Ανάγλυφο Ελευσινιακού Νεκρόδειπνου

Ανάγλυφο Ελευσινιακού Νεκρόδειπνου
Το αναθηματικό ανάγλυφο από τον Λυσιμαχίδη 350-325 ΠΚΕ, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Ονομασία	Ανάγλυφο Ελευσινιακού Νεκρόδειπνου
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Το Ελευσινιακό νεκρόδειπνο είναι ανάγλυφο και αξιόλογο μνημείο ελληνικής τέχνης που βρέθηκε τον Οκτώβριο του 1885 στις ανασκαφές που έγιναν στο ιερό του αρχαιολογικού χώρου της Ελευσίνας.

Περιγραφή

Το σχήμα του ανάγλυφου συχνά συνηθίζεται, ιδίως στα περισσότερα αναθηματικά ανάγλυφα του Ασκληπιείου των Αθηνών. Δεξιά και αριστερά παρατηρούμε δύο παραστάδες που υποβαστάζουν επιστύλιο με στέγη που είναι διακοσμημένη με ακροκέραμα. Το ανάγλυφο εικονίζει πέντε χαρακτήρες, από τους οποίους τρεις, ο άνδρας δεξιά και οι δύο γυναίκες στην μέση είναι οι κυριότεροι. Δεξιά αναπαύεται μισοξαπλωμένος και ακουμπισμένος με τον αριστερό του αγκώνα πάνω σε μαξιλάρι ηλικιωμένος γενειοφόρος άνδρας με πυκνή κόμη. Στο αριστερό του χέρι κρατάει κίστη, ενώ στο υψωμένο δεξί του χέρι κρατάει ρυτό. Φοράει ιμάτιο που καλύπτει το σώμα του από τη μέση και κάτω. Στα αριστερά του, στην άκρη της κλίνης του ανδρός, κάθεται μια γυναίκα, ντυμένη με χιτώνα και ιμάτιο, τα μαλλιά δεμένα πίσω, κρατάει ένα δυσδιάκριτο αντικείμενο στα χέρια. Μπροστά τους είναι ένα τραπέζι, πλούσια στρωμένο με στρογγυλά ή πυραμιδοειδή αντικείμενα που παριστάνουν ψωμί, καρπούς και άλλα φαγητά. Στο υπόλοιπο τμήμα του ανάγλυφου ανακαλύπτουμε από αριστερά προς τα δεξιά έναν κρατήρα, έναν γυμνό οινοχόο που κρατάει στο δεξί χέρι υψωμένη μια πρόχου, και υπηρετεί τα δύο τραπέζια. Στο δεύτερο τραπέζι κάθονται δύο γυναίκες. Η μία κάθεται επί σπονδυλοειδούς δίφρου που μοιάζει με σπόνδυλο κίονος. Είναι ντυμένη με πλούσιο και μακρύ χιτώνα και ιμάτιο, ενώ στο δεξί χέρι κρατάει μακρύ σκήπτρο. Τέλος η άλλη γυναίκα που φοράει επίσης χιτώνα αφήνοντας τον δεξί μαστό και μέρος του θώρακα ακάλυπτο. Στο τραπέζι βρίσκονται επίσης διάφορα τρόφιμα αντικείμενα.

Το ανάγλυφο φέρει την επιγραφή «ΘΕΩΙ ΘΕΑΙ ΛΥΣΙΜΑΧΙΔΗΣ ΑΝΕΘΗΚΕ».

Ερμηνεία

Το παρόν ανάγλυφο είναι αξιόλογο ως προς τον τόπο της εύρεσης και για την εικονιζομένη παράσταση του λεγόμενου «Νεκρόδειπνου». Είναι το πρώτο λίθινο παράδειγμα του δείπνου του Πλούτωνα και της Περσεφόνης, οι οποίοι εδώ ονομάζονται «Θεός» και «Θεά». Ίσως παρόμοια να γιορτάζονταν τα «θεοξένια», γιορτή κατά την οποία οι αρχαίοι Έλληνες έστρωναν το κρεβάτι και το τραπέζι προς τιμήν και λατρεία διάφορων θεών. Ο Πλούτωνας εδώ παρουσιάζεται όχι με την έννοια του στυγνού άρπαγα της Περσεφόνης, αλλά ως πλουτοδότης θεός που συντελεί στην καρποφορία της γης. Μία από τις δύο γυναίκες, η αριστερά καθούμενη και πιο νεανική είναι η Περσεφόνη, εικονίζεται ως σύζυγος του Πλούτωνα και δέσποινα του Άδη, ενώ η στα δεξιά της καθήμενη και πιο ηλικιωμένη είναι η Δήμητρα, που χαίρεται την επάνοδο της πολυπόθητης θυγατέρας της, την επάνοδο της άνοιξης και την αναβίωση της φύσης.

Πηγές

• Αρχαιολογική Εταιρεία (1885–1886). Εφημερίς αρχαιολογική (έτη 1885, 1886). Αθήνα: Εκ του τυπογραφείου των Αδελφών Περρή. Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2010.