Αρκάδι (ατμόπλοιο)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
(Ανακατεύθυνση από Αρκάδι (Ατμόπλοιο))
Αρκάδι (Ατμόπλοιο)
Πίνακας του ατμόπλοιου "Αρκάδιον"
(Γεννάδειος Βιβλιοθήκη, Αθήνα)
Πληροφορίες
ΝαυπηγείοH.W. Potter & Son, Mercey, Αγγλία[1]
Έναρξη ναυπήγησης1863
Ένταξη σε υπηρεσία1866
ΧρήσηΤαχυδρομικό πλοίο[2]
ΚατάληξηΒυθίστηκε Ν.Δ. της Κρήτης[3]
Γενικά χαρακτηριστικά
Εκτόπισμα466 τόννοι[4]
Μήκος70 μέτρα[4]
Πλάτος8 μέτρα[4]
Βύθισμα2,1 μέτρα[4]
Πρόωση180 ίππων ατμομηχανή[4]
Ταχύτητα15 κόμβων[2]
Οπλισμός4 πυροβόλα τύπου Armstrong[4]
δεδομένα (π • σ • ε )

Το ατμόπλοιο Αρκάδι (πρώην Dream) ήταν τροχήλατο πλοίο, ελαφρύ ταχύπλοο καταδρομικό της εποχής του, ιστορικό για την Ελλάδα και ιδιαίτερα την Κρήτη. Ήταν αδελφό πλοίο με τα Ένωσις, Κρήτη και Πανελλήνιον. Έφτασε εγκαίρως στην Ελλάδα και αμέσως χρησιμοποιήθηκε για την μεταφορά πυρομαχικών, προσφύγων και εθελοντών για την ενίσχυση του αγώνα των επαναστατών, ενώ το πλήρωμα του αποτελούνταν από υπαξιωματικούς και ναύτες του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού. Πραγματοποίησε τα δώδεκα πρώτα ταξίδια του χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα. Στη συνέχεια ενεπλάκη με τα τουρκικά πλοία και έγινε θρυλικό για τα κατορθώματά του, ώστε απέκτησε το όνομα «άτρωτο» από τους Έλληνες και «Σεϊτάν βαπορού» (πλοίο του διαβόλου, ή διαβολοβάπορο) από τους Τούρκους, όπως σημείωσε ο τότε ανταποκριτής των Τάιμς του Λονδίνου, Σκίννερ.[1]

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ναυπηγήθηκε στην Αγγλία, στα ναυπηγεία «H.W. Potter & Son, Mercey» με το όνομα «Dream» (Όνειρο), ως τροχήλατο ατμόπλοιο κατόπιν παραγγελίας της βρετανικής εταιρίας Fraser, Trenholm & Co. που λειτουργούσε ως προκάλυψη της ανεπίσημης κυβέρνησης της Αμερικάνικης Συνομοσπονδίας Πολιτειών, δηλαδή των «Νοτίων». Το κινούσε μια δικύλινδρη μηχανή 250 ονομαστικών ίππων η οποία είχε ως καύσιμη ύλη το κάρβουνο και έδινε κίνηση σε δυο πλαϊνούς τροχούς που του επέτρεπαν να αναπτύξει ταχύτητα 15 κόμβων.[1][2][5] Διαφορετικές πηγές αναφέρουν ταχύτητα 10 και 11,5 κόμβων. Ήταν επίσης εξοπλισμένο με 4 πυροβόλα τύπου Armstrong.[4] Αγοράστηκε στην Αμερική με χρήματα των Ελλήνων του Λονδίνου για την κάλυψη των αναγκών της Κρητικής Επανάστασης του 1866.[6]

Ο καπετάνιος Νικ. Ανγκελικαράς σε ξυλογραφία του περιοδικού Εθνικόν Ημερολόγιον Βρετού του 1868[7]

Κρητική επανάσταση 1866[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το όνομα «Αρκάδι» το πήρε όταν άρχισε να διασχίζει το Αιγαίο πέλαγος διασπών τον αποκλεισμό του Χόβαρτ, υπό την κυβέρνηση του Πλοιάρχου Νικ. Ανγκελικάρα.[2] Ήταν το δέκατο τρίτο ταξίδι του πλοίου με αποστολή την εξυπηρέτηση της γραμμής «Πειραιάς-Κρήτη-Πειραιάς». Στις 22 Μαΐου 1867 καθώς έφευγε από την Κρήτη, συνάντησε τέσσερα τουρκικά πολεμικά πλοία που το καταδίωξαν μέχρι τα Αντικύθηρα όπου και το απέκλεισαν. Πριν όμως η διαμαρτυρία της Ελληνικής Κυβέρνησης του Αλεξάνδρου Κουντουριώτη φέρει αποτέλεσμα, ο Αγγελικάρας επιχείρησε έξοδο και επέτυχε με κατάλληλους χειρισμούς να διασπάσει τα τουρκικά πλοία και να πλεύσει στη Σύρο για επισκευές και αποκατάσταση των ζημιών που υπέστη.[1] Συνολικά το «Αρκάδι» πραγματοποίησε 23 επικίνδυνες αποστολές μεταφοράς υλικού σε ταξίδια στην Κρήτη από το Φεβρουάριο έως τον Αύγουστο του 1867 και έγινε θρυλικό για την επανειλημμένη διάσπαση του αποκλεισμού των κρητικών παραλίων από τους Τούρκους.[3]

«Ο ΙΓ΄ πλους» (1867)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πρόκειται, ασφαλώς, για έναν από τους «πλόες» (ταξίδια) του γνωστού τροχήλατου καταδρομικού «Αρκάδι», που με πλοίαρχό του τον ατρόμητο Αγγελικάρα τροφοδοτούσε με όπλα, τρόφιμα και εθελοντές την επαναστατημένη Κρήτη. Δώδεκα, συνολικά, επιτυχή ταξίδια είχε εκτελέσει το ηρωικό πλοίο, όταν κατά το δέκατο τρίτο, και ενώ απομακρυνόταν από τον όρμο αποβίβασης των εφοδίων, συνάντησε δύο τουρκικά πολεμικά σκάφη. Το «Αρκάδι» καταδιώχτηκε από τα παραπάνω εχθρικά πλοία και κατέφυγε στο νησί Αντικύθηρα, όπου και αποκλείστηκε. Ύστερα, όμως, από έντονη διαμαρτυρία της Ελληνικής Κυβέρνησης προς τις ξένες Δυνάμεις, τα τουρκικά πλοία αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν. Σ’ αυτό, ακριβώς, το τελευταίο επεισοδιακό ταξίδι του «Αρκαδιού» αναφέρεται ο Αχ. Παράσχος, στο ποίημά του «Ο ΙΓ΄ πλους», το α΄ μέρος του οποίου τελειώνει με το γνωστότατο εκείνο απόσπασμα:

Τ’ Αρκάδι!… Ξέρετε παιδιά, τι είναι το Αρκάδι;
Είναι το γλυκοχάραγμα στης Κρήτης το σκοτάδι.
Είναι το μάνα τ’ ουρανού που τρέφει τα παιδιά μας,
Είναι η [sic] Σπέτσαις, τα Ψαρά, η Ύδρα, η καρδιά μας.
Είν’ η Ελλάς ολόκληρη μαζή [sic] με τ’ όνειρό της!…

Άρα, κάτω από τη λέξη «Αρκάδι», στην αριστουργηματική αυτή στροφή του Αχ. Παράσχου, δεν εννοείται, φυσικά, το μέγα και ηρωικό Μοναστήρι της Κρήτης, αλλά το καταδρομικό «Αρκάδι», που γινόταν, πραγματικά, σε κάθε ταξίδι του το «γλυκοχάραγμα» στης επαναστατημένης Κρήτης το σκοτάδι, με την τροφοδότησή της σε όπλα, τρόφιμα και εθελοντές από την ελεύθερη Ελλάδα. Ωστόσο, το απόσπασμα αυτό επιτυχέστατα, μέχρι σήμερα, κυριολεκτείται και πιστεύεται από πολλούς ότι υμνεί και τραγουδά το θρυλικό Μοναστήρι του Ρεθύμνου και έτσι όλοι μας από μικρά παιδιά το νιώθαμε, όταν το απαγγέλναμε στις εορταστικές εκδηλώσεις αυτών των ημερών στο σχολείο. Με την έννοια αυτή, εξάλλου- όχι, ασφαλώς, χωρίς να γνωρίζουν την ακριβή σημασία του περιεχομένου του- έχουν χρησιμοποιήσει το απόσπασμα στην ιστορία του ο Βασ. Ψιλάκης, καθώς και ο Τιμ. Βενέρης, στο γνωστό κλασικό έργο του: «Το Αρκάδι διά των αιώνων»[8].

Ο καπετάνιος Αν. Κουρεντής σε ξυλογραφία του περιοδικού Εθνικόν Ημερολόγιον Βρετού του 1868[7]

Το τελευταίο ταξίδι του έγινε στις 6–7 Αυγούστου του 1867 με Κυβερνήτη τον Αναστάσιο Κουρέντη. Τότε, ενώ ξεφόρτωνε στο λιμάνι της Αγίας Ρούμελης των Σφακίων Κρήτης εντοπίστηκε από τα τουρκικά πολεμικά πλοία και παρά τις προσπάθειες του αλλά και της επιμονής του να ξεφορτώσει τα μεταφερόμενα υλικά, αναγκάστηκε να μεθορμίσει στη παραλία Πρέβελη από εκεί συνεχώς παρακολουθούμενο από τους τουρκους κατέφυγε στη Γαύδο όπου και παρέμεινε όλη την ημέρα, ώστε ο βράδυ να αποπλεύσει για την Αγία Ρουμέλη προκειμένου να ολοκληρώσει την εκφόρτωση των μεταφερομένων πυρομαχικών και εφοδίων.[2][3]

Ο πλοίαρχος του «Ιτζεδδίν» επέδωσε έγγραφη διαμαρτυρία στις αρχές των Κυθήρων όπου αναφερόταν στο «Αρκάδι» με τον όρο "κλέφτικος αυτός βαπόρις". Οι Τούρκοι ναυτικοί αποκαλούσαν το «Αρκάδι» "Σειτάν Βαπορού" ("πλοίο του διαβόλου"). Στις 7 Αυγούστου το «Αρκάδι» παγιδεύτηκε εκ νέου νοτιοδυτικά της Κρήτης από τη μοίρα των τουρκικών πολεμικών υπό το «Ιτζεδδίν».[9]

Ξυλογραφία του περιοδικού Εθνικόν Ημερολόγιον Βρετού του 1868[10]

Η τελευταία μάχη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Tότε ο πλοίαρχος Κουρεντής αποφάσισε να δώσει μάχη με το «Ιτζεδδίν» και τις δύο φρεγάτες που το συνόδευαν από μακρυά και έβαλαν προς το ελληνικό πλοίο σύμφωνα με το στίγμα που τους έδινε το «Ιτζεδδίν». Για αρκετό χρόνο το «Αρκάδι» παρέμενε πράγματι άτρωτο, αλλά τελικά ένα εχθρικό βλήμα έπληξε τον δεξιό τροχό του μειώνοντας έτσι την ταχύτητά του στο εν τρίτο με κίνδυνο πλέον να αιχμαλωτισθεί. Σε σύντομο χρονικό διάστημα η απόσταση εκμηδενίστηκε. Τότε ο κυβερνήτης του έστρεψε την πλώρη προς το τουρκικό πολεμικό «Ιτζεδδίν» για να επισπεύσει τον εμβολισμό, διατάζοντας το πλήρωμα για ετοιμότητα εισπήδησης, (κοινώς ρεσάλτο), κατεβάζοντας την Ελληνική Σημαία και κινούμενος πλέον ως ανένταχτο πλοίο. Ο κυβερνήτης του τουρκικού πλοίου ακολούθησε την τακτική εμβολισμού, μην έχοντας καταλάβει ακόμα την ζημιά που είχε υποστεί το ελληνικό πλοίο, αλλά όταν διέγραψε τόξο 90 μοιρών, παρατήρησε την κατάστασή του και άλλαξε τακτική αρχίζοντας πυρ και θέτοντας το πηδάλιο αριστερά για να δυνηθεί να το εμβολίσει από την δεξιά πλευρά. Ο κυβερνήτης του ελληνικού πλοίου κατάλαβε αμέσως τις προθέσεις του τουρκικού και κατάφερε δια καταλλήλου οιακήσεως να αποφύγει την κάθετο πρόσκρουση του εχθρού στα πλευρά του πλοίου. Έτσι η πρόσκρουση έγινε πλευρά με πλευρά και τα τύμπανα των τροχών των δύο πλοίων συγκρούστηκαν. Τα δύο πλοία τότε βρέθηκαν συμπεπλεγμένα και συνέχιζαν και τα δύο εγγύτατη παράλληλη πορεία, για ένα ολόκληρο τέταρτο της ώρας. Στο διάστημα αυτό οι έλληνες ναυτικοί επιχείρησαν να καταλάβουν το τουρκικό πλοίο, αλλά οι παρούσες συνθήκες και η διαφορά ύψους του καταστρώματος του «Ιτζεδδίν» κατέστησε τούτο αδύνατον. Όταν τα δύο πλοία αποχωρήστηκαν, ο πλοίαρχος του «Αρκάδι» αποφάσισε να εξωκείλει για αναγκαστική προσγειάλωση (προσάραξη) του πλοίου και την εκφόρτωση του φορτίου του στη παρακείμενη ακτή εξαναγκάζοντας τα τουρκικά πλοία να μείνουν μακριά του καθώς δεν μπορούσαν να το ακολουθήσουν στα αβαθή. Οι επιβαίνοντες (εθελοντές και πλήρωμα) πυρπόλησαν ατελώς το πλοίο και έσπευσαν να επιβούν ατάκτως στις λέμβους για να επιβιβαστούν στην ξηρά.[2]

Κατάληξη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το επόμενο πρωί, στις 21 Αυγούστου, οι Τούρκοι προσέγγισαν το ναυάγιο με βάρκες και αφού έσβησαν τη φωτιά, το κατέλαβαν ως λάφυρο. Κατόπιν οι Τούρκοι αφαίρεσαν τα πυροβόλα του ΑΡΚΑΔΙΟΝ και κάθε άλλο κινητό αντικείμενο, ανέλκυσαν το σκάφος. Στις 25 Σεπτεμβρίου 1867 το σκάφος έφθασε στην Κωνσταντινούπολη ρυμουλκούμενο. Αρκετές πηγές αναφέρουν ότι η μετακίνηση του εκεί έγινε μόνο για να προβληθεί η επιτυχία του Οθωμανικού Ναυτικού. Όμως η κατάσταση του σκάφους ήταν τέτοια που δεν απέτρεψε την περαιτέρω χρήση του και τον ίδιο μήνα εντάχθηκε στη δύναμη του τουρκικού Στόλου με το όνομα ARKADI ενώ χαρακτηρίστηκε ως λιβηρίδα. Έφερε πλήρωμα 137 ατόμων και αρχικά εξοπλίστηκε με 6 κανόνια των 30 λιβρών, ενώ η ταχύτητα του καταγράφηκε στους 13 κόμβους. Το 1884 το σκάφος εξοπλίστηκε εκ νέου και απέκτησε 2 ταχυβόλα πυροβόλα των 76 χιλιοστών και ένα πυροβόλο των 60 χιλιοστών. Το 1891 έχει καταγραφεί ένας δεξαμενισμός του σκάφους στην Αλεξάνδρεια, όμως η τεχνολογική εξέλιξη σύντομα το κατέστησε περιττό και το 1896 αφοπλίστηκε και παροπλίστηκε στην Κωνσταντινούπολη. Όπως συνέβη με πολλά άλλα Οθωμανικά σκάφη, το ARKADI παρέμεινε παροπλισμένο για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το 1905 διεγράφη από τη δύναμη του Στόλου και το 1912 προσφέρθηκε για διάλυση. [5]

Την συνέχιση του ανεφοδιασμού των επαναστατών ως το τέλος του αγώνα ανέλαβε το ατμόπλοιο «Κρήτη» με 10 ταξίδια αλλά κατ΄ εξοχήν το πλοίο με το εύγλωττο όνομα «Ένωσις» υπό τον έμπειρο πλοίαρχο Νικόλαο Σουρμελή που έκανε 46 ταξίδια προσφέροντας ανεκτίμητες υπηρεσίες, ενώ το όνομά του κατέστη κυριολεκτικά θρύλος σε όλο το πανελλήνιο.[3][9]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 «Αρκάδι (Γενικές πληροφορίες)». hellasarmy.gr. Ανακτήθηκε στις 6 Ιανουαρίου 2014. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 ΜΣΝΕ (1929), σελ. 228.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 ΙτΕΕ (1971), σσ. 270–272.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 «Αρκάδι (Τεχνικά χαρακτηριστικά)». hellasarmy.gr. Ανακτήθηκε στις 6 Ιανουαρίου 2014. 
  5. ↑ 5,0 5,1 Μπιλάλης, Άρης (5/2016). «Παραλειπόμενα από την ιστορία του τροχήλατου ΑΡΚΑΔΙΟΝ». Ναυτική Ελλάς. 
  6. ↑ Douglas Dakin, The Unification of Greece 1770–1923, ISBN 960-250-150-2, σελ. 168.
  7. ↑ 7,0 7,1 Εθνικόν Ημερολόγιον Βρετού: Εικόνα - Πλοίαρχοι[νεκρός σύνδεσμος], Τόμος 8, Αρ. 1, (1868), Πανεπιστήμιο Πατρών.
  8. ↑ Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, "Η Αρκαδική εποποιία στη Ρομαντική Ποίηση τού ΙΘ΄ αιώνα", περιοδ. "Κρητολογικά Γράμματα", τ.12 (1996), σσ. 188 (κυκλοφορεί και ως ανάτυπο).
  9. ↑ 9,0 9,1 Ιστορικά Θέματα (2010).
  10. ↑ Εθνικόν Ημερολόγιον Βρετού: Εικόνα - Το Αρκάδιον[νεκρός σύνδεσμος], Τόμος 8, Αρ. 1, (1868), Πανεπιστήμιο Πατρών.

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρκάδι_(ατμόπλοιο)&oldid=9321477"