Βίλχελμ Γκούστλοφ (πλοίο)
 Το «Βίλχελμ Γκούστλοφ» κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας του ως νοσοκομειακό, τον Σεπτέμβριο του 1939, αραγμένο στο λιμάνι του Γκντανσκ | |
| Καριέρα (Γερμανία) | .svg){kind=small} |
|---|---|
| Όνομα: | Wilhelm Gustloff |
| Όνομα από: | Βίλχελμ Γκούστλοφ |
| Ιδιοκτήτης: |
 Γερμανικό Μέτωπο Εργασίας |
| Χειριστής: | Hamburg Süd |
| Λιμάνι νηολόγησης: | Αμβούργου |
| Παραγγέλθηκε: | 1936 |
| Τιμήθηκε: | |
| Κατασκευαστής: | Blohm & Voss |
| Κόστος: | 25 εκατομ. Ράιχσαμαρκ |
| Αρχή ναυπήγησης: | 1 Αυγούστου 1936 |
| Καθελκύστηκε: | 5 Μαΐου 1937 |
| Ολοκληρώθηκε: | |
| Παρθενικό ταξίδι: | 24 Μαρτίου 1938 |
| Σε υπηρεσία: | 1938 - 1945 |
| Μετονομάστηκε: |
Lazarettschiff D .svg){kind=small} Γερμανικό Πολεμικό Ναυτικό Wilhelm Gustloff Γερμανικό Πολεμικό Ναυτικό |
| Μετασκευάστηκε: |
1 Σεπτέμβρη 1939 (νοσοκομειακό πλοίο) 20 Νοεμβρίου 1940 (πλοίο - στρατώνας) |
| Αναγνωριστικό: | Radio ID (DJVZ) |
| Γενικά χαρακτηριστικά | |
| Κλάση: | Επιβατηγό |
| Τύπος: | Κρουαζιερόπλοιο |
| Τονάζ: | 24.484 κόροι |
| Μήκος: | 208.5 μέτρα |
| Πλάτος: | 23.59 μέτρα |
| Ύψος: | 56 μέτρα |
| Βύθισμα: | 6.5 μέτρα |
| Καταστρώματα: | 5 |
| Εγκατεστημένη ισχύς: | 9,500 hp (7,100 kW) |
| Πρόωση: |
4 πετρελαιοκινητήρες 8-κυλίνδρων MAN 2 προπέλες με 4 λεπίδες |
| Ταχύτητα: | 15.5 κόμβοι |
| Χωρητικότητα: | 1.465 επιβάτες |
| Πλήρωμα: | 417 |
Το MV Wilhelm Gustloff - (Βίλχελμ Γκούστλοφ) ήταν γερμανικό κρουαζιερόπλοιο που βυθίστηκε στις 30 Ιανουαρίου 1945 από το σοβιετικό υποβρύχιο S-13 στη Βαλτική θάλασσα, ενώ μετέφερε γερμανούς στρατιώτες, στρατιωτικούς και πρόσφυγες από την ανατολική Πρωσία και τις κατεχόμενες περιοχές της Βαλτικής, εν όψει της προέλασης του Κόκκινου Στρατού. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, περίπου 10.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους – στην πιο πολύνεκρη ναυτική τραγωδία της ιστορίας.
Το πλοίο είχε κατασκευαστεί το 1937 ως κρουαζιερόπλοιο για την αναψυχή των μελών του Γερμανικού Εργατικού Μετώπου μέσω του προγράμματος Δύναμη μέσα από τη Χαρά (Kraft durch Freude - KdF) αλλά από το 1939 είχε επιταχτεί από το Γερμανικό Πολεμικό Ναυτικό. Από το 1939 ως το 1940 χρησιμοποιήθηκε ως πλωτό νοσοκομείο, ενώ από το 1940 ως το 1945 μετασκευάστηκε σε πλωτό στρατώνα για τις ανάγκες του προσωπικού στη γερμανική ναυτική βάση υποβρυχίων της Γκντίνια (γερμ.: Gotenhafen) στην κατεχόμενη Πολωνία. Το 1945 συμμετείχε στην Επιχείρηση Hannibal (Operation Hannibal), δηλαδή στην οργανωμένη οπισθοχώρηση των Γερμανών και εκκένωση περιοχών, κατά τη διάρκεια της οποίας βυθίστηκε.
Το πλοίο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κρουαζιερόπλοιο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το πλοίο - 208 μέτρα μήκος, 24 μέτρα πλάτος, και χωρητικότητας 25.000 κόρων (1500 επιβάτες και 400 μέλη πλήρωμα) ναυπηγήθηκε από την ναυπηγο-κατασκευαστική εταιρεία Blohm+Voss στο Αμβούργο, το 1937 για λογαριασμό του Γερμανικού Μετώπου Εργασίας της επίσημης συνδικαλιστικής οργάνωσης του Γ΄ Ράιχ. Αν και το αρχικό όνομα που είχε επιλεχθεί ήταν το «Αδόλφος Χίτλερ», ο ίδιος ο Χίτλερ, αποφάσισε να βαπτιστεί Βίλχελμ Γκούστλοφ, ως φόρος τιμής στον ιδρυτή και ηγέτη του ελβετικού παραρτήματος του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος, ο οποίος δολοφονήθηκε από έναν Εβραίο Κροάτη φοιτητή, το 1936. [1]
Το Βίλχελμ Γκούστλοφ το πρώτο ευρωπαϊκό κρουαζιερόπλοιο, αφού κατασκευάστηκε ειδικά για να κάνει κρουαζιέρες. Το πλοίο παραχωρήθηκε στην υπαγόμενη στο Μέτωπο Εργασίας οργάνωση, Δύναμη μέσα από τη Χαρά, με σκοπό να πραγματοποιεί κρουαζιέρες και ταξίδια αναψυχής, στους εργαζόμενους Γερμανούς. Και πράγματι, χιλιάδες εργάτες και υπάλληλοι που δεν μπορούσαν να αντέξουν οικονομικά κρουαζιέρες και πολυήμερα ταξίδια, επωφελήθηκαν του προγράμματος για να κάνουν διακοπές. [2]
Το πλοίο διαφημίστηκε ως «πλοίο χωρίς κοινωνικές τάξεις» [3] αφού όλες οι καμπίνες και όλοι οι κοινόχρηστοι χώροι ήταν ίδιοι για όλους τους επιβάτες.
Υπήρχαν 224 δίκλινες και 233 τετράκλινες καμπίνες. Κάθε καμπίνα είχε μια ντουλάπα για κάθε επιβάτη, έναν ή δύο νιπτήρες με τρεχούμενο κρύο και ζεστό νερό και ένα καθιστικό που αποτελείται από ένα τραπέζι, καρέκλες και έναν καναπέ. Όπως συνηθιζόταν ακόμα στα επιβατηγά πλοία της εποχής, οι τουαλέτες, τα ντους βρίσκονταν έξω από τις καμπίνες ως κοινόχρηστες εγκαταστάσεις, αλλά ξεχωριστά για τους επιβάτες και το πλήρωμα. Όλοι οι επιβάτες και τα μέλη του πληρώματος φιλοξενούνταν αποκλειστικά σε εξωτερικές καμπίνες. Στο κατάστρωμα «Ε» που ήταν κάτω από την ίσαλο γραμμή υπήρχε ένα μεγάλο σαλόνι, πισίνα, και έξι υπνοδωμάτια χωρίς φινιστρίνια αποκλειστικά για φιλοξενία μελών της «Νεολαίας Χίτλερ» (HJ) ή της «Ένωσης Γερμανίδων Κορασίων» (Bund Deutscher Mädel).
Υπολογίζεται ότι από τον Μάρτιο του 1938 ως τον Αύγουστο του 1939 μετέφερε περίπου 80.000 επιβάτες πραγματοποιώντας 60 κρουαζιέρες. [4]
Άλλες - παράλληλες - χρήσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τον Απρίλιο του 1938 το πλοίο χρησιμοποιήθηκε σαν εκλογικό κέντρο όπου οι Γερμανοί και Αυστριακοί πολίτες, οι εγκατεστημένοι στο Λονδίνο, μπόρεσαν να ψηφίσουν στο δημοψήφισμα για την ένωση της Γερμανίας με την Αυστρία, το λεγόμενο Anschluss. Στις 9 Απριλίου το πλοίο αναχώρησε από το Αμβούργο και φτάνοντας στην Αγγλία, αγκυροβόλησε σε διεθνή ύδατα, 5.6 χλμ. από το λιμάνι του Τίλμπουρυ. Στις 10 Απριλίου 1.172 Γερμανοί και 802 Αυστριακοί ψηφοφόροι μεταφέρθηκαν στο πλοίο όπου και συμμετείχαν στο δημοψήφισμα. Σύμφωνα με τα επίσημα αποτελέσματα, μόνο 10 ψήφισαν κατά της ένωσης. [5]
Από τις 20 Μαΐου ως τις 2 Ιουνίου 1939, το πλοίο αποσπάστηκε από τις κρουαζιέρες, προκειμένου να μεταφέρει από την Ισπανία του Φράνκο πίσω στη Γερμανία, τη λεγεώνα Κόνδορ. Το Γκούστλοφ μαζί με τα άλλα πλοία της οργάνωσης, Robert Ley, Der Deutsche, Stuttgart, και Sierra Cordoba, καθώς και το ανεξάρτητο Oceana έφτασαν στο ισπανικό λιμάνι του Βίγο, ξεφόρτωσαν ιατρικό υλικό και άλλου είδους ανθρωπιστική βοήθεια για την Εθνικιστική παράταξη, και παρέλαβαν τους στρατιώτες με προορισμό το Αμβούργο. Το Wilhelm Gustloff μετέφερε 1405 στρατιώτες. [6]
Η βύθιση του πλοίου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου έλαβε μέρος στην πολωνική εκστρατεία καθώς και στη νορβηγική. Όμως από τον Νοέμβριο του 1940 μέχρι τις αρχές του 1945 παρέμενε ελλιμενισμένο στη Γκντύνια στη διάθεση της εκεί διοίκησης υποβρυχίων χρησιμοποιούμενο ως πλοίο υποστήριξης - ενδιαίτησης (Wohnschiff) του προσωπικού των υποβρυχίων και της ναυτικής βάσης.
Μετά τις 12 Ιανουαρίου 1945, όταν οι Σοβιετικές στρατιές του 2ου και 3ου Λευκορωσικού μετώπου είχαν πλησιάσει επικίνδυνα τους λιμένες της Πομερανίας και οι Γερμανοί ήταν εξαναγκασμένοι σε συνεχή υποχώρηση, αποφασίστηκε η άμεση μεταφορά όχι μόνο του στρατιωτικού προσωπικού της ναυτικής βάσης αλλά και του άμαχου πληθυσμού της περιοχής. ΄Ετσι, ο ναύαρχος Καρλ Ντένιτς σχεδίασε την εκτέλεση της μεγαλύτερης μέχρι τότε επιχείρησης μεταφοράς αμάχων, στρατιωτών, τραυματιών αλλά και του μεγαλύτερου μέρους του προσωπικού της γερμανικής διοίκησης υποβρυχίων από το Γκντανσκ, το Πίλαου και την Γκντύνια. Παράλληλα, η Βέρμαχτ ανέλαβε την με οποιοδήποτε τρόπο καθυστέρηση της επέλασης του εχθρού, που θα επέφερε τρομακτικές συνέπειες στους αμυνόμενους.
Για την εκκένωση της Γκντύνια, όπου και η βάση του στολίσκου των υποβρυχίων «U ΙΙ», ο ναύαρχος διέθεσε τα νοσοκομειακά πλοία Βίλχελμ Γκούστλοφ και Χάνσα (Hansa), τα οποία στις 29 Ιανουαρίου 1945 ήταν έτοιμα για απόπλου με την συνοδεία δύο τορπιλακάτων. Οι Γερμανοί μετεωρολόγοι θεώρησαν καταλληλότερη ημερομηνία της επιχείρησης την 30ή Ιανουαρίου όπου θα επικρατούσε κακοκαιρία, θεωρώντας ότι η επαρκής ταχύτητα των πλοίων θα τα καθιστούσε ασφαλή σε δύσκολες καιρικές συνθήκες έναντι των εχθρικών υποβρυχίων.
Ιστορικό ναυαγίου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Αν και το «Βίλχελμ Γκούστλοφ» είχε δυνατότητα μεταφοράς 1.685 ατόμων, η γερμανική διοίκηση σκόπευε να υπερβεί κατά πολύ το όριο αυτό, με δεδομένο ότι τουλάχιστον 60.000, μόνο άμαχοι, ανέμεναν στους παραπάνω λιμένες της ανατολικής Πρωσίας για να επιβιβασθούν. Σύμφωνα με την τελευταία αναφορά επιβατών του πλοίου, επέβαιναν σ΄ αυτό 173 μέλη πληρώματος, 918 άνδρες του γερμανικού ναυτικού (διοίκησης υποβρυχίων) μεταξύ των οποίων και γιατροί, 373 νοσοκόμες, 162 βαριά τραυματίες και 4.424 πρόσφυγες (συνολικά 6.050 επιβαίνοντες). Σύμφωνα, όμως, με άλλες πηγές, το σύνολο των επιβατών πλησίαζε τις 10.000, ένας αριθμός όχι και τόσο απίθανος, αν ληφθεί υπ΄ όψη ότι πράγματι κατά την επιβίβαση είχε δημιουργηθεί σύγχυση και με τον πανικό φυγής που επικρατούσε κατόρθωσαν να διασπάσουν τον έλεγχο καταλαμβάνοντας και την τελευταία σπιθαμή ελεύθερου χώρου επί του πλοίου.
Έτσι, στις 30 Ιανουαρίου 1945 διατάχθηκε ο απόπλους των πλοίων «Βίλχελμ Γκούστλοφ» και «Χάνσα» τις πρωινές ώρες από τον λιμένα της Γκντύνια με την διάθεση και υποστήριξη των τορπιλακάτων «Τ-19» και «Λέβε» (Löwe, πρώην νορβηγική), που είχαν κριθεί κατάλληλες για ανθυποβρυχιακό πόλεμο. Όμως, μία ώρα μετά τον απόπλου παρουσιάσθηκε μηχανική βλάβη στο επιβατηγό «Χάνσα», το οποίο εγκατέλειψε την νηοπομπή και επανέπλευσε στον λιμένα. Οι καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν ήταν σχετικά άσχημες, με θερμοκρασία 10 βαθμούς υπό το μηδέν, ένταση ανέμου 7 μποφόρ, συνεχή χιονόπτωση και κατάσταση θαλάσσης τρικυμιώδη. Έτσι, τρεις ώρες από τον απόπλου η τορπιλάκατος Τ-19 ειδοποιεί με σήμα της ότι αδυνατεί να συνεχίσει την κάλυψη λόγω των καιρικών συνθηκών και επιστρέφει στον λιμένα απόπλου. Έτσι έμεινε μόνο η Λέβε να καλύπτει το Βίλχελμ Γκούστλοφ στη δυτική του πλέον πορεία.
Στις 19:10΄ καθώς τα δύο πλοία παρέπλεαν τη βάση Χελ και τον φάρο Ροζέβιε των πολωνικών ακτών γίνονται αντιληπτά από το περισκόπιο του ρωσικού υποβρυχίου «S-13» του οποίου κυβερνήτης ήταν ο Αλεξάντερ Μαρινέσκο. Ο σοβιετικός κυβερνήτης, αντιλαμβανόμενος ότι πρόκειται για νηοπομπή αλλά δυσκολευόμενος από τις συνθήκες, αποφάσισε να ακολουθήσει τα σκάφη μέχρι να πετύχει την κατάλληλη στιγμή τορπιλισμού. Στις 21:08 το «S-13» εξαπολύει 4 τορπίλες κατά του επιβατηγού εκ των οποίων οι 3 βρήκαν τον στόχο τους προκαλώντας αιφνιδιασμό και πανικό στους επιβαίνοντες του «Βίλχελμ Γκούστλοφ». Σύμφωνα με την μαρτυρία του Καρλ Χόφμαν, μέλους του πληρώματος που διασώθηκε, η μία τορπίλη αχρήστευσε το μηχανοστάσιο ενώ οι δύο άλλες τα ύφαλα στη πλώρη με συνέπεια να βρουν ακαριαίο θάνατο οι 373 νοσοκόμες που είχαν καταλύσει στο διαμέρισμα εκείνο του πλοίου. Η κατάσταση που επικράτησε ήταν τραγική και απερίγραπτη. Οι σωσίβιες λέμβοι ρίχνονταν ανορθόδοξα, το πλοίο άρχισε να παίρνει κλίση δημιουργώντας αλλοφροσύνη. Οι φωτοβολίδες φώτιζαν τον σκοτεινό ουρανό και τα σήματα κινδύνου (SOS) στέλνονταν από τον ραδιοτηλεγραφητή συνεχώς. Το Λέβε έφθασε πρώτο, αλλά συνέχισε τις έρευνες εντοπισμού του εχθρικού υποβρυχίου αντί τού συντονισμού της διάσωσης.
Τελικά μετά από 50 λεπτά της ώρας, στις 22:00, το Βίλχελμ Γκούστλοφ βυθίστηκε, παρασύροντας στο βυθό χιλιάδες επιβατών του. Οι ελάχιστες λέμβοι ήταν αδύνατον να περισυλλέξουν τους ναυαγούς από τα παγωμένα νερά της Βαλτικής. Όταν έφθασαν, επίσης, το καταδρομικό Άντμιραλ Χίπερ (Admiral Hipper) και η τορπιλάκατος «Τ-36», το ηθικό των ναυαγών αναπτερώθηκε, πλην όμως οι ελιγμοί των πλοίων αυτών ήταν περισσότερο για την αποφυγή συγκρούσεων και την προσβολή τους από τυχόν εχθρικό υποβρύχιο, επί όσο χρόνο συνέχιζαν τις έρευνες εντοπισμού του. Δυστυχώς για τους ναυαγούς, πέρασε μεγάλο χρονικό διάστημα μέχρι ν΄ αρχίσει η περισυλλογή τους από τα οκτώ γερμανικά πλοία, που έσπευσαν στο τόπο της τραγωδίας, έτσι ώστε να μη καταστεί δυνατόν να εντοπισθούν επιζώντες στα παγωμένα νερά. Το θέαμα ήταν μακάβριο, καθώς χιλιάδες πτώματα επέπλεαν σε κατάσταση ψύξης. Σύμφωνα με νεότερες πηγές, διασώθηκαν μόλις 1239 άτομα, άλλες κάνουν λόγο για 996 διασωθέντες. Ο απολογισμός, όμως, των θυμάτων την παγωμένη εκείνη νύκτα υπερβαίνει τους 5.000, που, όμως, δεν αποκλείεται να ανέρχεται και σε 8.000 αν πράγματι στο μοιραίο αυτό πλοίο είχαν επιβιβασθεί 10.000 άτομα.
Η τραγωδία αυτή είναι από τις μεγαλύτερες ναυτικές τραγωδίες στον κόσμο. Ο Μαρινέσκο για αυτή του την ενέργεια προτάθηκε για το ανώτατο παράσημο του Ήρωα της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά η σχέση του με μία αλλοδαπή όχι μόνο προκάλεσε την απόρριψη της πρότασης, αλλά λίγο έλειψε να του στοιχίσει παραπομπή σε ναυτοδικείο και εγκλεισμό σε γκουλάγκ. Τελικά όμως, το 1990, μετά θάνατον, το όνομά του "αποκαταστάθηκε", και ο Μαρινέσκο τιμήθηκε με το παράσημο, άσχετο αν η βύθιση του «Βίλχελμ Γκούστλοφ» ήταν έγκλημα πολέμου.
Σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Το όνομα Βίλχελμ Γκούστλοφ δόθηκε προς τιμή του ηγέτη του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος στην Ελβετία που είχε δολοφονηθεί το 1936.
- Τις επόμενες δύο ημέρες, από το ναυάγιο, το ρωσικό υποβρύχιο καταδιώχθηκε, χωρίς όμως αποτέλεσμα, με συνέπεια, στις 10 Φεβρουαρίου, να βυθίσει και άλλο ένα μεγάλο γερμανικό επιβατηγό πλοίο, το «Γκενεράλ φον Στόιμπεν» (General von Steuben) παρασύροντας στο θάνατο περισσότερους από 3.000 Γερμανούς[7].
- Το πλήρωμα του ρωσικού Υ/Β «S-13» πληροφορήθηκε την ταυτότητα των πλοίων μετά τον κατάπλου στη φιλανδική βάση του.
- Παρά τις εν λόγω τραγωδίες, η γερμανική ναυτική ηγεσία κατάφερε να φέρει σε πέρας την αποστολή εκκένωσης, μεταφοράς και διάσωσης των υπηκόων της, χρησιμοποιώντας δέκα μεγάλα σκάφη. Αν ληφθεί υπ΄ όψη ότι τον Ιανουάριο του 1945 μεταφέρθηκαν δια θαλάσσης 2.000.000 άτομα, εκ των οποίων μόνο περίπου 30.000 χάθηκαν, μεταξύ των οποίων και τα θύματα των δύο αυτών πολύνεκρων ναυαγίων,τότε ίσως δίκαια να χαρακτήριζε ο Ναύαρχος Ντένιτς ως τη σπουδαιότερη επιχείρηση της «Kriegsmarine» σε όλη τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
- Και οι δύο αυτές πολύνεκρες ναυτικές τραγωδίες δεν χαρακτηρίστηκαν ποτέ ως εγκλήματα πολέμου.
- Ο Κυβερνήτης του Υ/Β Αλεξάντερ Μαρινέσκο πέθανε το 1963 από αλκοολισμό.
Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- J. Lipinski: DRUGA WOJNA SWIATOWA NA MORZU (= Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος στη Θάλασσα) Γκτύνια 1967.
- E. Kosiarz: BALTYK WOGNIU, (= Καπνός στη Βαλτική), Γκντάνσκ 1975
- A.J. Watts: ALLIED SUBMARINES, (=Συμμαχικά υποβρύχια), Νέα Υόρκη 1977
- E. Kosiarz: DRUGA WOJNA SWIATOWA NA BALTYKU, (= Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος στη Βαλτική), Γκντάνσκ 1988.
- Μιλτιάδης Βαρβούνης: Ο Τιτανικός του Γ΄ Ράιχ, Ιστορικά θέματα, τ.11 σ.42-49
Πηγές, Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ «A Survey of Nazi and Pro-Nazi Groups in Switzerland: 1930-1945». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Μαΐου 2012. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2012.
- ↑ https://archive.org/details/1938-SchiffOhneKlassen-DieWilhelmGustloff
- ↑ https://www.britannica.com/topic/MV-Wilhelm-Gustloff
- ↑ https://www.wilhelmgustloffmuseum.com/voyages
- ↑ «London Polling Station: Annexation of Austria». Wilhelm Gustloff Museum. Ανακτήθηκε στις 14 Μαρτίου 2019.
- ↑ https://www.feldgrau.com/ww2-germany-wilhelm-gustloff-cruise-liner/
- ↑ Ρεϊμόν Καρτιέ, Ιστορία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, Πάπυρος, Αθήνα, 1964
Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
|