Ελάτη η βαλσαμική

Ελάτη η βαλσαμική; (Abies balsamea)
	; Δέντρο με κώνους.
Κατάσταση διατήρησης
	; Ελαχίστης Ανησυχίας (IUCN 3.1)
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο:	Φυτά (Plantae);
Συνομοταξία:	Κωνοφόρα (Pinophyta);
Ομοταξία:	Πευκόψιδα (Pinopsida);
Τάξη:	Πευκώδη (Pinales);
Οικογένεια:	Πευκίδες ή Πινίδες (Pinaceae);
Γένος:	Ελάτη (Abies);
Είδος:	Ε. η βαλσαμική (A. balsamea);
Διώνυμο
	Ελάτη η βαλσαμική; (Abies balsamea); ((L.)) (Mill.)
	; Φυσικό εύρος.
Συνώνυμα
	βλέπε κείμενο

Η Ελάτη η βαλσαμική (Abies balsamea) ή άλλως ελατοβάλσαμο^{[εκκρεμεί παραπομπή]} είναι ένα βορειοαμερικανικό έλατο, ιθαγενές στο μεγαλύτερο τμήμα του ανατολικού και του κεντρικού Καναδά (Νέα Γη), τη δυτική προς κεντρική Βρετανική Κολομβία και τις βορειοανατολικές Ηνωμένες Πολιτείες (Μινεσότα ανατολικά προς το Μέιν και νότια στα Απαλάχια Όρη έως τη Δυτική Βιρτζίνια).^[3]

Ανάπτυξη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το ελατοβάλσαμο είναι ένα μικρό έως μεσαίου μεγέθους αειθαλές δέντρο, συνήθως 14-20 μέτρα ψηλό, σπανίως έως και 27 μέτρα ψηλό, με ένα στενό κωνικό στέμμα. Ο φλοιός στα νεαρά δέντρα είναι ομαλός, γκρι, με φουσκάλες ρητίνης, (οι οποίες τείνουν να ψεκάζουν το περιεχόμενό τους όταν διαρραγούν) και γίνεται τραχύς, με σχισμές ή φολιδωτές στα παλαιά δέντρα. Τα φύλλα είναι επίπεδα βελονοειδή, μήκους από 15 έως 30 χιλιοστά, σκούρα πράσινα και συχνά με ένα μικρό κομμάτι από στόματα κοντά στην άκρη και δύο λευκές ζώνες στομάτων κάτω και μια ελαφρώς οδοντωτή άκρη. Διατάσσονται σπειροειδώς στο βλαστό. Οι κώνοι των σπόρων είναι όρθιοι, μήκους 40 έως 80 χιλιοστά, σκούροι μοβ, ωριμάζουν σε καφέ και αποσυντίθενται το Σεπτέμβριο, για να απελευθερώσουν τους φτερωτούς τους σπόρους.

Ποικιλίες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Υπάρχουν δύο ποικιλίες:

Η Abies balsamea ποικ. balsamea (βάλσαμο ελάτης) – βράκτια (bracts)^{[Σημ. 1]} κείμενα υποκάτω κοντών κλιμάκων σπόρων, μη είναι ορατούς στους κλειστούς κώνους. Τα περισσότερα από τα είδη ποικίλουν.
Η Abies balsamea ποικ. phanerolepis (βράκτειο ελατοβάλσαμο ή έλατο Χαναάν) – βράκτια κείμενα υποκάτω μακρυτέρων κλιμάκων σπόρων, ορατών στον κλειστό κώνο. Τα νοτιοανατολικά του εύρους του είδους, από το νοτιότερο Κεμπέκ προς τη Δυτική Βιρτζίνια. Η ονομασία «Έλατο Χαναάν» προέρχεται από μια από τις ιθαγενείς περιοχές, τη κοιλάδα Χαναάν στη Δυτική Βιρτζίνια. Ορισμένοι βοτανολόγοι θεωρούν αυτή την ποικιλία ως ένα φυσικό υβρίδιο μεταξύ του ελατοβάλσαμου και της ελάτης Fraser (Abies fraseri), η οποία εμφανίζεται νοτιότερα στα Απαλάχια Όρη.

Συνώνυμα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Pinus balsamea L.
Abies balsamifera Michx.
Peuce balsamea (L.) Rich.
Abies hudsonia Bosc πρώην Jacques
Picea balsamea (L.) Loudon
Abies minor Duhamel πρώην Gordon^[2]

Οικολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις κορυφές των βουνών, συστάδες με έλατα βαλσάμης αναπτύσσουν περιστασιακά ελατοκύματα. Συχνά βρίσκονται σε συνδυασμό με το Μαύρο Έλατο, το Λευκό Έλατο και την τρεμώδη λεύκα (είδος άγριας λεύκης).

Αυτό το δέντρο παρέχει τροφή στις άλκες, στους Αμερικανικούς κόκκινους σκίουρους (Tamiasciurus hudsonicus), στους λοξίες (Loxia spp.) και στις αμερικανικές παπαδίτσες (Poecile spp.), καθώς και καταφύγιο για τα ουαπίτι (Cervus canadensis), τους αμερικανικούς λαγούς (Lepus americanus), τα ελάφια της Βιρτζίνια (Odocoileus virginianus), τις αμερικανικές αγριόκοτες (Bonasa umbellus) και άλλα μικρά θηλαστικά και ωδικά πτηνά. Οι βελόνες, καταναλώνονται από κάποιες λεπιδόπτερες κάμπιες, όπως για παράδειγμα το σκώρο Ιώ (Automeris io).

Χρήσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αιθέριο έλαιο ελάτης βαλσάμης *(Abies balsamea)* σε διαφανές γυάλινο φιαλίδιο.

Και οι δύο ποικιλίες του είδους είναι πολύ δημοφιλείς ως Χριστουγεννιάτικα δέντρα, κυρίως στις βορειοανατολικές Ηνωμένες Πολιτείες. Η ρητίνη χρησιμοποιείται για την παραγωγή του Καναδικού βάλσαμου και χρησιμοποιείται παραδοσιακά ως μια θεραπεία για το κοινό κρυολόγημα και ως κόλλα για γυαλιά, εξαρτήματα οπτικών οργάνων καθώς και για την παρασκευή μόνιμων αναρτήσεων δειγμάτων μικροσκοπίου. Λαμβάνοντας υπόψη τη χρήση του ως παραδοσιακού γιατρικού και της σχετικά υψηλής περιεκτικότητας των βελονών του σε ασκορβικό οξύ, ο ιστορικός Jacques Mathieu υποστήριξε ότι το βάλσαμο έλατο ήταν το «aneda» το οποίο θεράπευσε τον Jacques Cartier από το σκορβούτο, κατά τη δεύτερη εξερευνητική του αποστολή στον Καναδά.^[4] Το ξύλο αλέθεται για την κατασκευή ξυλείας καλουπώματος (μέρος της ξυλείας SPF [Spruce-pine-fir έλατο-πεύκο-ελάτου]), για ξυλεία τοιχοποιίας και πολτοποίηση της κατασκευής χάρτου. Το αιθέριο έλαιο του ελατοβάλσαμου είναι ένα μη τοξικό απωθητικό τρωκτικών, εγκεκριμένο από την Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος (Environmental Protection Agency - [EPA]). Το ελατοβάλσαμο χρησιμοποιείται επίσης ως αποσμητικό χώρου και ως θυμίαμα.^[5]

Πριν από την διαθεσιμότητα του ελαστικού αφρού και των αεροστρωμάτων οι κλώνοι του ελατοβάλσαμου ήταν ένα προτιμώμενο στρώμα, στα μέρη όπου τα δέντρα ξεπερνούσαν κατά πολύ τους κατασκηνωτές. Πολλοί κλάδοι ελάτων φτιάχνονται από συνδυασμό κλαδιών που είναι λυγισμένα προς τα κάτω λόγω του βάρους του χιονιού και άλλα, φρέσκα κλαδιά που είναι λυγισμένα προς τα πάνω στην προσπάθειά τους να βρουν περισσότερο ηλιακό φως. Στρώσεις των ανεστραμμένων φρεσκοκομμένων άκρων από τα μικρά δέντρα δημιουργούσαν ένα ευχάριστο αρωματικό στρώμα, ανασηκώνοντας την κλινοστρωμνή από το βρεγμένο έδαφος· και τα λυγισμένα πράσινα άκρα ήσαν ελατήρια κάτω από τις μαλακές βελόνες. Οι ανώτερες στρώσεις άκρων, τοποθετούνταν με τις κομμένες τους άκρες να ακουμπούν στην γη, για την αποφυγή δυσάρεστων αιχμηρών σημείων και των χυμών (sap).^[6]^{[Σημ. 3]}

Η ποικιλία Α. balsamia «ομάδα Hudsonia» (έλατο Hudson), έχει κερδίσει από τη Βασιλική Εταιρεία Οπωροκηπευτικών βραβείο της αξίας Κηπευτικών (Royal Horticultural Society's Award of Garden Merit).^[7]

Οι ιθαγενείς Αμερικανοί το χρησιμοποιούσαν για διάφορους ιατρικούς σκοπούς.^[8]

Δέντρο έμβλημα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το ελατοβάλσαμο είναι το δέντρο έμβλημα της επαρχίας Νιου Μπράνσγουικ στον Καναδά.

Εικόνες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σε πρώτο πλάνο δέντρο Abies balsamea, ακολουθούμενο από νεαρά δέντρα.
Ο φλοιός.
Φύλλα (βελόνες) σε συμμετρικούς κλαδίσκους.
Κοντινή λήψη των πυκνόφυλλων κλαδίσκων.
Κοντινή λήψη των κώνων.
Γυρεοφόροι κώνοι.
Κώνοι σπόρων όπου στάζουν ρητίνη, στο Αρχιπέλαγος Mingan, Κεμπέκ.

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

↑ Στη βοτανική, βράκειο (ή βράκτιο) (bract), είναι ένα φύλλο στο μίσχο του άνθους δηλαδή ένα τροποποιημένο ή εξειδικευμένο φύλλο, ειδικά ένα που σχετίζεται με την αναπαραγωγική δομή, όπως ένα λουλούδι, ταξιανθία άξονας ή κλίμακα κώνου.
↑ Το krummholz ή krumholtz (Γερμανικά: krumm, «στριφτό, λυγισμένο, στριμμένο» και Holz, «ξύλο») — που ονομάζεται επίσης knieholz («γόνατο-ξυλεία»), — είναι ένα είδος καχεκτικής, παραμορφωμένης βλάστησης η οποία συναντάται στα υποαρκτικά και υποαλπικά τοπία της δεντρογραμμής και που διαμορφώνεται από τη συνεχή έκθεση στους έντονους, παγωμένους ανέμους.
↑ Ο χυμός (βοτανική) (Αγγλικά: sap), είναι αυστηρός όρος της επιστήμης της Γενικής Βοτανικής, που χρησιμοποιείται αποκλειστικά στην φυσιολογία φυτών και όχι οπουδήποτε. Συγκεκριμένα, είναι ΜΟΝΟΝ το πρωταρχικό υδατικό διάλυμα που κινείται στα αγγεία του φυτού με πολύπλοκες φυσικοχημικές διεργασίες (ώσμωση, τριχοειδικά φαινόμενα κ.ά.) και χρησιμεύει στην θρέψη του. Οποιοδήποτε υγρό παράγει το φυτό ΜΕΤΑΓΕΝΕΣΤΕΡΑ και σε οποιοδήποτε σημείο του (βλαστό, φύλλα, άνθη, κ.ο.κ), ακόμη και αν προέρχεται από αυτό το διάλυμα, δεν είναι χυμός (βοτανική), με την ΑΥΣΤΗΡΗ βοτανική έννοια (sensu stricto). Επίσης, ο χυμός (βοτανική), δεν πρέπει να συγχέεται με το λατέξ, τη ρητίνη ή το κενοτόπιο (vacuole). ^{[Παρ. Σημ. 1]}

Παραπομπές σημειώσεων

↑ Aslam Khan (1 Ιανουαρίου 2001). Plant Anatomy And Physiology. Gyan Publishing House. ISBN 978-81-7835-049-3. Ανακτήθηκε στις 6 Απριλίου 2013.

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

↑ {{{assessors}}} (2013). Abies balsamea στην Κόκκινη Λίστα Απειλούμενων Ειδών της IUCN. Έκδοση 2013.2. Διεθνής Ένωση Προστασίας της Φύσης (IUCN). Ανακτήθηκε 2016-08-21.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Πρότυπο:ThePlantList
↑ «PLANTS Profile for Abies balsamea (balsam fir)». USDA PLANTS. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 21 Αυγούστου 2016.
↑ Mathieu, Jacques. L'Annnedda: L'arbre de vie (Quebec: Septentrion, 2009).
↑ «Balsam fir oil (129035) Fact Sheet». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Δεκεμβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 21 Αυγούστου 2016.
↑ Thoreau, Henry David The Maine Woods Apollo edition (1966) Thomas Y. Crowell Company
↑ «RHS Plant Selector Abies balsamea Hudsonia Group AGM / RHS Gardening». Apps.rhs.org.uk. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Αυγούστου 2012. Ανακτήθηκε στις 30 Αυγούστου 2012.
↑ «Abies balsamea». Ανακτήθηκε στις 21 Αυγούστου 2016.

Πρόσθετη ανάγνωση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

(Αγγλικά) Πρότυπο:EFloras

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα
Ελάτη η βαλσαμική

Wikispecies logo

Τα Βικιείδη έχουν πληροφορίες για το θέμα:
Ελάτη η βαλσαμική

(Αγγλικά) {{{assessors}}} (2013). Abies balsamea στην Κόκκινη Λίστα Απειλούμενων Ειδών της IUCN. Έκδοση 2013.2. Διεθνής Ένωση Προστασίας της Φύσης (IUCN). Ανακτήθηκε 2016-08-21.
(Αγγλικά) Gymnosperm Database: Abies balsamea
(Αγγλικά) Karen Legasy, Shayna LaBelle-Beadman & Brenda Chambers. Forest Plants of Northeastern Ontario. Lone Pine Publishing / Queen's Printer for Ontario, 1995.
(Αγγλικά) Winter ID pictures
(Αγγλικά) Compiled images
(Αγγλικά) Interactive Distribution Map of Abies balsamea

[4] Στη βοτανική, βράκειο (ή βράκτιο) (bract), είναι ένα φύλλο στο μίσχο του άνθους δηλαδή ένα τροποποιημένο ή εξειδικευμένο φύλλο, ειδικά ένα που σχετίζεται με την αναπαραγωγική δομή, όπως ένα λουλούδι, ταξιανθία άξονας ή κλίμακα κώνου.

[5] Το krummholz ή krumholtz (Γερμανικά: krumm, «στριφτό, λυγισμένο, στριμμένο» και Holz, «ξύλο») — που ονομάζεται επίσης knieholz («γόνατο-ξυλεία»), — είναι ένα είδος καχεκτικής, παραμορφωμένης βλάστησης η οποία συναντάται στα υποαρκτικά και υποαλπικά τοπία της δεντρογραμμής και που διαμορφώνεται από τη συνεχή έκθεση στους έντονους, παγωμένους ανέμους.

[10] Ο χυμός (βοτανική) (Αγγλικά: sap), είναι αυστηρός όρος της επιστήμης της Γενικής Βοτανικής, που χρησιμοποιείται αποκλειστικά στην φυσιολογία φυτών και όχι οπουδήποτε. Συγκεκριμένα, είναι ΜΟΝΟΝ το πρωταρχικό υδατικό διάλυμα που κινείται στα αγγεία του φυτού με πολύπλοκες φυσικοχημικές διεργασίες (ώσμωση, τριχοειδικά φαινόμενα κ.ά.) και χρησιμεύει στην θρέψη του. Οποιοδήποτε υγρό παράγει το φυτό ΜΕΤΑΓΕΝΕΣΤΕΡΑ και σε οποιοδήποτε σημείο του (βλαστό, φύλλα, άνθη, κ.ο.κ), ακόμη και αν προέρχεται από αυτό το διάλυμα, δεν είναι χυμός (βοτανική), με την ΑΥΣΤΗΡΗ βοτανική έννοια (sensu stricto). Επίσης, ο χυμός (βοτανική), δεν πρέπει να συγχέεται με το λατέξ, τη ρητίνη ή το κενοτόπιο (vacuole). ^{[Παρ. Σημ. 1]}

[9] Aslam Khan (1 Ιανουαρίου 2001). Plant Anatomy And Physiology. Gyan Publishing House. ISBN 978-81-7835-049-3. Ανακτήθηκε στις 6 Απριλίου 2013.

[iucn-1] {{{assessors}}} (2013). Abies balsamea στην Κόκκινη Λίστα Απειλούμενων Ειδών της IUCN. Έκδοση 2013.2. Διεθνής Ένωση Προστασίας της Φύσης (IUCN). Ανακτήθηκε 2016-08-21.

[TPL-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Πρότυπο:ThePlantList

[3] «PLANTS Profile for Abies balsamea (balsam fir)». USDA PLANTS. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 21 Αυγούστου 2016.

[6] Mathieu, Jacques. L'Annnedda: L'arbre de vie (Quebec: Septentrion, 2009).

[7] «Balsam fir oil (129035) Fact Sheet». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Δεκεμβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 21 Αυγούστου 2016.

[8] Thoreau, Henry David The Maine Woods Apollo edition (1966) Thomas Y. Crowell Company

[11] «RHS Plant Selector Abies balsamea Hudsonia Group AGM / RHS Gardening». Apps.rhs.org.uk. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Αυγούστου 2012. Ανακτήθηκε στις 30 Αυγούστου 2012.

[12] «Abies balsamea». Ανακτήθηκε στις 21 Αυγούστου 2016.

[1]

[2]

[3]

[Σημ. 1]

[Σημ. 2]

[4]

[5]

[6]

[Σημ. 3]

[7]

[8]

[Παρ. Σημ. 1]