Γαλατάς (επάγγελμα)
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Ο γαλατάς ήταν επάγγελμα πλανόδιου μικροπωλητή παλαιότερων εποχών, που διατηρήθηκε μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα, και σήμερα έχει εκλείψει σχεδόν τελείως από αρκετές χώρες της Ευρώπης. Ο γαλατάς εργαζόταν στα μεγάλα αστικά κέντρα και όχι στα χωριά, καθώς εκεί υπήρχε η δυνατότητα, εξ ανάγκης, για άμεση πώληση φρέσκου γάλακτος. Ο γαλατάς αναλάμβανε τη διάθεση του γάλακτος και άλλων γαλακτοκομικών προϊόντων (συνηθέστερα γιαουρτιού η βουτύρου) στα σπίτια. Το μεταφορικό του μέσο ήταν ένα υποζύγιο (γάιδαρος ή μουλάρι, μερικές φορές ρυμουλκούσαν και ανοικτή ή κλειστή ελαφριά άμαξα) και αργότερα το ποδήλατο ή μηχανοκίνητο δίτροχο.
Λαογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στην Ιταλία και στον Καναδά και ειδικότερα στα αστικά κέντρα του 18ου αιώνα, (Αθήνα, Πειραιά, Θεσσαλονίκη, Πάτρα κ.λπ.) το επάγγελμα αυτό ασκούσαν μικροποιμένες που περιφέρονταν γύρω από τις πόλεις με τα αιγοπρόβατά τους τα οποία και άρμεγαν οι ίδιοι προ του αγοραστή ή κάποιοι βοηθοί τους.Το επάγγελμα αυτό ασκούσαν αρχικά, κατά μεγάλο ποσοστό, Αλβανοί από την περιοχή των Σκοπίων, που απαντιόνταν κυρίως στην Ήπειρο, Μακεδονία, Θράκη, Κωνσταντινούπολη και νότια μέχρι τη Θεσσαλία και πολύ σπάνια σε περιοχές της Στερεάς Ελλάδας, (Ρούμελη). Με τον καιρό όμως οι πλανόδιοι αυτοί γαλακτοπώλες εκτοπίστηκαν από τους εγχώριους "γαλατάδες" που προέρχονταν κυρίως από τη Δωρίδα που ήταν τότε, επίσημα, επαρχία της Φωκίδας
Στα μέσα του 19ου αιώνα το επάγγελμα του γαλατά ασκούσαν κυρίως Στερεοελλαδίτες που κατάγονταν κυρίως από τα χωριά Λιδωρίκι, Αρτοτίνη, Μουσουνίτσα, Γρανίτσα, Βοστινίτσα, Κοσταρίτσα κ.ά. Απ΄ αυτούς προήλθαν και τα σημαντικότερα γαλακτοπωλεία που δημιουργήθηκαν στη συνέχεια, ειδικά στην Αθήνα και τον Πειραιά. Μάλιστα οι Ρουμελιώτες γαλακτοπώλες των (τότε) Αθηνών, δημιούργησαν μια ισχυρότατη επαγγελματική τάξη με ετήσια εορτή, τα κούλουμα που γιόρταζαν στους στύλους του Ολυμπίου Διός.
Στη δεκαετία του 1950 οι τελευταίοι πλανόδιοι γαλατάδες που διαλαλούσαν το εμπόρευμά τους με τη λέξη "γαλατάς!" ή μόνο την κατάληξη "τας!", μετέφεραν το γάλα σε μεταλλικά κυλινδρικά δοχεία και το μοίραζαν στις γειτονιές χύμα σε οκάδες ή δράμια. Στην αρχή της δεκαετίας του 1960 η διάθεση του γάλακτος άρχισε να γίνεται σε γυάλινες φιάλες που διανέμονταν παστεριωμένο γάλα, κάθε πρωί στις διάφορες γειτονιές με διάφορα μέσα, ποδήλατα ή τρίκυκλες μοτοσικλέτες, όπως συνεχίζεται σήμερα η διάθεση των φιαλών γκαζιού.
Όμως μετά από μια σειρά αγορανομικών διατάξεων στη δεκαετία του 1970 απαγορεύθηκε και ο τρόπος αυτός, της πλανόδιας διάθεσης, προκειμένου να διασφαλισθεί περισσότερο η ποιότητα και η υγειονομική ασφάλεια των προς διάθεση γαλακτοκομικών προϊόντων με περιορισμό τόσο στο χρόνο της διάθεσης, (ημερομηνία λήξης), όσο και από συγκεκριμένα μόνο καταστήματα που είναι εφοδιασμένα με κατάλληλα ψυκτικά μέσα.
Κινηματογράφος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το επάγγελμα του γαλατά στην ελληνική κινηματογραφική σκηνή έχουν μεταφέρει και αποδώσει με μεγάλη επιτυχία τόσο ο Κώστας Χατζηχρήστος, όσο και ο Γιάννης Γκιωνάκης με πολλές κωμικοτραγικές καταστάσεις, όχι και ασυνήθιστες την εποχή εκείνη.
Σημείωση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σήμερα τα γαλακτοκομικά προϊόντα χαρακτηρίζονται "ευπαθή φορτία", η δε μεταφορά τους και προμήθεια της αγοράς γίνεται με ειδικά οχήματα (φορτηγά - ψυγεία) των οποίων η φορτοεκφόρτωσή τους ακόμη και σε πορθμεία γίνεται κατά προτεραιότητα αντί της σειράς προσέλευσης.