Δημήτριος Σούγκαρης

Δημήτριος Σούγκαρης
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Δημήτριος Σούγκαρης (Ελληνικά)
Γέννηση	1778 Πύργοι Κοζάνης
Θάνατος	1822 Νάουσα Ημαθίας
Χώρα πολιτογράφησης	Ελλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	νέα ελληνική γλώσσα
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	στρατιωτικός
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Πόλεμοι/μάχες	Ελληνική Επανάσταση του 1821

Ο Δημήτριος Σούγκαρης ή Σιούγκαρης ή Σιούγκαρας ή Σούγγαρης (1778 - 1822) ήταν οπλαρχηγός της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 από την Κατράνιτσα (Πύργοι) Εορδαίας της Κοζάνης.

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Δημήτριος Σούγκαρης γεννήθηκε το 1778 στην Κατράνιτσα (Πύργοι) Εορδαίας της Κοζάνης. Είχε τέσσερις αδελφούς, το όνομα του ενός εκ των οποίων που διαζώζεται, είναι Κωνσταντίνος. Μαζί, με τα τέσσερα αδέλφια του, από νωρίς ακολούθησε τον δρόμο της κλεφτουριάς στο Βέρμιο. Μέλη της οικογένειάς του, διακρίθηκαν στο εμπόριο και μετανάστευσαν στην Αυστρουγγαρία κατά τον 18ο αιώνα. Ο πρόξενος της Αυστρίας στη Θεσσαλονίκη το 1930 ήταν Ελληνικής καταγωγής από τους Πύργους Εορδαίας, και μάλιστα της οικογένειας Σούγκαρη. Αναζητώντας το γενεαλογικό του δέντρο, επισκέφτηκε τους Πύργους και έγινε δωρητής του ναού του Αγίου Δημητρίου.

Πολεμική δράση στη Νάουσα εναντίον του Αλή Πασά

Το 1798, ο Δημήτριος Σούγκαρης υπό το Ζαφειράκη Θεοδοσίου και μαζί με το Μπλατσιώτη Δημήτριο Καραμήτσο και το φίλο του, κρεωπώλη Αγγελάκη Γκοντύλη, συμμετείχε στην προάσπιση της Νάουσας από τον Αλή πασά και το σώμα των Αλβανών, που είχε επιστρατεύσει ο τελευταίος, κατά τη δεύτερη εκστρατεία του εναντίον της Μακεδονικής πόλης. Στις 17 Ιουνίου του 1798 ο Δημήτριος Σούγκαρης, επικεφαλής 65 πολεμιστών και υπό τις γενικές προσταγές του Αγγελή Γάτσου κατάφερε σημαντικό πλήγμα κατά των Αλβανών του Ισμαήλ Σιλιχτάρ, και τους ανάγκασε σε αποχώρηση.

Πολεμική δράση στην επανάσταση της Νάουσας

Κατά την Εξέγερση της Νάουσας το Φεβρουάριο του 1822, ο Δημήτριος Σούγκαρης μαζί με τον αδελφό του Κωνσταντίνο, καθώς και τους αδελφούς Λάζαρο και Θωμά Ραμαδάνη, τον Αργύριο Καραμπατάκη και Δημήτριο Καραμήτσο συμμετείχαν στις αλλεπάλληλες συσκέψεις υπό τον Ζαφειράκη Θεοδοσίου που έλαβαν χώρα κατά τις 16, 17 και 18 Φεβρουαρίου του 1822. Στην τελευταία σύσκεψη αποφασίστηκε η κατάληψη της Βέροιας. Στην εκστρατεία συμμετείχαν 1.000 άνδρες υπό τον ίδιο τον Ζαφειράκη Θεοδοσίου, τον Αγγελή Γάτσο ως γενικό διοικητή και τους οπλαρχηγούς Δημήτριο Σούγκαρη και Λάζαρο Ραμαδάνη. Ο Δημήτριος Σούγκαρης με τους άνδρες στρατοπέδευσαν βόρεια της Βέροιας, κοντά στη Μονή Παναγίας Δοβρά, ως οπισθοφυλακή. Μετά την αποτυχία της εξέγερσης της Βέροιας, η συμβολή του Δημήτριου Σούγκαρη και των ανδρών του υπήρξε καθοριστική, ώστε να καταφύγουν οι επαναστάτες στη Νάουσα. Κατά τις μάχες που διεξήχθησαν στη Δοβρά, διακρίθηκε ιδιαίτερα ο Δημήτριος Σουγκάρας που κατάφερε όχι μόνο να αποκρούσει τους επιτιθέμενους Οθωμανούς υπό τον Κεχαγιά μπέη, αλλά και να τους καταδιώξει. Τελικά, και αφού οι επαναστάτες είχαν οχυρωθεί εντός της Μονής της παναγίας Δοβρά, κατάφεραν μετά από ηρωική έξοδο, να διαφύγουν και να καταφύγουν στη Νάουσα.

Κατά την οχύρωση της πόλης της Νάουσας, ο Δημήτριος Σούγκαρης με τον αδελφό του Κωνσταντίνο ανέλαβαν να καταλάβουν την κοιλάδα των πηγών της Καραγίδας, μεταξύ Γάστρας και Προδρόμου, ενώ οι άλλοι δυο αδελφοί Σουγκαραίοι τέθηκαν υπό τις οδηγίες του Δημήτριου Καρατάσου. Κατά τις πρώτες επιθέσεις των Οθωμανών εναντίον της Νάουσας ο Δημήτριος Σιουγκάρας με τους άνδρες του, κατάφεραν να τους αποκρούσουν. Σε επιχείρηση των Οθωμανών στρατιωτών να ανέβουν την πλαγιά του Προδρόμου, οι Σουγκαραίοι έσπευσαν να τους απωθήσουν, αφήνοντας έτσι όμως ακάλυπτη τη θέση τους, που τελικά κατέλαβε ο Οθωμανικός στρατός. Μετά τη σύμπτυξη των Ελληνικών δυνάμεων, οι πέντε αδελφοί Σουγκαραίοι επανενώθηκαν σε ένα σώμα υπό τον Αγγελή Γάτσο. Ο Οθωμανικός στρατός συνέχισε την προέλαση με επίθεση κατά μέτωπο, υπό τον ίδιο το στρατάρχη Εμπού Λουμπούτ, ενώ ο Δημήτριος Σούγκαρης με τον Μιχαήλ Κούντση αρνούνταν να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους. Τελικά, ο Αγγελής Γάτσος τους έπεισε να οπισθοχωρήσουν και να οχυρωθούν σε πιο κατάλληλο σημείο. Εκεί, με τη συνεργασία του Μιχαήλ Κούντση, ο Δημήτριος Σούγκαρης κατάφερε να απωθήσει τους Οθωμανούς παρά τις συνεχείς επιθέσεις τους. Όταν οι Οθωμανοί εξαπέλυσαν την τελική έφοδο ταυτόχρονα από τις τρεις πύλες της πόλης, ο Δημήτριος Σούγκαρης επιφορτίστηκε με τη φύλαξη της πύλης του Αγίου Γεωργίου. Όταν οι Οθωμανοί εισέβαλαν στην πόλη, ο Δημήτριος Σούγκαρης με τους αδελφούς του, έδωσαν μία σφοδρή μάχη με πολλές απώλειες, ανάμεσα στην πύλη του Αγίου Γεωργίου και το Κιόσκι, και τελικά κατέφυγαν με το Διαμαντή Νικολάου στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου. Στη συνέχεια ο Δημήτριος Σούγκαρης με τους αδελφούς του, έσπευσε σε βοήθεια του Κωτούλα Καρατάσου που προσπαθούσε να φυγαδεύσει γυναικόπαιδα μέσα από τον πύργο του Ζαφειράκη, αλλά είχε τραυματιστεί. Ο Δημήτριος Σούγκαρης, αφού έσωσε τον Κωτούλα Καρατάσο, προσπάθησε να φυγαδεύσει τα γυνακόπαιδα προς τον Άγιο Νικόλαο, έξω από τη Νάουσα, όπου τους περίμενε ο Δημήτριος Καρατάσος, αλλά χωρίς επιτυχία, καθώς είχε περικυκλωθεί από Οθωμανικά στρατεύματα, και θα είχαν σκοτωθεί αν δεν έσπευδε σε βοήθεια ο Διαμαντής Νικολάου. Τότε, σε μία πράτολμη ενέργεια ο Δημήτριος Σούγκαρης, αφού διέσπασε τον κλοιό φόνευσε τον επικεφαλής του αποσπάσματος Αλή μπέη κι έτσι οι Οθωμανοί τράπηκαν σε φυγή. Αυτό έδωσε την ευκαιρία σε πολλά γυναικόπαιδα να διαφύγουν και να σωθούν. Τελικά, ο Δημήτριος Σούγκαρης και οι αδελφοί του σκοτώθηκαν κατά την Καταστροφή της Νάουσας, καθώς είχαν μείνει εντός της πόλης, μέχρι την τελευταία στιγμή, προσπαθώντας να βοηθήσουν τους άμαχους να διαφύγουν.

Πρόσληψη και αποτίμηση

Αν και δεν σώζεται κάποιο δημοτικό τραγούδι ή άλλο έργο τέχνης της εποχής δράσης του Δημητρίου Σούγκαρη, ο ίδιος και τα αδέλφια του αναφέρονται επανειλημμένως στο ιστορικό έργο του Ε. Στουγιαννάκη, το οποίο βασίστηκε σε προφορικές μαρτυρίες των μέσων του 19ου αι. που συνέλεξε ο δάσκαλος Δημήτριος Πλαταρίδης στη Νάουσα. Στον Δ. Σούγκαρη και τον αδελφό του, Κωνσταντίνο, αφιέρωσε ένα ποίημά του ο απόγονός τους, λαϊκός ποιητής της Νάουσας στις αρχές του 20ου αι., Κωνσταντούλης Σιούγγαρης. Τίτλος του ποιήματος: "Σιουγγαράδες". Στο λαϊκό αυτό ποίημα που εκδόθηκε μαζί με άλλα του ποιήματα από τον Τ. Μπάιτση, γίνεται λόγος για τη διαρκή πολεμική δράση των αδελφών Σούγγαρη, τόσο εναντίον του Αλή Πασά όσο και κατά του Αμπού Λουμπούτ, στην επανάσταση της Νάουσας. Η λογοτέχνις Θάλεια Σαμαρά αναφέρεται επίσης στον Δ. Σούγκαρη και τα αδέλφια του στο ιστορικό μυθιστόρημα "...και αλέκτωρ δεν ελάλησε", η υπόθεση του οποίου εκτυλίσσεται γύρω από τα γεγονότα της επανάστασης της Νάουσας Τέλος, το όπλο του Αλή Μπέη, τον οποίο σκότωσε ο Δ. Σούγκαρης κατά τις οδομαχίες εναντίον των Οθωμανών στη Νάουσα, περνώντας ως λάφυρο από γενιά σε γενιά στους απογόνους της οικογένειας, εκτίθεται σήμερα στο Λαογραφικό και Ιστορικό Μουσείο της Νάουσας.

Βιβλιογραφία

• Τάκης Μπάιτσης, Κωνσταντούλης: ο λαϊκός ποιητής της Νιάουστας, έκδοση Συλλόγου Γενίτσαροι και Μπούλες, Νάουσα 1982.
• Τάκης Μπάιτσης, "Η λαϊκή παράδοση για τον Χαλασμό της Νάουσας και τους αγώνες της λευτεριάς", Νιάουστα τχ.177 (2021) σελ.12-17.
• Θωμάς Μπλιάτκας, Νάουσα, Νιάουστα από την ίδρυση μέχρι και το ολοκαύτωμά της, Νάουσα 2009.
• Θάλεια Σαμαρά, ...και αλέκτωρ δεν ελάλησε, εκδ. Δωδώνη, Αθήνα 1977 (δεύτερη έκδοση).
• Ευστάθιος Στουγιαννάκης, Ιστορία της πόλεως Ναούσης από της ιδρύσεως μέχρι της καταστροφής (κατ' ανέκδοτον σχεδίασμα Δ. Πλαταρίδου), έκδοση Συλλόγου Αποφοίτων Γυμνασίου Ναούσης "Αναστάσιος Μιχαήλ Λόγιος", Νάουσα 1993 (αρχική έκδοση 1924).
• Παρθένα Τσοκτουρίδου, Η προγονική ιστορία του δήμου Βερμίου, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κοζάνης, Κοζάνη 2002.