Δωρόθεος Πρώιος

Δωρόθεος Πρώιος
Ο Δωρόθεος Πρώιος στο Αποσημειώματα Χρονογράφου 1800-1913 του Μανουήλ Γεδεών (1932)
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Δωρόθεος Πρώιος (Ελληνικά)
Γέννηση	1765 (περίπου) Χίος
Θάνατος	1821 Κωνσταντινούπολη
Χώρα πολιτογράφησης	Οθωμανική Αυτοκρατορία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Ελληνικά
Σπουδές	Πανεπιστήμιο της Πίζας Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	καθηγητής ιερέας
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	διευθυντής σχολείου (από 1804, Μεγάλη του Γένους Σχολή) μητροπολίτης (1805–1821, Φιλαδέλφεια (Μικρά Ασία) και Αδριανούπολη)

Ο Δωρόθεος Πρώιος (περ. 1765–1821) ήταν Έλληνας λόγιος διδάσκαλος και επίσκοπος, Μητροπολίτης στη Φιλαδέλφεια της Μικράς Ασίας και μετέπειτα στην Αδριανούπολη.

Είναι άγιος της Ορθόδοξης Εκκλησίας και τιμάται στις 3 Ιουνίου, ημέρα του μαρτυρίου του.

Βιογραφικά στοιχεία

Γεννήθηκε περίπου το 1765 στη Χίο και το κοσμικό του όνομα ήταν Δημήτρης Πρώης ή Πρωγάκης. Ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στην πατρίδα του αλλά και στην Πατμιάδα Σχολή με καθηγητή τον Δανιήλ Κεραμέα. Έπειτα, μεταξύ 1786 και 1793, πραγματοποίησε πανεπιστημιακές σπουδές στους τομείς της φιλοσοφίας και της φυσικής στα πανεπιστήμια της Πίζας, της Φλωρεντίας και του Παρισιού όπου γνωρίστηκε με τον Αδαμάντιο Κοραή. Στη συνέχεια επέστρεψε στην πατρίδα του όπου δίδαξε στην εκεί σχολή μέχρι το 1796 όταν και μετακόμισε σε Κωνσταντινούπολη και Βουκουρέστι, ακολουθώντας τον Κωνσταντίνο Χαντζέρη, τότε δραγουμάνο του στόλου και μετέπειτα ηγεμόνα της Βλαχίας.

Το 1804 ο Δημήτριος Μουρούζης ίδρυσε την Πατριαρχική Σχολή Ξηροκρήνης στην Ξηροκρήνη της Κωνσταντινούπολης και ανατέθηκε στον Δωρόθεο Πρώιο η διεύθυνσή της. Σε διάστημα τριών ετών ο Δωρόθεος κατάφερε να προσελκύσει πληθώρα νέων σπουδαστών, καθιερώνοντας νέες διδακτικές μεθόδους που διαμόρφωσε σε συνεργασία με τον Κοραή ο οποίος βρισκόταν στο Παρίσι. Δίδαξε τη φυσική, τα μαθηματικά, τη γεωμετρία, τη φιλοσοφία και τη λογική. Επίσης οργάνωσε τη βιβλιοθήκη της Σχολής, αλλά και τη συλλογή με τα εποπτικά υλικά διδασκαλίας μαθημάτων όπως η γεωγραφία, η φυσική και η χημεία. Παρέμεινε στη διεύθυνση της σχολής μέχρι το 1807 καθώς εξελέγη μητροπολίτης Φιλαδελφείας της Μικράς Ασίας.

Το 1813 με απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου μετατέθηκε στη Μητρόπολη Αδριανουπόλεως, όπου αναδιοργάνωσε το γυμνάσιο της πόλης. Οργάνωσε σχολείο και βιβλιοθήκη με τη συνεργασία του Αδριανουπολίτη Γ. Σακελλαρίου, ο όποιος ήταν από τους πιο εύπορους εμπόρους της Αυστρίας. Σχολάρχης, διορίστηκε ο Στέφανος Καραθεοδωρής και επίσης ο Δωρόθεος δίδασκε θεολογία, φιλοσοφία και επιστήμες.

Στο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνονται κυρίως σχολικά εγχειρίδια, ενώ συνεργάστηκε και για τη συγγραφή της Κιβωτού του ελληνικής γλώσσας το 1819.

Φυλάκιση και μαρτύριο

Με την έναρξη της Επανάστασης στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, ο Σουλτάνος ζήτησε για εγγύηση επτά αρχιερείς, ένας από τους οποίους ήταν και ο Δωρόθεος. Οι τουρκικές αρχές τότε τον συνέλαβαν και τον φυλάκισαν στην Κωνσταντινούπολη στις φυλακές του Μποσταντζή μαζί με τους συλληφθέντες επίσης επισκόπους Θεσσαλονίκης Ιωσήφ, Νικομηδείας Αθανάσιο, Δέρκων Γρηγόριο, Αγχιάλου Ευγένιο, Εφέσου Διονύσιο, και Τυρνόβου Ιωαννίκιο.

Στις 10 Απριλίου απαγχονίστηκε ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ και ακολούθησε την ίδια ημέρα ο απαγχονισμός των αρχιερέων Αθανασίου Νικομηδείας, Ευγενίου Αγχιάλου και Διονυσίου Εφέσου. Στις 3 Ιουνίου 1821, έλαβαν χώρα οι απαγχονισμοί των υπόλοιπων φυλακισμένων μητροπολιτών σε διαφορετικό σημεία της Κωνσταντινούπολης: του μητροπολίτη Αδριανουπόλεως Δωροθέου στο Μέγα Ρεύμα, του μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Ιωσήφ στο Νεοχώρι, του μητροπολίτη Τυρνόβου Ιωαννικίου στο Αρναούτκιοϊ, και τέλος του μητροπολίτη Δέρκων Γρηγορίου στα Θεραπειά.

Έργα

• Αριθμητική Δωροθέου Πρωίου.
• Γεωμετρία μετά σχημάτων.
• Αριθμητική του σοφωτάτου εν ιεροδιδασκάλοις κυρίου Δωροθέου Πρωΐου του Χίου.
• Κωνικών τομών σύνοψις
• Νικηφόρου Θεοτόκη, Αριθμητική.
• Δωροθέου Πρωίου, Γεωμετρία.
• Στοιχεία Αλγέβρας εκ Νεωτέρων συνερανισθέντα υπό Δωρόθεου πρεσβυτέρου Πρωΐου του Χίου.
• Αριθμητική του κυρ Δωρόθεου Πρωΐου του εκ Χίου.
• Λογική του Αντώνιου Γενουενσίου.
• Αριθμητική Δωροθέου.
• Γεωμετρίας βιβλίον Α´-ΙΒ´. Πάμπολλα σχήματα εν τη ώα.
• Αρχιμήδου Θεωρήματα, οις και άλλα τινα προσετέθη.
• Θεωρήματα εκ των του Αρχιμήδους, εκ της λατινίδος φωνής μεταφρασθέντα υπό Δωροθέου Πρωΐου Χίου.
• Σύγγραμμα αναλυτικόν του αββά Καΐλου Περί των Κωνικών Τομών εκ της λατινίδος μεταφρασθέν.
• Περί των αορίστων προβλημάτων του πρώτου βαθμού.
• Μέθοδοι τινές αλγεβραϊκαί.
• Τρόποι διάφοροι των αριθμητικών πράξεων.
• Του σοφωτάτου διδασκάλου της εν Κωνσταντινουπόλει Ακαδημίας του εκ Μυτιλήνης Δωροθέου, Εις άπασαν την Κορυδαλέως φυσικήν πραγματείαν.
• Τεχνολογία της Μικράς Λογικής του λογιωτάτου Σουγδουρή κατ´ ερωταπόκρισιν.
• Θεωρίαι και παρατηρήσεις γραμματικαί περί μορίων.
• Δωροθέου Χίου, αριθμητική και Γεωμετρία.
• Στοιχεία Αλγέβρας εκ νεωτέρων συνερανισθέντα υπό του κυρού Δωροθέου πρεσβυτέρου Πρωΐου του Χίου.
• Δωροθέου Πρωΐου του Χίου Γεωμετρία και Άλγεβρα.
• Στοιχεία Άλγεβρας νεωτέρων συνερανισθέντα υπό Δωροθέου Πρωΐου Χίου.
• Στοιχεία Αλγέβρας Νεωτέρων συνερανισθέντα υπό Δωροθέου Πρωΐου Χίου.
• Στοιχεία Αριθμητικής και Αλγέβρας υπό Δωροθέου Πρωΐου.