Εξιδανίκευση
Στην ψυχολογία, εξιδανίκευση είναι όρος καθιερωμένος από τον Νίτσε που τελικά χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει το πνεύμα σαν αντανάκλαση της λίμπιντο.[1] Έχει τις ρίζες του στη νιτσεϊκή και ψυχαναλυτική προσέγγιση, και καμιά φορά αναφέρεται και σαν ένας ξεχωριστός μηχανισμός άμυνας. Σύμφωνα με τους Wade και Tavris, εξιδανίκευση υπάρχει όταν η μετατόπιση "υπηρετεί ένα ανώτερο πολιτιστικό ή κοινωνικά ωφέλιμο στόχο, όπως κατά τη στιγμή της καλλιτεχνικής δημιουργίας ή της εφεύρεσης."[2]
Ψυχαναλυτική Θεωρία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στην κλασική θεωρία του Φρόιντ, είναι επιτρεπτή μόνο περιορισμένη έκφραση της ερωτικής ενέργειας, λόγω κοινωνικών πιέσεων.
Ο Φρόιντ θεωρούσε αυτό το μηχανισμό άμυνας τον πιο παραγωγικό, σε σύγκριση με τους άλλους που αναγνώριζε (δηλ., απώθηση, μετατόπιση, άρνηση, αντιδραστικός σχηματισμός, διανοητικοποίηση και προβολή). Η εξιδανίκευση είναι η διαδικασία μετασχηματισμού της λίμπιντο σε "κοινωνικά ωφέλιμα" επιτεύγματα, κυρίως καλλιτεχνικά. Οι ψυχαναλυτές συχνά αναφέρονται στην εξιδανίκευση ως το μόνο πραγματικά επιτυχή μηχανισμό άμυνας.
Διαπροσωπική Ψυχανάλυση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Χάρι Στακ Σάλιβαν (Harry Stack Sullivan), ο πρωτοπόρος της διαπροσωπικής ψυχανάλυσης, ορίζει την εξιδανίκευση ως ασυναίσθητη αντικατάσταση μιας μερικής ικανοποίησης με την κοινωνική αποδοχή, για την επιδίωξη μιας άμεσης ικανοποίησης η οποία θα ήταν αντίθετη με τα ιδεώδη κάποιου ή με την κρίση των παραγόντων κοινωνικού ελέγχου και άλλων σημαντικών ανθρώπων που περιβάλλουν κάποιον. Η αντικατάσταση ίσως να μην είναι αυτό που θέλουμε, αλλά είναι ο μόνος τρόπος να έχουμε μέρος της ικανοποίησης που επιδιώκουμε και ταυτόχρονα να αισθανόμαστε ασφάλεια. Ο Σάλιβαν τεκμηριώνει πως όλα τα εξιδανικευμένα πράγματα είναι πιο περίπλοκα από την άμεση ικανοποίηση των αναγκών στις οποίες απευθύνονται. Δε συνεπάγονται διαταραχή της συνείδησης, παύση για προβληματισμό ως προς τη χρήση τους ή το κόστος που συνδέεται με την άμεση ικανοποίηση. Σε περιπτώσεις επιτυχούς εξιδανίκευσης, ο Σάλιβαν παρατηρεί εξαιρετικά αποδοτικό χειρισμό της διαμάχης μεταξύ της ανάγκης για ικανοποίηση και της ανάγκης για ασφάλεια δίχως διαταραχή της προσεκτικότητας.
Ψυχολογία της θρησκείας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στη θρησκεία, η εξιδανίκευση συνδέεται με τη μυστικιστική εμπειρία. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω τεχνικών διαλογισμού. Εφαρμόζεται πρακτικά σε όλες τις θρησκείες από τους μυστικιστές τους ανά εποχές. Βλ. Θιβετιανό Βουδισμό, Τάντρα και άλλες ινδουιστικές πρακτικές, όπως αυτές στο Κάμα Σούτρα. Στο Χριστιανισμό, βλ. άσμα του Σολομώντα, το βίο της Αγίας Θηρεσίας της Αβίλα, τον Άγιο Ιωάννη του Σταυρού και την ποίησή του.
Μυθιστορηματικά παραδείγματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ένα από τα πιο γνωστά παραδείγματα στη δυτική λογοτεχνία, η νουβέλα του Τόμας Μαν Θάνατος στη Βενετία, όπου ο πρωταγωνιστής Gustav von Aschenbach, γνωστός συγγραφέας, εξιδανικεύει την επιθυμία του για ένα νεαρό έφηβο γράφοντας εμπνευσμένη πρόζα.
Δραματικοποίηση της μεθόδου αυτής φαίνεται σε ένα από τα πρώιμα επεισόδια της αμερικανικής σειρά The Simpsons. Στο επεισόδιο Moaning Lisa η Lisa Simpson έχει μηδενιστικές τάσεις και βρίσκει παρηγοριά στη μουσική των μπλουζ.
Σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Weiss, Gilbert; Voegelin, Eric; Sandoz, Ellis (1989). The collected works of Eric Voegelin. Baton Rouge: Louisiana State University Press. σελ. 278. ISBN 0-8262-1214-X.
- ↑ Wade, Carol and Carol Tavris, Psychology, Sixth Edition (Prentice Hall, 2000) 478. ISBN 0-321-04931-4
