Ανάβατος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
(Ανακατεύθυνση από Ανάβατος Χίου)

Συντεταγμένες: 38°24′3.953″N 26°1′13.526″E / 38.40109806°N 26.02042389°E / 38.40109806; 26.02042389

Ανάβατος
Άποψη του Ανάβατου
Ανάβατος is located in Greece
Ανάβατος
Ανάβατος
Διοίκηση
ΧώραΕλλάδα[1]
ΠεριφέρειαΒορείου Αιγαίου
ΔήμοςΧίου, Τοπική Κοινότητα Ανάβατου
Δημοτική ΕνότηταΟμηρούπολης
Γεωγραφία
ΝομόςΧίου
Υψόμετρο450 μέτρα
Πληθυσμός
Μόνιμος10
Έτος απογραφής2021
Πληροφορίες
Ονομασία κατοίκωνΑναβατούσοι[2]
Ταχ. κώδικας821 00
δεδομένα

Ο Ανάβατος είναι ένας σχεδόν εγκαταλελειμμένος μεσαιωνικός οικισμός της κεντρικής Χίου, ο οποίος σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει μόλις έναν κάτοικο. Βρίσκεται στην κορυφή ενός απόκρημνου λόφου 450 μέτρων, γεγονός που του προσέδωσε το προσωνύμιο «Μυστράς του Αιγαίου».[3] Ο Ανάβατος διαθέτει φυσική οχύρωση και περιβάλλεται από δύο φαράγγια, ενώ η είσοδος στον οικισμό είναι δυνατή μόνο από τα βόρεια. Απέχει 16 χιλιόμετρα από την πόλη της Χίου.

Ονομασία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ονομασία του οικισμού οφείλεται στη δύσβατη θέση στην οποία είναι κτισμένος. Η λέξη προέρχεται από το ρήμα «αναβαίνω» που φανερώνει το ανέβασμα από τα χαμηλά προς τα ψηλά. Επιπλέον, με βάση την τοπική ιδιωματική διάλεκτο της Χίου, ο όρος Ανάβατος προσδιορίζει τον δύσβατο.[4][5]

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σπίτια στον Ανάβατο

Η ίδρυση του Ανάβατου τοποθετείται στους μέσους βυζαντινούς χρόνους. Σύμφωνα με την παράδοση, δημιουργήθηκε από τους εργάτες που έφτασαν στη Χίο για την κατασκευή της Νέας Μονής επί Κωνσταντίνου του Μονομάχου.[2] Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, ο οικισμός δημιουργήθηκε λόγω των πειρατικών επιδρομών που μάστιζαν τα δυτικά παράλια του νησιού.[6]

Ο πρώτος πυρήνας του οικισμού κτίστηκε στην περιοχή του Κάστρου, στην κορυφή του υψώματος και περιβαλλόταν από οχυρωματικό περίβολο. Στη συνέχεια, κατά την εποχή της κυριαρχίας της Γένοβας, αφενός το κάστρο ενισχύθηκε σημαντικά και αφετέρου ο οικισμός επεκτάθηκε ανατολικά, εκτός των ορίων της ακρόπολης, δημιουργώντας το Μεσοχώρι.[7] Ο Ανάβατος είχε επίσης το ρόλο παρατηρητηρίου τόσο της θάλασσας όσο και της ενδοχώρας.[6] Σύμφωνα με τον Ιταλό χαρτογράφο Φραντσέσκο Πιατσέντζα, κατά τα τέλη του 17ου αιώνα ο Ανάβατος διέθετε περίπου 150 κατοίκους.[5]

Ο παλιός πυρήνας του οικισμού καταστράφηκε κατά τη διάρκεια των γεγονότων της σφαγής της Χίου, όταν ο Ανάβατος πολιορκήθηκε και αλώθηκε από τα οθωμανικά στρατεύματα.[8] Παράλληλα, μεγάλος αριθμός επιζησάντων εγκαταστάθηκε στην Ερμούπολη της Σύρου (συνοικία Αναβατούσικα), τη Χώρα της Χίου κ.α[9].

O κυρίως οικισμός εγκαταλείφθηκε οριστικά μετά τον σεισμό του 1881 και οι εναπομείναντες κάτοικοί του εγκαταστάθηκαν στα κράσπεδα του λόφου[10], στο κατώτερο τμήμα του Ανάβατου.[11] Οι ασχολίες των Αναβατούσων κατά τα χρόνια της ύστερης Τουρκοκρατίας περιστρέφονταν γύρω από την καλλιέργεια της γης και την κτηνοτροφία.[12]

Ο οικισμός - όπως και η υπόλοιπη Χίος - περιήλθε στο ελληνικό κράτος κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, ενώ το 1918 εγκαταστάθηκαν προσωρινά στον Ανάβατο πρόσφυγες από τα παράλια της Μικράς Ασίας, οι οποίοι εργάστηκαν ως καπνοκαλλιεργητές. Στον Ανάβατο, αλλά και γενικότερα στο βόρειο τμήμα του νησιού, ο γυναικείος πληθυσμός - πέρα από τα οικιακά - ασχολείτο ενεργά και με κάθε λογής αγροτικές εργασίες[13]. Οι αντίξοες συνθήκες διαβίωσης και η απομόνωση του χωριού, οδήγησαν τις τελευταίες δεκαετίες στην ερήμωση του Ανάβατου,[12] ο οποίος πλέον αριθμεί μόλις μια μόνιμη κάτοικο.

Διοικητικά, μετά την απελευθέρωση του νησιού, ο Ανάβατος αποτέλεσε έδρα ομώνυμης κοινότητας της επαρχίας Χίου.[14] Κατόπιν υπήχθη στον καποδιστριακό Δήμο Ομηρούπολης[15], ενώ από το 2011 ανήκει στον διευρυμένο Δήμο Χίου.

Περιγραφή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καμαρόσκεπος δρόμος

Στην κορυφή του λόφου βρίσκεται το Κάστρο, το οποίο χαρακτηρίζεται από την πυκνή δόμηση των οικιών, οι οποίες ακουμπούν η μία στην άλλη, και εξωτερικό περίβολο με πύλη εισόδου στον βορρά. Έχει έκταση 800 τετραγωνικά μέτρα. Τα κτίρια που ξεχωρίζουν στο κάστρο είναι ο ναός του Ταξιάρχη, σε ρυθμό δίκλιτης βασιλικής και το λεγόμενο Τριώροφο, το οποίο είχε λιοτρίβι στο ισόγειο, δεξαμενή και σχολείο στον όροφο και στην κορυφή το ναό της Παναγιάς των Εισοδίων.[16] Τα υπόλοιπα κτίρια είναι κυρίως διώροφα, με το ισόγειο να χρησιμοποιείται ως αποθηκευτικός χώρος ή στάβλος, ενώ στον όροφο βρισκόταν η κατοικία της οικογένειας. Οι δύο όροφοι επικοινωνούν με εσωτερικό κλιμακοστάσιο. Έχουν λίγα μικρά τοξωτά ανοίγματα στον όροφο και οι υπαίθριοι χώροι είναι ελάχιστοι. Τα σπίτια εδράζονται πάνω στο βράχο χωρίς θεμέλια.[17][11] Το υλικό κατασκευής είναι ο τοπικός ασβεστόλιθος και για κονίαμα χρησιμοποιείται αργιλόχωμα με μικρή περιεκτικότητα σε ασβέστη και άμμο.[16] Οι παρεμβάσεις στο περιβάλλον είναι ελάχιστες, και συνήθως αφορούν την μετακίνηση πετρών για τη δημιουργία πατημάτων.

Το Μεσοχώρι ή παλαιό χωριό αναπτύσσεται ανατολικά του κάστρου, στο ανατολικό πρανές του λόφου. Διασχίζεται από δύο σχεδόν παράλληλους άξονες στην κατεύθυνση βορρά νότου.[16] Το νέο χωριό αναπτύσσεται χαμηλότερα και διαφέρει από το υπόλοιπο χωριό, καθώς οι οικίες εκεί είναι μεγαλύτερες, διώροφες κεραμοσκεπής και έχουν γύρω τους οικόπεδο. Στο νέο χωριό βρίσκεται ο νέος ναός του Ταξιάρχη. Το κοιμητήριο βρίσκεται εκτός του οικιστικού συνόλου. Ο κοιμητηριακός ναός, ο οποίος είναι αφιερωμένος στον άγιο Γεώργιο αναστηλώθηκε[18] το 1992 και φέρει τοιχογραφίες του 16ου αιώνα.[11] Η ευρύτερη περιοχή του Ανάβατου διαθέτει κοιτάσματα βωξίτη[14], ενώ παλιότερα παρείχε άφθονη ξυλεία και κοιτάσματα άνθρακα.[9]

Απογραφές πληθυσμού[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Απογραφή 1928 1940 1951 1961 1971 1981 1991 2001 2011
Πληθυσμός 52[15] 42[15] 44[15] 57[15] 24[15] 15[15] 39[15] ; 1

Φωτοθήκη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Κτίριο στο κάστρο του Ανάβατου
    Κτίριο στο κάστρο του Ανάβατου
  • Θολωτή κατασκευή
    Θολωτή κατασκευή
  • Δρόμος στον Ανάβατο
    Δρόμος στον Ανάβατο
  • Θέα από τον Ανάβατο
    Θέα από τον Ανάβατο
  • Ανάγλυφο στο ναό των Ταξιαρχών
    Ανάγλυφο στο ναό των Ταξιαρχών

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ (Ελληνικά) Βάση δεδομένων της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής.
  2. ↑ 2,0 2,1 Αξιωτάκης 1994, σελ. 32
  3. ↑ «Ανάβατος». Chios.gr. Περιφερειακή Ενότητα Χίου. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2016. 
  4. ↑ Αξιωτάκης 1994, σελ. 30
  5. ↑ 5,0 5,1 Ζολώτας 1921, σελ. 479
  6. ↑ 6,0 6,1 Γούμενος & Παπαρούνας 2006, σελ. 49
  7. ↑ «Ανάβατος - Ιστορικό». Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Απριλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2016. 
  8. ↑ Αξιωτάκης 1994, σελ. 38-48
  9. ↑ 9,0 9,1 Ζολώτας 1921, σελ. 481
  10. ↑ Αξιωτάκης 1994, σελ. 34
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Μαγγανά, Δώρα (26 Νοεμβρίου 2012). «Ανάβατος Χίου». Αρχαιολογία και Τέχνες. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2016. 
  12. ↑ 12,0 12,1 Αξιωτάκης 1994, σελ. 36
  13. ↑ (Αγγλικά) Argenti, Philip P. (1949). The Folk-lore of Chios. 1. Κέιμπριτζ: Cambridge University Press. σελ. 151. 
  14. ↑ 14,0 14,1 Δημητράκος, Σπύρος Δ. (1970). «Ανάβατος». Γεωγραφία. Άτλας Παγκόσμιος. Ελλάς. Αθήνα: Εκδόσεις Δέλτα, σελ. 835. 
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 15,4 15,5 15,6 15,7 Σταματελάτος, Μιχαήλ; Βάμβα-Σταματελάτου, Φωτεινή (2012). «Ανάβατος». Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδας. 1. ΤΑ ΝΕΑ, σελ. 71. 
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 «Ανάβατος - Περιγραφή». Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Απριλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2016. 
  17. ↑ Στεργιόπουλος, Βαγγέλης. «Ανάβατος, ο «Μυστράς» της Χίου». Διακοπές. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Απριλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2016. 
  18. ↑ Αξιωτάκης 1994, σελ. 96

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Anavatos στο Wikimedia Commons

Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ανάβατος&oldid=10264898"