.
  102. ↑ Purkiss, p. 352.
  103. ↑ Maclagan, Michael; Louda, Jiří (1999), Line of Succession: Heraldry of the Royal Families of Europe, London: Little, Brown & Co, σελ. 27, ISBN 1-85605-469-1 
  104. ↑ Στη Γαλλία περίπου πριν το 1630 η προσφώνηση Βασιλική Υψηλότητα δεν υπήρχε όπως σήμερα· ήταν ο αδερφός της, Γκαστόν της Γαλλίας, ο οποίος ξεκίνησε αυτή την συνήθεια, χωρίς όμως να αποτελεί κανόνα, παρά μονάχα λίγο καιρό μετά τον γάμο της Ερριέττας-Μαρίας.
  105. ↑ Όπως αναφέρθηκε πρότερα στο λήμμα, απέκτησε τον τίτλο μετά τον γάμο της αδελφής της· η ημερομηνία που φαίνεται είναι η ημερομηνία γάμου της αδελφής της.
  106. ↑ Pinces, John Harvey; Pinces, Rosemary (1974), The Royal Heraldry of England, Heraldry Today, Slough, Buckinghamshire: Hollen Street Press, σελ. 174, ISBN 0-900455-25-X 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ερριέττα Μαρία της Γαλλίας
Γέννηση: 26 Νοεμβρίου 1609 Θάνατος: 10 Σεπτεμβρίου 1669
Βρετανική βασιλική οικογένεια
Κενό
Τελευταίος που έφερε τον τίτλο ήταν
Άννα της Δανίας 		Βασιλική σύζυγος της Αγγλίας,
της Σκωτίας και της Ιρλανδίας
1625–1649 		Κενό
Τελευταίος που έφερε τον τίτλο ήταν
Αικατερίνη της Μπραγκάνσα


Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ερριέττα_Μαρία_της_Γαλλίας&oldid=10389380"