Δημήτριος Ίπατρος

Προσθήκη συνδέσεων
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Δημήτριος Ίπατρος ή Ύπατρος
Γέννησηπερίπου 1788
Μέτσοβο, Οθωμανική Αυτοκρατορία
ΘάνατοςΔεκέμβριος 1820 ή Ιανουάριος 1822
Βέρμιο, Νάουσα, Οθωμανική Αυτοκρατορία
ΧώραΟθωμανική Αυτοκρατορία
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Δημήτριος Ίπατρος ή Ύπατρος ή Ήπατρος, (Μέτσοβο, περ. 1788 - Όρος Βέρμιο, Νάουσα, τέλη Δεκεμβρίου 1820 / αρχές Ιανουαρίου 1821) ήταν απόστολος της Φιλικής Εταιρείας. Δραστηριοποιήθηκε κυρίως στην Κωνσταντινούπολη, την Αίγυπτο, τον Λίβανο και την Κύπρο. Λίγο πριν το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης, στο τέλος του 1820, αποστέλλεται στη Μακεδονία και την Ήπειρο, πρωτίστως για για να οργανώσει την επανάσταση στην Κ. Μακεδονία και δευτερευόντως για να προωθήσει την κοινή δράση των δυνάμεων του Αλή Πασά και της Φιλικής Εταιρείας. Δεν θα ολοκληρώσει ποτέ την αποστολή του, καθώς λίγο μετά την αναχώρησή του από τη Νάουσα για τα Ιωάννινα θα δολοφονηθεί, ενώ τα έγγραφα που έφερε μαζί του θα περιέλθουν στην κατοχή των οθωμανικών αρχών.[1][2]

Βίος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το όνομα και η δράση του Ιπάτρου πριν τη Φιλική Εταιρεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Δημήτριος Ίπατρος γεννιέται στο Μέτσοβο της Ηπείρου στα 1788 περίπου. Το επίθετό του θεωρείται από τον Βασίλειο Σκαφίδα ως ψευδώνυμο προερχόμενο από το επαγγελματικό «Υπ(ί)ατρος», ώστε να δικαιολογείται και η γραφή με -Υ-.[3] Σε μια ιδιόχειρη όμως απόδειξη του Ιπάτρου προς τον Παναγιώτη Σέκερη, η οποία παρατίθεται από τον Α. Γούδα, η γραφή του επιθέτου γίνεται με -Ι-.[4] Το ίδιο συμβαίνει και σε μια επιστολή του Ιπάτρου προς τον Γεώργιο Τζηβίνη που στάλθηκε από την Κύπρο στις 2 Ιουνίου 1820.[5] Πάντως, σε αρχειακό υλικό που διασώζεται στο Μέτσοβο το οικογενειακό όνομα του Ιπάτρου αναγράφεται με αρχικό -Η- Συγκεκριμένα, στις μαρτυρίες αυτές (κατάστιχα και αναθηματική επιγραφή εικόνας στον Άγιο Δημήτριο Μετσόβου) αναφέρεται ένας πρόγονος του Δημητρίου, ο μοναχός και κατόπιν ιερέας Ανανίας Ηπάτρου που έδρασε στην Ήπειρο αλλά και στη Βλαχία στα μέσα του 18ου αι.[6]

Όπως κι αν γράφεται το όνομά του, ο Δημήτριος Ίπατρος φέρεται να έχει μια πολυκύμαντη σταδιοδρομία. Για κάποιο χρονικό διάστημα υπηρετεί στον Αγγλικό στρατό στα Ιόνια Νησιά. Ίσως όμως εργάζεται και στην αυλή του Αλή Πασά, στην ταχυδρομική υπηρεσία. Του αποδίδεται ακόμη η ιδιότητα του κληρικού και του «πρακτικού» γιατρού. Ανεξάρτητα από το αν ευσταθούν όλες οι σχετικές πληροφορίες, η μετέπειτα γρήγορη άνοδός του στην ιεραρχία της Φιλικής και οι αποστολές που αναλάμβανε ίσως να απαιτούσαν ιδιαίτερες ικανότητες που σίγουρα δεν του έλειπαν.[7]

Η μύηση και η δράση του Ιπάτρου στη Φιλική Εταιρεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στα μέσα του 1818 ο Δημήτριος Ίπατρος βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη. Την ίδια περίοδο φτάνουν εκεί οι Αναγνώστης Παπαγεωργίου ή Αναγνωσταράς, μαζί με άλλους Φιλικούς, όλοι πρώην αξιωματικοί των στρατιωτικών σωμάτων που είχαν οργανώσει οι Ρώσοι στα Επτάνησα. Αυτοί, αφού φθάνουν στην Πετρούπολη, προκειμένου να αμειφθούν για τις στρατιωτικές τους υπηρεσίες από τον Τσάρο, περνούν από την Οδησσό κι εκεί μυούνται στη Φιλική Εταιρεία. Ο Αναγνωσταράς είναι, πιθανώς, παλιός γνώριμος του Ίπατρου από την περίοδο που ο δεύτερος υπηρετούσε στα Επτάνησα. Ο πρώτος θα μυήσει τον Ίπατρο στις 6 Ιουλίου 1818 και ο δεύτερος θα καταβάλει προσφορά 30 γρόσια. Έτσι αρχίζει η σταδιοδρομία του Ιπάτρου ως Φιλικού, η μόρφωση και τα γενικότερα προσόντα του οποίου εκτιμήθηκαν γρήγορα από τους ηγέτες της Εταιρείας, γεγονός που οδήγησε στη γρήγορη ανέλιξή του.[8]

Η δράση του Ιπάτρου στη Φιλική Εταιρεία[9] αρχίζει από νωρίς κιόλας στην Κωνσταντινούπολη: κατηχεί διάφορα πρόσωπα, όπως τον Λαρισαίο έμπορο Γεώργιο Σεσκλιώτη ή Σεκελιώτη και τον καταγόμενο από τα Αμπελάκια σπουδαστή Δρόσο Δροσινού, ενώ εκλέγεται 10ος απόστολος της Εταιρείας για την περιοχή της Αιγύπτου. Αποστολή του είναι να συγκεντρώσει χρήματα από τους πλούσιους ομογενείς εκεί. Ένας από τους λόγους εκλογής του για αυτό το έργο «ήταν η καταγωγή του, γιατί ως Μετσοβίτης θα μπορούσε ευκολότερα να έλθει σε επαφή με τους συμπατριώτες του αδελφούς Τοσίτσα, τους πλουσιότερους Έλληνες της Αλεξάνδρειας, οι οποίοι είχαν στενές σχέσεις με τον Μεχμέτ Αλή της Αιγύπτου».[10] Η διείσδυση της Φιλικής Εταιρείας στην Αίγυπτο με τον Ίπατρο πραγματοποιείται τον Απρίλιο του 1819. Θα κατηχήσει τον Θεσσαλό έμπορο Κυριάκο Τασσήκα στις 16 Απριλίου του έτους αυτού. Ο Τασσήκας θα μυήσει με τη σειρά του άλλους Έλληνες εμπόρους μεταξύ των οποίων και τον Θεόδωρο Τοσίτσα. Στην Αίγυπτο δεν φαίνεται να έμεινε πολύ ο Ίπατρος. Αμέσως μετά πηγαίνει πιθανότατα στην Κύπρο. Τον Φεβρουάριο του 1820 θα ταξιδέψει ξανά στην Αίγυπτο, συνοδευόμενος από τον Αντώνιο Πελοπίδα, προκειμένου να παραλάβει τα χρήματα που είχαν προσφέρει οι πλούσιοι Αιγυπτιώτες έμποροι. Το συγκεντρωμένο χρηματικό ποσό αγγίζει το ύψος των 200.000 γροσίων. Στη συνέχεια θα αφήσει την Αίγυπτο, για να μεταβεί τον Ιούνη του 1820[5] στην Κύπρο, όπου θα μυήσει στη Φιλική Εταιρεία τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό, αν δεν το είχε κάνει στην προηγούμενη επίσκεψή του. Από τον Κυπριανό θα αποσπάσει υποσχέσεις οικονομικής στήριξης του Αγώνα, όπως διαφαίνεται στην επιστολή (8-10-1820) του Αλέξανδρου Υψηλάντη προς τον ποιμενάρχη της Μεγαλονήσου.[11] Τελευταίος σταθμός στην αποστολή του θα είναι ο Λίβανος. Εδώ ο Ίπατρος θέλει να αξιοποιήσει το γεγονός ότι στη χώρα ζει ένας αρκετά συμπαγής πληθυσμός Χριστιανών (Καθολικών και Ορθοδόξων), οι οποίοι θα μπορούσαν καταλλήλως υποκινημένοι να λειτουργήσουν ως αντιπερισπασμός απέναντι στους Αιγύπτιους ή ακόμα προσβλέπει σε συνεργασία με τον τοπικό Εμίρη, Μπασίρ Σιχάμπ. Δεν γνωρίζουμε όμως περισσότερες λεπτομέρειες.[12]

Η μοιραία αποστολή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι σφραγίδες των αρματολών της Βέροιας και της Έδεσσας Αναστάσιου (Τάσιου) Καρατάσου και Αγγελή Γάτσου, τους οποίους θα συναντούσε ο Ίπατρος, φθάνοντας στη Νάουσα Αντίγραφα από το βιβλίο Σφραγίδες της Ελευθερίας (1983), Ι. Μαζαράκης - Αινιάν (επιμ.). Αθήνα: Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Αθηνών. [με την άδεια του συγγραφέα και του Μουσείου για χρήση στη Βικιπαιδεία]

Τον Οκτώβριο του 1820 θα πραγματοποιηθεί συνάντηση στο Ισμαήλι της Βεσσαραβίας υπό τον Αλέξανδρο Υψηλάντη με τη συμμετοχή και των άλλων εταίρων.[13] Ο Ίπατρος έχει μόλις επιστρέψει από Αίγυπτο και Κύπρο.[14] Στη συνάντηση αποφασίζεται η γρήγορη έναρξη του πολέμου και η κάθοδος του Υψηλάντη στην Πελοπόννησο. Επίσης καθορίζονται οι αποστολές καθενός μέλους: ο Ίπατρος πρέπει να πάει στη Θεσσαλία, δηλαδή στη σημερινή νότια και κεντρική Μακεδονία. Κομίζει επιστολές προς τους οπλαρχηγούς Αγγελή Γάτσο, Αναστάσιο Καρατάσο, Αθανάσιο Συρόπουλο και άλλους. Περνώντας όμως από την Κωνσταντινούπολη, οι έφοροι της Φιλικής θα του αναθέσουν μια επιπλέον αποστολή: την εξασφάλιση της συμμετοχής στην Εταιρεία των πολεμιστών της Ηπείρου, άλλοι από τους οποίους ήταν στο στρατόπεδο του Αλή Πασά και άλλοι ήταν με το μέρος των αντιπάλων του, του σουλτανικού στρατού. Με το έργο αυτό είχαν επιφορτιστεί νωρίτερα οι Περραιβός και Φαρμάκης, αυτοί όμως χρονοτριβούσαν.[15] Μεταξύ των Φιλικών που συναντά στην Κωνσταντινούπολη είναι και ο Παπαφλέσσας. Από αυτόν θα λάβει ένα χρηματικό ποσό (προφανώς για τις ανάγκες της αποστολής), όπως τεκμηριώνεται από μια απόδειξη που υπήρχε στο αρχείο του Παπαφλέσσα και παραθέτει ο απόγονός του Κωνσταντίνος Φλέσσας [16]:

Έλαβον παρά τω Κυρίω Γρηγορίω Δικαίω Φλέσσα γρόσια 1956,

και έστω το παρόν μου εις χείρας του δι' ένδειξιν της βεβαιότητας.

Εν Κωνσταντινοπόλει 24 Νοεμβρίου 1820.

Δημήτριος Ύπατρος

Λίγο αργότερα ο Ίπατρος ξεκινά από την Κωνσταντινούπολη, έχοντας εφοδιαστεί με συστατικές επιστολές που τον παρουσίαζαν στους πολιορκητές του Αλή Πασά ως γιατρό. Θα τους διαβεβαίωνε πως πήγαινε να δηλητηριάσει τον Αλή-πασά. Με το πρόσχημα αυτό βέβαια επεδίωκε να προσεγγίσει τον Αλή Πασά, προκειμένου να τον πείσει να δεχτεί τη συνεργασία με τους Σουλιώτες.[17] Στον δρόμο για τα Ιωάννινα, και πριν περάσει από τη Νάουσα, όπου θα συναντούσε τους οπλαρχηγούς του Βερμίου, παραμένει για λίγες μέρες στη Θεσσαλονίκη, όπου έχει επαφές με τον τοπικό πρόκριτο Χριστόδουλο Μπαλάνο και άλλους προεστούς. Με τη διαμεσολάβηση του Μπαλάνου θα γνωριστεί με τον ιερομοναχό Ιωάσαφ, μέλος κι αυτός της Φιλικής Εταιρείας. Κι ενώ ο Ιωάσαφ λαμβάνει οδηγίες να μεταβεί στο Βελιγράδι από τον Ίπατρο, ο τελευταίος μεταβαίνει, τέλη Δεκέμβρη πια, προς τη Νάουσα.[18] Σύμφωνα με τον Ε. Στουγιαννάκη ο Ίπατρος διαμένει στο σπίτι του δασκάλου Δημήτρη Μπαρλαούτα στην ενορία του Αγίου Γεωργίου.[19] Ο Στέργιος Αποστόλου από την άλλη, στηριζόμενος σε αξιόπιστες προφορικές μαρτυρίες, υποστηρίζει ότι ο Φιλικός κατέλυσε στο σπίτι του Λούση Παπαφιλίππου, του παλιού προκρίτου της Νάουσας που είχε πριν κάποιο καιρό δολοφονηθεί κατ' εντολή του Ζαφειράκη.[20] Στη Νάουσα ο Ίπατρος μένει τέσσερις ημέρες και συναναστρέφεται τον τοπικό λόγιο Σπυρίδωνα Πιπέρη, ο οποίος τον συνοδεύει στις περιηγήσεις του στην πόλη και τα περίχωρα. Κατα τη διάρκεια αυτών των περιηγήσεων ο Ίπατρος καταρτίζει σχεδιαγράμματα των οχυρών τοποθεσιών. Πέρα από αυτά όμως, θα συναντήσει ακόμη τους στρατιωτικούς ιθύνοντες Γιαννάκη Καρατάσο, γιο του Αναστάσιου, αρματολού του Βερμίου, και τον Αγγελή Γάτσο, καθώς και προκρίτους της πόλης. Θα συναντήσει βέβαια και τον πολιτικό ηγέτη της πόλης Ζαφειράκη Θεοδοσίου Λογοθέτη αρκετές φορές. Για τις συναντήσεις αυτές και την εν γένει δραστηριότητα του Ίπατρου στη Νάουσα υπάρχουν ανεπιβεβαίωτες, προφορικές μαρτυρίες που διασώθηκαν από τους Δημήτρη Πλαταρίδη και Κων/νο Χατζημαλούση και δημοσιεύθηκαν αντίστοιχα από τον Στουγιαννάκη[21] και τον Αποστόλου.[22] Σύμφωνα με αυτές τις μαρτυρίες, ο Ίπατρος επέδειξε στον Ζαφειράκη έγγραφα που κόμιζε από τη Θεσσαλονίκη και την Κωνσταντινούπολη. Και ο Pouqueville αναφέρει ότι ο Ίπατρος συναντήθηκε με τον Ζαφειράκη, μάλιστα σημειώνει ότι πέρασε την τελευταία του νύχτα στην οικία του Ναουσαίου προκρίτου.[23] Τι πραγματικά διημείφθη μεταξύ τους είναι βεβαίως άγνωστο. Ό,τι κι αν έγινε πάντως κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Νάουσα, το σίγουρο είναι ότι ο Ίπατρος λίγο μετά την αναχώρηση του για τα Γιάννενα, μέσω των ορεινών διαβάσεων του Βερμίου, θα δολοφονηθεί.

Η δολοφονία του Ιπάτρου: Συνθήκες και κίνητρα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι συνθήκες του θανάτου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι ακριβείς συνθήκες και τα πραγματικά αίτια του βίαιου τέλους του Ίπατρου είναι αμφιλεγόμενα. Οι σχετικές πληροφορίες που διαθέτουμε εμφανίζονται αλληλοσυγκρουόμενες και συνοψίζονται ολοκληρωμένα από τον Ευστάθιο Στουγιαννάκη[24], τον Στέφανο Παπαδόπουλο[25]

και πιο πρόσφατα από τον Στέργιο Αποστόλου.[26] Οι απόψεις κυμαίνονται από αόριστες εκδοχές μέχρι συγκεκριμένες κατηγορίες για την εμπλοκή, άμεση ή έμμεση, του προκρίτου της Νάουσας Ζαφειράκη στη δολοφονία. Συγκεκριμένα έχει υποστηριχτεί ότι:

Ο οπλαρχηγός της Έδεσσας Αγγελής Γάτσος, ο οποίος ανδραγάθησε στην πολιορκία της Νάουσας και αργότερα σε πολλές μάχες στη Νότια Ελλάδα, υποδεικνύεται από τον παλιό δήμαρχο της Νάουσας, Κωνσταντίνο Χατζημαλούση, ως ο φυσικός αυτουργός της δολοφονίας του Ιπάτρου κατ' εντολή του Ζαφειράκη. Προτομή στην αυλή του Λαογραφικού Μουσείου Νάουσας.

α) ο Ίπατρος προδόθηκε, αδιευκρίνιστο από ποιον. Αυτό αναφέρουν τόσο ο Ξάνθος[27] όσο και ο μοναχός Ιωάσαφ, ο οποίος βρισκόταν τον καιρό εκείνο (Ιανουάριος 1821) ακόμη στη Θεσσαλονίκη. Ο Ιωάσαφ μάλιστα δεν μιλά για δολοφονία του Ιπάτρου αλλά μόνο για προδοσία και σύλληψη.[28]

β) Εταίροι της Φιλικής Εταιρείας τον εκτέλεσαν, αφού συνελήφθη από τους Τούρκους, προκειμένου να μη προδώσει την αποστολή του βασανιζόμενος[29]

γ) Σκοτώθηκε από τις Τουρκικές αρχές στα πλαίσια λήψης αστυνομικών μέτρων μετά από τις καταγγελίες των προδοτών Ασημάκη Θεοδώρου και Νικόλαου Γαλάτη, όπως υποστηρίζει ο Παπαρρηγόπουλος.[30]

δ) Δολοφονήθηκε από πολιτικούς αντιπάλους του Ζαφειράκη[24]

ε) Μαχαιρώθηκε από τον Ζαφειράκη και δύο ένοπλους άνδρες του μέσα στο ίδιο το σπίτι του Ζαφειράκη, αποκεφαλίστηκε και στη συνέχεια το πτώμα του μεταφέρθηκε σε ερημική περιοχή, ενώ το κεφάλι του μεταφέρθηκε από τον Ζαφειράκη στον πασά της Λάρισας μέσα σε έναν ντουρβά.[31]

στ) Φονεύθηκε κατ' εντολή του Ζαφειράκη από έμπιστους ανθρώπους του καθ' οδόν για τα Ιωάννινα. Συγκεκριμένα, στον Στουγιαννάκη σημειώνεται η πιθανότητα να τον έχουν δολοφονήσει οι σωματοφύλακες και οδηγοί του, Μούσλης και Νούχος, που του είχαν δοθεί από τον Ζαφειράκη, κατά τη διαδρομή του Ιπάτρου προς το Σέλι. Οι ίδιοι βέβαια ισχυρίζονταν ότι οι δολοφόνοι του Ιπάτρου τους είχαν στήσει ενέδρα στον δρόμο. Η ταφή του Ιπάτρου έγινε επί τόπου, σε ένα σημείο που στην εποχή ακόμα του Πλαταρίδη (βασικής πηγής του Στουγιαννάκη) τον 19ο αι. ονομαζόταν "μνήμα του Φράγκου".[32] Την εμπλοκή του Ζαφειράκη ως ηθικού αυτουργού της δολοφονίας του Ιπάτρου, υποστηρίζουν με τη σειρά τους και οι Νικόλαος Φιλιππίδης [33] και Σπυρίδων Τρικούπης.[34] Το ίδιο και ο Κωνσταντίνος Χατζημαλούσης, ο οποίος διετέλεσε δήμαρχος της Νάουσας επί σειρά ετών πριν και μετά την απελευθέρωση της Νάουσας (1912). Στις χειρόγραφες μαρτυρίες του που δημοσιεύει ο Στέργιος Αποστόλου[22], κατονομάζεται για πρώτη φορά ως φυσικός αυτουργός της δολοφονίας, εκτελών οδηγίες του Ζαφειράκη, ο οπλαρχηγός της Έδεσσας Αγγελής Γάτσος. Τέλος, μια εντελώς διαφορετική εκδοχή του φόνου του Ιπάτρου αναφέρει ο Ιωάννης Φιλήμων: ο Ζαφειράκης φέρεται να πρόδωσε τον Ίπατρο με αποτέλεσμα ο τελευταίος να συλληφθεί και να παραδοθεί στους Τούρκους. Στη συνέχεια όμως ο Ζαφειράκης μετάνιωσε για την πράξη του, μετά και την κατακραυγή των Φιλικών της Θεσσαλονίκης, και γι' αυτό συνεννοήθηκε με τους Βλαχαβαίους, αρματολούς των Χασίων, να οργανώσουν μία αποστολή διάσωσης του Υπάτρου αλλά και των εγγράφων που έφερε μαζί του. Κατά την ενέδρα όμως που στήθηκε, οι Βλαχαβαίοι τελικά σκότωσαν τον Ίπατρο, όχι τους Τούρκους που τον συνόδευαν, χωρίς καν να πάρουν πίσω τα πολύτιμα έγγραφα[35]. Ίσως πάλι ο στόχος των Βλαχαβαίων δεν ήταν να σώσουν τον Ίπατρο, αλλά να διασφαλίσουν ότι τα μυστικά που ήξερε θα έμεναν για πάντα κρυφά[29].

Η εκδοχή πάντως, ότι ο Ζαφειράκης εμπλέκεται άμεσα ή έμμεσα στη δολοφονία του Ιπάτρου, ενισχύεται από το ότι έλαβε ευχαριστήριο Φιρμάνι διότι "επρόσφερε δούλευσιν, την οποίαν δεν έκαμεν ουδέ Τούρκος προς το Δοβλέτι[35], αφού μάλιστα έστειλε τα έγγραφα που έφερε μαζί του ο δολοφονηθείς στις τουρκικές αρχές.

Τα κίνητρα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο προεστός της Νάουσας Ζαφειράκης Θεοδοσίου Λογοθέτης υπήρξε σύμφωνα με την άποψη πολλών σύγχρονών του πηγών ο ηθικός (αν όχι και ο φυσικός) αυτουργός της προδοσίας και δολοφονίας του Ιπάτρου στη Νάουσα, είτε λόγω αντιπαλότητας με οποιονδήποτε ευνοούσε τον μεγάλο του εχθρό Αλή Πασά είτε λόγω των φιλικών σχέσεων με την οθωμανική διοίκηση και της επιθυμίας να διατηρήσει την εξουσία του. Προτομή στο Δημοτικό Πάρκο της Νάουσας.

Για τα πιθανά κίνητρα της πράξης του Ζαφειράκη κι εδώ οι εκδοχές δεν συγκλίνουν. Στις διάφορες πηγές που αναφέρονται στο γεγονός αλλά και στη μεταγενέστερη έρευνα σημειώνονται ως πιθανότερα αίτια:

α) ο συντηρητισμός μεγάλης μερίδας των κοτζαμπάσηδων, μεταξύ των οποίων και ο Ζαφειράκης, και η επιθυμία διατήρησης των κεκτημένων θέσεων και προνομίων που θα απειλούνταν από ενδεχόμενη εξέγερση. Την άποψη αυτή προκρίνουν κυρίως ο Κασομούλης, ο Pouqueville αλλά και ο Α. Γούδας.[36] Από τους συγχρόνους ιστορικούς την αποδέχεται ο Αποστόλου.[26]

β) η άγνοια του Ζαφειράκη για τους πραγματικούς σκοπούς της Φιλικής Εταιρείας και το μίσος του προς τον Αλή Πασά, σε βοήθεια του οποίου έσπευδε ο Ίπατρος. Την άποψη αυτή πρεσβεύουν ο Φιλήμων[37] και ο Τρικούπης[34] και ακολουθώντας αυτούς ο Νικόλαος Φιλιππίδης[33] και ο Ε. Στουγιαννάκης[38].

Σύμφωνα πάλι με τον καθηγητή Στέφανο Παπαδόπουλο, η πιο πιθανή εκδοχή είναι η εξής: ο Ζαφειράκης δεν πληροφορήθηκε από τον Ίπατρο όλες τις λεπτομέρειες σχετικά με τη δράση της Φιλικής Εταιρείας και την προσεχή επανάσταση, ίσως επειδή και ο ίδιος ο Ίπατρος δεν τον εμπιστευόταν, αλλά πως θα πήγαινε στα Ιωάννινα για να πείσει τους οπλαρχηγούς να υποστηρίξουν τον Αλή Πασά, προκειμένου αυτός να τους βοηθήσει στην επικείμενη ελληνική εξέγερση. Ο Ζαφειράκης, επειδή ήταν άσπονδος εχθρός του Αλή Πασά, καθώς στο παρελθόν οι δυο τους είχαν συγκρουστεί σφοδρά, ήταν καχύποπτος σε μια συμμαχία Ελλήνων και Τεπελενλή, που θα στοχοποιούσε και τον ίδιο. Η άγνοια επομένως και η ανασφάλεια οδήγησαν τον Ζαφειράκη στη δολοφονία του Ίπατρου.[39]

Η μορφή του Δημητρίου Ίπατρου στη λαϊκή παράδοση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το πέρασμα του Ιπάτρου από την προεπαναστατική Νάουσα και η τραγική του μοίρα στα περίχωρα της πόλης παρέμειναν στη μνήμη των Ναουσαίων καθ' όλη τη διάρκεια του 19ου αι. Η ανάμνηση του φλογερού Αποστόλου της Φιλικής Εταιρείας αποτυπώθηκε, τέλος, και στο δημοτικό τραγούδι της Νάουσας (του Ιπάτρου) από το οποίο έχουν καταγραφεί οι παρακάτω στίχοι:

Απ' τη Σιβηρία νέους ήρθιν

κι μας φέρνει το χαμπέρι

κι ζητάει του σύνταγμα να γέει

από μέσα απ' του ντουβλέτι.[40]

Σήμερα η μελωδία του τραγουδιού αυτού χορεύεται ως πατινάδα στο δρώμενο Μπούλες και Γιανίτσαροι της Νάουσας κατά τη διαδρομή προς τα Αλώνια.

Γκαλερί[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Προτομή του Ζαφειράκη Λογοθέτη στο Δημοτικό Πάρκο της Νάουσας
    Προτομή του Ζαφειράκη Λογοθέτη στο Δημοτικό Πάρκο της Νάουσας
  • Προσωπογραφία του αρματολού της Νάουσας-Βέροιας Αναστασίου Καρατάσου
    Προσωπογραφία του αρματολού της Νάουσας-Βέροιας Αναστασίου Καρατάσου
  • Προτομή του αρματολού της Έδεσσας Αγγελή Γάτσου μπροστά από την είσοδο του Δημοτικού Λαογραφικού και Ιστορικού Μουσείου Νάουσας
    Προτομή του αρματολού της Έδεσσας Αγγελή Γάτσου μπροστά από την είσοδο του Δημοτικού Λαογραφικού και Ιστορικού Μουσείου Νάουσας
  • Σφραγίσματα των αρματολών Νάουσας και Έδεσσας Αναστασίου Καρατάσου και Αγγελή Γάτσου
    Σφραγίσματα των αρματολών Νάουσας και Έδεσσας Αναστασίου Καρατάσου και Αγγελή Γάτσου

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Παπαδόπουλος, Στέφανος (1958-1959). «Ο Φιλικός Δημήτριος Ίπατρος. (Συμβολή στην ιστορία της δράσης των αποστόλων της Φιλικής Εταιρείας)». Ελληνικά 16: 149-165. http://media.ems.gr/ekdoseis/ellinika/Ellinika_16/ekd_peel_16_papadopoulos.pdf. 
  2. ↑ Μπάιτσης, Δημήτρης (1994). «Ύπατρος και Ζαφειράκης. Η ζωή, η συνάντηση και το τέλος των δύο ανδρών». Νιάουστα (66): 20-22. http://medusa.libver.gr/handle/123456789/2961. [νεκρός σύνδεσμος][1][νεκρός σύνδεσμος]
  3. ↑ Σκαφιδάς, Βασίλειος (1953). «Ο Δημήτριος Ύπατρος». Ηπειρωτική Εστία 2: 231. 
  4. ↑ Γούδας, Αναστάσιος (1872). Βίοι Παράλληλοι των επί της Αναγεννήσεως της Ελλάδος Διαπρεψάντων Ανδρών. τ. 5ος. Αθήναι: Χ. Ν. Φιλαδελφεύς. σελ. 102. 
  5. ↑ 5,0 5,1 Πρωτοψάλτης, Εμμανουήλ (1964). Η Φιλική Εταιρεία. Αναμνηστικόν τεύχος επί τη 150ετηρίδι. Αθήναι: Ακαδημία Αθηνών. σελίδες 185 και 265 αρ.35. 
  6. ↑ Πλατάρης - Τζίμας, Γεώργιος (2004). Κώδικας Διαθηκών Μετσόβου. Μείζονες και ελάσσονες ευεργέτες του Μετσόβου. τ.Β΄. Αθήνα: Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων. σελίδες 283–284 (αρ.29). 
  7. ↑ Παπαδόπουλος, Στέφανος (1958-1959). «Ο Φιλικός Δημήτριος Ίπατρος. (Συμβολή στην ιστορία της δράσης των αποστόλων της Φιλικής Εταιρείας)». Ελληνικά 16: 150-151. http://media.ems.gr/ekdoseis/ellinika/Ellinika_16/ekd_peel_16_papadopoulos.pdf. 
  8. ↑ Παπαδόπουλος, Στέφανος (1958-1959). «Ο Φιλικός Δημήτριος Ίπατρος. (Συμβολή στην ιστορία της δράσης των αποστόλων της Φιλικής Εταιρείας)». Ελληνικά 16: 151. http://media.ems.gr/ekdoseis/ellinika/Ellinika_16/ekd_peel_16_papadopoulos.pdf. 
  9. ↑ Βλ. αναλυτικότερα Παπαδόπουλος, Στέφανος (1958-1959). «Ο Φιλικός Δημήτριος Ίπατρος. (Συμβολή στην ιστορία της δράσης των αποστόλων της Φιλικής Εταιρείας)». Ελληνικά 16: 152-155. http://media.ems.gr/ekdoseis/ellinika/Ellinika_16/ekd_peel_16_papadopoulos.pdf. 
  10. ↑ Παπαδόπουλος, Στέφανος (1958-1959). «Ο Φιλικός Δημήτριος Ίπατρος. (Συμβολή στην ιστορία της δράσης των αποστόλων της Φιλικής Εταιρείας)». Ελληνικά 16: 152. http://media.ems.gr/ekdoseis/ellinika/Ellinika_16/ekd_peel_16_papadopoulos.pdf. 
  11. ↑ Πρωτοψάλτης, Εμμανουήλ (1964). Η Φιλική Εταιρεία. Αναμνηστικόν τεύχος επί τη 150ετηρίδι. Αθήναι: Ακαδημία Αθηνών. σελίδες 189 και 266 αρ.40. 
  12. ↑ Παπαδόπουλος, Στέφανος (1958-1959). «Ο Φιλικός Δημήτριος Ίπατρος (Συμβολή στην ιστορία της δράσης των αποστόλων της Φιλικής Εταιρείας». Ελληνικά 16: 154-155. http://media.ems.gr/ekdoseis/ellinika/Ellinika_16/ekd_peel_16_papadopoulos.pdf. 
  13. ↑ Πρωτοψάλτης, Εμμανουήλ (1964). Η Φιλική Εταιρεία. Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών. σελίδες 72–77. 
  14. ↑ Φιλήμων, Ιωάννης (1859). Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως. τ.Α΄. Αθήνα: Π. Σούτσας και Α. Κτένας. σελ. 82. 
  15. ↑ Παπαδόπουλος, Στέφανος (1958-1959). «Ο Φιλικός Δημήτριος Ίπατρος (Συμβολή στην ιστορία της δράσης των αποστόλων της Φιλικής Εταιρείας)». Ελληνικά 16: 156-158. http://media.ems.gr/ekdoseis/ellinika/Ellinika_16/ekd_peel_16_papadopoulos.pdf. 
  16. ↑ Φλέσσας, Κωνσταντίνος (1898). Η.Α. Κομνηνός, επιμ. Ιστορία του Ιερού Αγώνος κατά τε της Τουρκίας και της Αυστριακής Αυτοκρατορίας (PDF). σελ. 69. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2015. 
  17. ↑ Φιλήμων, Ιωάννης (1834). Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Φιλικής Εταιρείας. Ναύπλιο. σελίδες 316–317. 
  18. ↑ Αρχοντίδης, Αστέριος (1973). «Ένας Απόστολος της Φιλικής Εταιρείας. Ο Ιωάσαφ Βυζάντιος (1773-1845) και η Προεπαναστατική του Δράση». Μακεδονικά 13: 193, 200-202. http://media.ems.gr/ekdoseis/makedonika/makedonika_13/ekd_pemk_13_Archondidis.pdf. 
  19. ↑ Στουγιαννάκης, Ευστάθιος (1993) [1924 (¨Εδεσσα)]. Ιστορία της Πόλεως Ναούσης. Από της ιδρύσεως μέχρι της καταστροφής του 1822 (Κατά ανέκδοτον σχεδίασμα Δ. Πλαταρίδη) (Γ΄ έκδοση). Θεσσαλονίκη: Πολιτιστική Εταιρεία "Αναστάσιος Μιχαήλ ο Λόγιος". σελ. 121. 
  20. ↑ Αποστόλου, Στέργιος (1994). Πτυχές από την Ιστορία των Παραταξιακών Αντιπαραθέσεων στη Νάουσα (1671-1918). Νάουσα. σελ. 46. 
  21. ↑ Στουγιαννάκης, Ευστάθιος (1993) [1924 (Έδεσσα)]. Ιστορία της Πόλεως Ναούσης. Από της ίδρυσης της μέχρι της καταστροφής του 1822 (Κατά ανέκδοτον σχεδίασμα Δ. Πλαταρίδη) (Γ΄ έκδοση). Θεσσαλονίκη: Πολιτιστική Εταιρεία "Αναστάσιος Μιχαήλ ο Λόγιος". σελίδες 121–123. 
  22. ↑ 22,0 22,1 Αποστόλου, Στέργιος (1994). Πτυχές από την Ιστορία των Παραταξιακών Αντιπαραθέσεων στη Νάουσα (1671-1918). Νάουσα. σελίδες 141–143. 
  23. ↑ Pouqueville, Francois (1824). Histoire de la regeneration de la Grece. Β΄. Paris: Firmin Didot Pere et fils. σελίδες 297–298. 
  24. ↑ 24,0 24,1 Στουγιαννάκης, Ευστάθιος (1993) [1924 (Έδεσσα)]. Ιστορία της Πόλεως Ναούσης. Από της ιδρύσως μέχρι της καταστροφής του 1822 (Κατά ανέκδοτο σχεδίασμα Δ. Πλαταρίδη (Γ΄ έκδοση). Θεσσαλονίκη: Πολιτιστική Εταιρεία "Αναστάσιος Μιχαήλ ο Λόγιος". σελίδες 123–128. 
  25. ↑ Παπαδόπουλος, Στέφανος (1958-1959). «Ο Φιλικός Δημήτριος Ίπατρος. (Συμβολή στην Ιστορία της δράσης των αποστόλων της Φιλικής Εταιρείας)». Ελληνικά: 159-164. http://media.ems.gr/ekdoseis/ellinika/Ellinika_16/ekd_peel_16_papadopoulos.pdf. 
  26. ↑ 26,0 26,1 Αποστόλου, Στέργιος (1994). Πτυχές από την Ιστορία των Παραταξιακών Αντιπαραθέσεων στη Νάουσα (1671-1918). Νάουσα. σελίδες 45–56 και 140–143. 
  27. ↑ Ξάνθος, Εμμανουήλ (1845). Απομνημονεύματα περί της Φιλικής Εταιρείας. Αθήνα: Α. Γκαρπόλας. σελ. 24. 
  28. ↑ Αρχοντίδης, Αστέριος (1973). «Ένας Απόστολος της Φιλικής Εταιρείας. Ο Ιωάσαφ Βυζάντιος (1773-1845) και η Προεπαναστατική του Δράση». Μακεδονικά 13: 202. http://media.ems.gr/ekdoseis/makedonika/makedonika_13/ekd_pemk_13_Archondidis.pdf. 
  29. ↑ 29,0 29,1 Φιλήμων, Ιωάννης (1859). Δοκίμιον Ιστορικόν περί της ελληνικής Επαναστάσεως. τ.Α΄. Αθήναι. σελίδες λε΄. 
  30. ↑ Παπαδόπουλος, Στέφανος (1958-1959). «Ο Φιλικός Δημήτριος Ίπατρος. (Συμβολή στην Ιστορία της δράσης των αποστόλων της Φιλικής Εταιρείας)». Ελληνικά: 160 και σημ.1. http://media.ems.gr/ekdoseis/ellinika/Ellinika_16/ekd_peel_16_papadopoulos.pdf. 
  31. ↑ Pouqueville, Francois (1824). Histoire de la regeneration de la Grece. τ.Β΄. Paris: Firmin Didot Pere et fils. σελ. 298. 
  32. ↑ Στουγιαννάκης, Ευστάθιος (1993) [Έδεσσα 1924]. Ιστορία της Πόλεως Ναούσης. Από της ιδρύσεως μέχρι της καταστροφής του 1822 (Κατά ανέκδοτο σχεδίασμα Δ. Πλαταρίδη. Θεσσαλονίκη: Πολιτιστική Εταιρεία "Αναστάσιος Μιχαή ο Λόγιος". σελ. 123. 
  33. ↑ 33,0 33,1 Φιλιππίδης, Νικόλαος (1881). Η Επανάστασις και η Καταστροφή της Ναούσης. Ιστορική Πραγματεία αναγνωσθείσα εν τω Φιλολογικώ Συλλόγω Παρανασσώ. Αθήνα: Αφοί Βαρβαρήγου. σελίδες 33–34. 
  34. ↑ 34,0 34,1 Τρικούπης, Σπυρίδων (1888). Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως (PDF). τ.Β΄ (Γ΄ έκδοση). Αθήνα: Παναγιώτης Ασλάνης. σελίδες 104–105. 
  35. ↑ 35,0 35,1 Φιλήμων, Ιωάννης (1834). Δοκίμιο Ιστορικόν περί της Φιλικής Εταιρείας. Ναύπλιο. σελ. 318. 
  36. ↑ βλ. σχετικά Παπαδόπουλος, Στέφανος (1958-1959). «Ο Φιλικός Δημήτριος Ίπατρος. (Συμβολή στην ιστορία της δράσης των αποστόλων της Φιλικής Εταιρείας)». Ελληνικά 16: 162 σημ.4-5 με βιβλιογραφία. http://media.ems.gr/ekdoseis/ellinika/Ellinika_16/ekd_peel_16_papadopoulos.pdf. 
  37. ↑ Φιλήμων, Ιωάννης (1834). Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Φιλικής Εταιρείας. Ναύπλιο. σελ. 317. 
  38. ↑ Στουγιαννάκης, Ευστάθιος (1993) [1924 Έδεσσα]. Ιστορία της Πόλεως Ναούσης. Από της ιδρύσεως μέχρι της καταστροφής του 1822. (Κατά ανέκδοτον σχεδίασμα Δ. Πλαταρίδη) (Γ΄ έκδοση). Θεσσαλονίκη: Πολιτιστική Εταιρεία "Αναστάσιος Μιχαήλ ο Λόγιος". σελ. 127. 
  39. ↑ Παπαδόπουλος, Στέφανος (1958-1959). «Ο Φιλικός Δημήτριος Ίπατρος. (Συμβολή στην ιστορία της δράσης των αποστόλων της Φιλικής Εταιρείας». Ελληνικά 16: 163-164. http://media.ems.gr/ekdoseis/ellinika/Ellinika_16/ekd_peel_16_papadopoulos.pdf. 
  40. ↑ Μπάιτσης, Τάκης (2003). Ο Κύκλος της Ζωής και το Δημοτικό Τραγούδι της Νάουσας. Νάουσα: Όμιλος Γενίτσαροι και Μπούλες. σελίδες 59 και τραγ.4 στο ψηφιακό δίσκο που συνοδεύει την έκδοση. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Δημήτριος_Ίπατρος&oldid=10471820"