Γιώργος Γιαννιάς (επαναστατικός)
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
| Γιώργος Γιαννιάς | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 1795 Προστοβίτσα, Αχαΐα |
| Θάνατος | 27 Μαΐου 1821 (26 ετών) Στενά του Κατσαρού, Αντρώνι, Ηλεία |
| Εθνικότητα | Ελληνική |
| Ψευδώνυμο | Δέλη ή Ντέλη-Γιώργης |
| Χώρα πολιτογράφησης | Οθωμανική Αυτοκρατορία |
| Θρησκεία | Ορθοδοξία |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | επαναστάτης |
| Στρατιωτική σταδιοδρομία | |
| Πόλεμοι/μάχες | Ελληνική Επανάσταση του 1821 |
Ο Γιώργος Γιαννιάς (1795 - 27 Μαΐου 1821) ήταν αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.
Γεννήθηκε στην Προστοβίτσα (σήμερα Δροσιά), ένα ορεινό χωριό ευρισκόμενο στους πρόποδες του Ερυμάνθου, στην ιστορική περιοχή της Τριταίας στην Αχαΐα. Ήταν γιος του περιβόητου κλεφταρματολού Κωνσταντίνου Γιαννιά που έδρασε ως το 1805 όπου πιάστηκε και κρεμάστηκε από τους Τούρκους στην Πάτρα όταν ο Γιώργης Γιαννιάς ήταν σε ηλικία μόλις 12 ετών, έπειτα από την προδοσία του κουμπάρου του όπως μας το λέει και το δίστιχο δημοτικό "Κουμπάροι φάγανε τον Γιαννιά, κουμπάροι και τον Ζαχαριά".
Ο ιστορικός Σπυρίδων Τρικούπης στον πρώτο τόμο του συγγραφικού του έργου Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης, τον αναφέρει σαν Γιαννόπουλο που μάλλον ήταν και το πραγματικό επώνυμο της οικογένειας και μας λέει επίσης ότι ήταν ιδιαίτερα γνωστός για την τόλμη του. Η λαϊκή μούσα σε πολλά δημοτικά τραγούδια εξύμνησαν τον ηρωισμό του.
Δράση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Προεπαναστατικά χρόνια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πριν τον Αγώνα ο Γιαννιάς δρούσε ως κλεφταρματολός και είχε αναπτύξει κακές σχέσεις με τους Τουρκαλβανούς που είχαν ως προπύργιο τους το χωριό Λάλα της Ηλείας, όπως και ο πατέρας του. Το 1818 εντάχθηκε στη Φιλική Εταιρία, σύμφωνα με τα αρχεία της τσαρικής αστυνομίας.
Επανάσταση του ’21[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κατά την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, ο Γιαννιάς μπήκε από τους πρώτους στον Αγώνα με δικό του μικρό στρατιωτικό σώμα περίπου 100 ανδρών (εκατόνταρχος) οι οποίοι κατάγονταν από χωριά της περιοχής του νότιου και νοτιοδυτικού ορεινού όγκου του Ερυμάνθου στα σύνορα Αχαΐας-Ηλείας και στρατοπέδευσε στην περιοχή του Αντρωνίου στην Φολόη.
«Βγήκαν οι Τούρκοι για ζαϊρέ ούλοι καβαλαρία
αναστενάζει η Κάπελις, βογκάει η Πηνεία.
Τα στανοτόπια ρήμαξαν, κλείσανε τα μοναστήρια
μοιρολογάει η Κάπελις κι ακούγεται στη Ζήρια.
Στη Νοτενά ο καλόγερος στο κιάλι του κοιτάζει
βλέπει τον τόπο να καίγεται και βαριαναστενάζει
φωνάζει το καλογεροπαίδι να πάει στον Ντεληγιώργη
να κατεβεί απ’ τον Ωλονό απόψε του Αι-Γιώργη
Κι ο Ντεληγιώργης έλειπ’ απόψε στην γιορτή του
στην Μπροστοβίτσα γλένταγε μ’ όλο το ορδί του.
Τρία πουλάκια κάθονται στη ράχη στο Ξυβούνι
το’να τηράει την Κάπελη, και τ’ άλλο την Κερτίζα
το τρίτο το καλλίτερο μοιρολογάει και λέει
-Διαβάτες που διαβαίνετε εσείς ν’ όπου περνάτε
μην είδατε τον Καπετάν Γιαννιά τον Γιώρη τον λεβέντη
μήτε σε δρόμο φάνηκε, μήτε σε φίλου σπίτι;
-Εψές, προψές τον είδαμε στου Κατσαρού τ’ αλώνια
μ’ εννιά λεβέντες χόρευε, μ’ εννέα Ντερβιναίους
κι από μπονόρα έβριζε, αγάδες φοβερίζει».
Η Μάχη των Στενών του Κατσαρού και ο θάνατος του Γιαννιά
|
| |
Στην ευρύτερη περιοχή που δρούσε ο Γιαννιάς είχαν γίνει πολλά περιστατικά με την έναρξη της Επανάστασης εναντίον των Λαλαίων και αυτοί αποφάσισαν να ξεκινήσουν επιδρομές ενάντια στους επαναστατημένους Έλληνες ώστε να να τρομοκρατήσουν τον τοπικό πληθυσμό, πρώτα προς τα δυτικά και το χωριό Λατζόι και αφού σκότωσαν τον Χαράλαμπο Βιλαέτη που είχε αναγνωριστεί ως αρχηγός της Επανάστασης στην Ηλεία, γύρισαν στο Λάλα και στράφηκαν προς τα βόρεια και τον Γιαννιά. Στο διάβα τους λεηλατούσαν και παίρναν λάφυρα από τα χωριά που περνούσαν.
Τα ξημερώματα της 27ης Μαΐου του 1821 στην τοποθεσία Τσάχλη έφτασαν 1.500 Τουρκαλβανοί όπου εκεί τους περίμενε ο Γιαννιάς με 100 περίπου άντρες του και μερικούς ακόμα οπλαρχηγούς με τα παλληκάρια τους, όλοι μαζί ήταν περίπου στο σύνολο 500. Η μάχη αν και άνιση ήταν ιδιαίτερα σκληρή. Λίγο πριν το μεσημέρι οι άντρες του Γιαννιά είχαν εξαντληθεί από την ολονύκτια κούραση και την δίψα και υποχώρησαν σταδιακά για λίγο προς τη θέση Πολίτσα αλλά ο Γιαννιάς είχε αντιληφθεί τον κίνδυνο της άτακτης υποχώρησης προς τα πλησίον υψώματα και βλέποντας ότι δεν έρχεται καμία βοήθεια και ενίσχυση αποφάσισε να υποχωρήσει προς την περιοχή στα στενά του Κατσαρού, που θα μπορούσαν επίσης να προμηθευτούν νερό. Οι Τούρκοι βλέποντας την πορεία του Γιαννιά ειδοποίησαν κάποιες δυνάμεις που ήταν στο Πανόπουλο να σπεύσουν στο σημείο που κατευθυνόταν και οι επιτιθέμενοι ταυτοχρόνως πλησίαζαν στον Γιαννιά. Ο Γιαννιάς με τα εναπομείναντα παλληκάρια του ανέβηκαν στο μικρό ύψωμα που βρίσκεται χτισμένο το εκκλησάκι του Αγίου Δημητρίου για να ταμπουρωθούν ενάντια στους αντιπάλους τους αλλά οι πολλαπλάσιοι Τούρκοι τους περικύκλωσαν και οι περισσότεροι συμπολεμιστές του διέσπασαν τον κλοιό με τα ξίφη και διέφυγαν, αφήνοντας τον Γιαννιά με οκτώ ή εννιά ή δώδεκα παλικάρια. Συνέχισε τον πόλεμο για αρκετή ώρα με πολλή ζέστη, παρόλο που οι Τούρκοι του πρότειναν δελεαστικούς όρους παράδοσης. Όταν τελείωσαν τα πολεμοφόδια έβγαλαν τα γιαταγάνια τους και πολέμησαν σώμα με σώμα μέχρι να πέσουν όλοι. Κατά το τέλος της μάχης οι Τούρκοι πιθανότατα του παλούκωσαν το κεφάλι όπως κάνανε και στον Βιλαέτη και το κουβάλησαν ως "λάφυρο" με τυμπανοκρουσίες και πανηγυρισμούς αποχωρώντας για το Λάλα. Η απώλειες που επέφεραν οι Έλληνες στους Τουρκαλαβανούς ωστόσο ήταν πολλές παρόλο την αριθμητική κατωτερότητα τους από την αρχή της μάχης.
Κοντά στην θέση που έγινε η μάχη, στον σημερινό οικισμό Χάνια Σπαρτουλιά της τοπικής κοινότητας Αντρωνίου και δίπλα από την Εθνική Οδό Πατρών-Τριπόλεως (111) έχει στηθεί από το 1998 με δαπάνη του Συλλόγου Τριταιίτων Πάτρας μνημείο προς τιμήν Γιώργη Γιαννιά και των συμπολεμιστών του που πολέμησαν και έπεσαν εκεί.
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Νίκος Β. Αναστόπουλος, Η Δίβρη Ηλείας στο διάβα των αιώνων, Αθήνα 1994.
- Χ.Π. Κορύλλου-Στ. Θεοχάρη, Πεζοπορία από Πατρών είς Καλάμας, Τυπογραφείον «Ο Κάδμος», Εν Πάτραις 1891. (επανέκδοση: εκδόσεις Περί Τεχνών, Πάτρα 2004. ISBN 960-8260-52-3.)
- Βασίλης Κυριαζής, Ο αρματολός Γιαννιάς και ο Ντελή-Γιώργης Γιαννιάς, Πάτρα 1998.
- Βασίλης Κ. Λάζαρης (επιμ.), Στέφανου Ν. Θωμόπουλου "Ιστορία της πόλεως Πατρών από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι του 1821". Έκδοση τέταρτη στη δημοτική γλώσσα και με βάση τα χειρόγραφα του συγγραφέα, Τόμος Β', Αχαϊκές Εκδόσεις, Πάτρα 1999. ISBN 960-7960-09-2.
- Παναγιώτης Θεοδ. Παπαθεοδώρου, Η Κρυόβρυση της Ηλείας, ιστορία και ζωή, Εκδόσεις Πέτρος Κούλης, Πάτρα 2003. ISBN 960-87799-0-1.
- Κώστας Παπαντωνόπουλος, «Γιάννης και Γιώργης Γιαννιάς. Οι σταυραετοί του Ωλενού», Εκδόσεις Κοκλάκη 2010. ISBN 978-960-99133-1-7.
- Γιώργος Αθ. Πετρόπουλος, Τριταιίτες αγωνιστές του ’21, Αθήνα 1997.
- Ηλίας Παν. Τουτούνης - Κώστας Παπαντωνόπουλος, Γιάννης και Γιώργης Γιαννιάς. Οι σταυραετοί του Ωλενού, Εκδόσεις Κοκλάκι, Αμαλιάδα 2010.
- Ηλίας Τουτούνης, "Ποιοί είμαστε!". antroni.gr
- Σπυρίδων Τρικούπης, Ιστορία της Ελληνικής επανάστασης, Εκδόσεις Νέα Σύνορα - Α.Α. Λιβάνη, Αθήνα 1993. SET ISBN 9602363703.
- Φώτιος Χρυσανθόπουλος (Φωτάκος), Βίοι Πελοποννησίων ανδρών και των έξωθεν εις την Πελοπόννησον ελθόντων κληρικών, στρατιωτικών και πολιτικών των αγωνισαμένων τον αγώνα της επαναστάσεως, Εκ του Τυπογραφείου Π.Δ. Σακελλαρίου, Εν Αθήναις 1888.
- Φώτιος Χρυσανθόπουλος (Φωτάκος), Πελοποννήσιοι αγωνιστές του 1821. Νικηταρά απομνημονεύματα, Εκδόσεις Βεργίνα, Αθήνα 1996. ISBN 960-82803-7-0.