Δήμος κ’ Ελένη
Το Δήμος κ’ Ελένη εκτενές ποίημα του Αλέξανδρου Ρίζου Ραγκαβή είναι δευτερότοκο του ελληνικού ρομαντισμού -καθώς πρωτότοκο θεωρείται Ο οδοιπόρος του Π. Σούτσου[1]- και προϊόν της επίδρασης που άσκησε ο βυρωνικός Giaour. Γεμάτο με τη θεματική της γυναικείας μορφής και την περιγραφή του παλικαριού να βρίθει παρομοιώσεων με εικόνες παρμένες από τη μανία των στοιχείων της φύσης, στο σύνολό του το έργο είναι μια άλλη παρουσίαση του αμαρτωλού μοναχού[2], ο οποίος με την ολοκλήρωση του δράματος ζητά τη γαλήνη απομακρυσμένος από την ανθρώπινη κοινωνία. Η ουσία του αιμομικτικού προτύπου του ποιήματος μάλλον αντλείται ως θεματολογία από την αιμομικτική πράξη που εν αγνοία του τέλεσε ο Οιδίποδας. Τις παρομοιώσεις χρησιμοποιεί και στην ερωτική θεματική του έργου του, καθώς βάζει τον πρωταγωνιστή του να μας παρομοιάζει την αγαπημένη του να «μοιάζει πουλί στην ελαφρότητα και άγγελος στη χάρη».
Η ερωτική θεματική του έργου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στο Δήμος κ’ Ελένη κεντρική ιδέα της ερωτικής θεματικής αποτελεί ο αγνός, αμόλυντος, ανεκπλήρωτος έρωτας, βασικό στοιχείο του ρομαντισμού. Ο Ραγκαβής αναγάγει την Ελένη σε στολίδι των γυναικών, όμοια με ουράνια ύπαρξη, προικισμένη από τη φύση με ομορφιά και ποικίλα χαρίσματα και ο ήρωάς του ερωτεύεται μια φορά στη ζωή του, με συνέπεια ο έρωτας να είναι και αποστολή του τέλους του. Διακατέχεται από ερωτικό πάθος εμμένει σε αυτό και διαμορφώνει το πεπρωμένο του με τον έρωτα ως σημείο αναφοράς. Κοινό στοιχείο στον ελληνικό ρομαντισμό είναι η απροσπέλαστη δυσκολία στην εκπλήρωση του έρωτα. Οι ήρωες γνήσια, αληθινά ερωτευμένοι λαχταρούν ο ένας τον άλλον, αλλά λόγω δυσμενών συγκυριών αδυνατούν να ολοκληρώσουν την ευτυχία τους. Ο έρωτας μένει ανικανοποίητος και ιδανικός και ναυαγεί, εφόσον στην περίπτωση του Δήμου κοινωνικά αδιέξοδα οδηγούν τον έρωτα σε τέλμα.
Εκφραστικά μέσα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στο ποίημα χρησιμοποιείται κυρίως ο δεκαπεντασύλλαβος στίχος, ο κυρίαρχος στίχος της δημοτικής ποίησης[3], σύμφωνα με την αισθητική του ρομαντισμού που στρέφεται προς τις εθνικές παραδόσεις για άντληση μορφών και τρόπων έκφρασης. Από τη λαϊκή παράδοση δανείζεται το όνομα «Δήμος» ο Ραγκαβής ή ακόμη και το επίπλαστο λαϊκό θέμα του. Ωστόσο, υπάρχει μια ιδιότυπη ανακολουθία ως προς τη χρήση της δημοτικής γλώσσας –εμφανής στον ελληνικό ρομαντισμό. Ο ρομαντισμός χρησιμοποιεί σπάταλα τα εκφραστικά μέσα και οι ποιητές αποδίδουν τους στίχους τους με ρητορικό και μεγαλόστομο ύφος, κάτι που δεν αποφεύγει εδώ ο Αλ. Ρ. Ραγκαβής.
Ωστόσο, διατηρεί συνεπέστερα τον 15συλλαβο ως μετρική ενίοτε χωρισμένο σε 8+7 συλλαβές, υπερβαίνοντας με τη σειρά του τον κλασικό κανόνα. Οι περιγραφικές παρεμβάσεις και οι μονόλογοι χτίζουν μια αίσθηση αποσπασματικότητας, όχι όμως στέρια δομημένης. Σε σχέση με τη γλώσσα παρατηρούμε ότι χρησιμοποιείται μια κόσμια δημοτική, συμπληρωμένη ενίοτε με τύπους, της καθαρεύουσας –ιδιαίτερα στις αυξήσεις των ρηματικών τύπων.
Παρατηρούμε, επίσης, ότι το ενδιαφέρον του ρομαντισμού δεν περιορίζεται στον άνθρωπο, αλλά αγκαλιάζει και τη φύση με όλο το μεγαλείο της. Με αυτόν τον τρόπο η σχέση του ανθρώπου, συμφιλιωμένου ή γοητευμένου από τη φύση, «Κρυσταλλωμένε Άθωνα…/και σύ, φύσις!», αντιτίθεται στον πολιτισμό του λόγου του διαφωτισμού. Μέσα από την εικόνα της φύσης προβάλλει η ίδια η θεϊκή δύναμη. Στους στίχους που αντλούν υλικό από το φυσικό κόσμο, καταδεικνύεται η επίδραση της φύσης στον άνθρωπο, αγαπημένο θέμα των ρομαντικών ποιητών.
Σημειώσεις παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Γεωργαντά Α. 1992, Αιών Βυρωνομανής: Ο κόσμος του Byron και η νέα ελληνική ποίηση, Εξάντας Αθήνα.
- Πολίτη Λ. 2001, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Μ.Ι.Ε.Τ. 11η εκδ. Αθήνα.
Δικτυακοί τόποι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Πύλη για την ελληνική γλώσσα: Δήμος κ’ Ελένη (απόσπασμα)
- Πύλη για την ελληνική γλώσσα: Ποίηση