Αλ-Φαράμπι

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
(Ανακατεύθυνση από Αλ-Φαραμπί)
 Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. Μπορείτε να βοηθήσετε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Υλικό που είναι ατεκμηρίωτο μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί.
Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 10/03/2021.
αλ-Φαραμπί
Γέννησηπερ. 872
Θάνατοςπερ. 950
ΠερίοδοςΙσλαμική Χρυσή Εποχή
ΠεριοχήΠερσία
Σχολήγνωστός ως "Πατέρας του Ισλαμικού Νεοπλατωνισμού", διαμόρφωσε το υπόβαθρο της Φαραμπιανής Σχολής
Κύρια ΕνδιαφέρονταΜεταφυσική, Πολιτική φιλοσοφία, Λογική, Μουσική, Επιστήμη(Ταμπι'ιάτ), Ηθική, Μυστικισμός[1], Επιστημολογία και Ιατρική
ΕπιδράσειςΑριστοτέλης, Πλάτων, Πορφύριος, Αλ-Κίντι
ΕπηρέασεΑβικέννας, Γιαχία ιμπν Άντι, Αμπού Σουλεϊμάν Σιτζιστάνι, Ιμπν Μπατζάχ, Μουλά Σαντρά[1] Αλ Αμίρι

Ο Αμπού Ναζρ Μουχάμαντ ιμπν αλ-Φαράχ αλ-Φαράμπι ή Φαραμπί (Περσ. محمد فارابی) ή Αμπού Ναζρ αλ-Φαράμπι (γνωστός επίσης σε ορισμένες πηγές, ως Μουχάμαντ ιμπν Μουχάμαντ ιμπν Ταρχάν ιμπν Ουζλάγκ αλ-Φαράμπι أبو نصر محمد بن محمد بن أوزلغ الفارابي [1]), επίσης γνωστός στον δυτικό κόσμο ως Αλφαράβιος και Αλ-Φαράμπι (περ. 872[1] – 950) υπήρξε ο πρώτος στην πραγματικότητα φιλόσοφος του αραβικού κόσμου. Κύριες πηγές της φιλοσοφίας του πρέπει να αναζητηθούν στην ελληνική παράδοση, στα πρωτότυπα κείμενα του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, στο νεοπλατωνισμό και τον αριστοτελισμό της Αλεξάνδρειας. Ο Αλ-Φαράμπι υπήρξε φιλόσοφος με την πλήρη έννοια του όρου, γεγονός που αποδεικνύεται και από την προσήλωσή του στην προτεραιότητα της φιλοσοφίας έναντι της θεολογίας. Η θέση του αυτή εκλαμβάνει ακόμη μεγαλύτερη σημασία ιδωμένη υπό το πρίσμα της εποχής και του πνευματικού περιβάλλοντος στο οποίο έζησε. Το έργο του υπήρξε πολυσχιδές, εκτεινόμενο σε όλους σχεδόν τους παραδοσιακούς φιλοσοφικούς κλάδους.[2] Σήμερα το πρόσωπό του φιγουράρει σε όλα τα χαρτονομίσματα τένγκε του Καζακστάν.

Βίος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι υπάρχουσες παραλλαγές για τον βίο του αλ-Φαράμπι υποδεικνύουν ότι δεν καταγράφηκαν κατά τη διάρκεια της ζωής του. Αρκετά μεταγενέστερες στηρίζονται κυρίως σε υποθέσεις και την προφορική παράδοση. Γνωστό με βεβαιότητα είναι το γεγονός ότι τελειώνοντας το σχολείο του στη Φαράμπ και την Μπουκάρα, ταξίδεψε στη Βαγδάτη το 901 για ανώτερες σπουδές. Μελέτησε υπό την καθοδήγηση ενός Νεστοριανού κληρικού, του Γιουχάνα ιμπν-Χαϋλάν στη Χαρράν και έμεινε στη Βαγδάτη για μεγάλο χρονικό διάστημα — περίπου 40 χρόνια — μελετώντας αρκετές γλώσσες και γνωστικά πεδία. Εγκατέλειψε τη Βαγδάτη το 941 και μετέβη στο Χαλέπι (Aleppo). Εκεί υποστηρίχθηκε ένθερμα από τον Σαΐφ αντ-Ντάουλα (Saif ad-Daula), κυβερνήτη της Συρίας. Από το Χαλέπι ο αλ-Φαράμπι ταξίδεψε αρκετά, επίσης στο Κάιρο[1]. Τελικά πέθανε στη Δαμασκό μεταξύ των ημερομηνιών 14 Δεκεμβρίου 950 και 12 Ιανουαρίου 951. Δεν υπάρχει συμφωνία ως προς το εθνικό του υπόβαθρο καθώς όλες οι πηγές που διατίθενται γράφτηκαν τουλάχιστον τρεις αιώνες μετά το θάνατό του.

Φιλοσοφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο αλ-Φαράμπι ως εκπρόσωπος της αραβικής διανόησης είναι αναπόσπαστο τμήμα μιας σοβαρής πολιτισμικής πρόσκλησης και ταυτόχρονα επίδρασης στην εξέλιξη της μεσαιωνικής ευρωπαϊκής φιλοσοφίας, σε σημείο ώστε ορισμένοι ερευνητές να μιλούν για κυριαρχία του αριστοτελισμού στη μεσαιωνική σκέψη μέσω των Αράβων και των Εβραίων διανοητών[3][4]. Θέωρησε επίσης τη μελέτη της λογικής ως αναγκαία προπαρασκευή για τη μελέτη της φιλοσοφίας, στην οποία περιέλαβε τις φυσικές επιστήμες, τη μεταφυσική και την ηθική[5].

Κοσμολογία - Μεταφυσική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Υπήρξε ο πρώτος φιλόσοφος του αραβικού κόσμου, που δημιούργησε εναν πρωτότυπο μεταφυσικό και κοσμολογικό σύστημα, στηριγμένο κυρίως στην μεταφυσική του Αριστοτέλη, την νεοπλατωνική παράδοση, την Πτολεμαϊκή αστρονομία και δευτερευόντως το Κοράνι και την Μουσουλμανική ιερή παράδοση.

Στην ιδιαίτερη οντολογία του, τα όντα είναι συμβεβηκότα και όχι αναγκαιότητες εξαιτίας του γεγονότος ότι είναι φθαρτά και μεταβλητά ως προς τα χαρακτηριστικά και τη μορφή τους. Τούτο υποδηλώνει ότι υπάρχει διαφορά ανάμεσα στην ουσία και την ίδια την ύπαρξη των όντων. Η ύπαρξη δεν είναι αναγκαία όταν αναφερόμαστε στην ουσία των όντων. Μπορούμε να μιλάμε για την ουσία του ανθρώπινου όντος, αγνοώντας την επί μέρους ύπαρξη. Εφόσον όμως η ύπαρξη δεν είναι ουσιαστικό χαρακτηριστικό του όντος, τότε το ον λαμβάνει τη συγκεκριμένη του ύπαρξη από κάποια πηγή, που δεν είναι άλλη από τον Θεό.[6]

Το σύστημα του εμφορείται από έξι αρχές (madabi): Πρώτη Αιτία, δευτερεύουσες αιτίες, Ποιητικός Νους που κυριαρχεί στον υποσελήνιο κόσμο, ψυχή, μορφή και ύλη. Η Πρώτη Αιτία (al-sabab al-awwal) του αλ-Φαράμπι ταυτίζεται με το ακίνητο  κινούν του Αριστοτέλη, καθώς στοχάζεται τον εαυτό της. Είναι μία, διάφορη από όλα τα άλλα όντα, καθαρός νους, απροσπέλαστη μέσω διαίρεσης και ορισμού στον ανθρώπινο νου. Μέσω απορροής από την Πρώτη Αιτία προκύπτει ο πρώος νους, ο οποίος στοχάζεται τον εαυτό του και την Πρώτη Αιτία, οδηγώντας στην ύπαρξη του δεύτερου νου και στην υποστασιοποίηση της ψυχής του και της αντίστοιχης ουράνιας σφαίρας.

Η ίδια διαδικασία επαναλαμβάνεται και στους υπόλοιπους εννέα νόες των σφαιρών, καθώς ο πρώτος νους συνδέεται με την εξωτερική σφαίρα του κόσμου, ο δεύτερος με την σφαίρα των απλανών αστέρων και οι υπόλοιποι με τους επτά πλανήτες. Οι νόες αυτοί δεν στοχάζονται μόνο τον εαυτό τους, αλλά και τον αμέσως ιεραρχικά προηγούμενό τους. Ο δέκατος νους, ο Ποιητικός (al-aql al-fa al), ελέγχει τον κόσμο της φθοράς, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων. Ο νους αυτός επηρεάζει μόνο τον ανθρώπινο νου, ενώ η ύλη και η μορφή στον υποσελήνιο κόσμο αποτελούν παράγωγα των κινήσεων των ουρανίων σφαιρών. Η ύλη, καθαρή δυνατότητα, με την επενέργεια της μορφής συγκροτεί τα σώματα. Στο πρότυπο του αλ-Φαράμπι ο άνθρωπος αποτελεί τον οντολογικό δεσμό μεταξύ του άυλου και άφθαρτου και του υλικού και φθαρτού, γεγονός που του επιτρέπει να ξεφύγει σε κάποιο βαθμό από τα στενά όρια του κόσμου του.

Ψυχή - Νους[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οπαδός του σουφισμού στα ύστερα χρόνια της ζωής του, που πρεσβεύει ότι ο άνθρωπος προέρχεται από τον Θεό και σε αυτόν θα ξαναγυρίσει, προσπάθησε να τον συμβιβάσει με τον νεοπλατωνισμό. Σύμφωνα με τις θεωρίες του, η ψυχή του ανθρώπου είναι αθάνατη και, μετά τη φθορά του σώματος, ξαναγυρίζει στην παγκόσμια ενότητα, της οποίας αποτελεί τμήμα. Ο κόσμος του είναι δημιουργημένος βάσει προτύπων δημιουργημένων από τον λόγο και την ψυχή του Κόσμου. Ο δε ανθρώπινος νους φωτίζεται από την λόγο και την ψυχή του κόσμου, την κοσμική νόηση, η οποία ενυπάρχει στην ανθρώπινη ενεργητική νόηση[7]. Με τον φωτισμό του νου ο αλ-Φαράμπι επιχειρεί να ερμηνεύσει γιατί είναι οι ιδέες μας για τον κόσμο είναι επιτυχείς περιγραφές, καθώς έχουν την πραγματική πηγή τους στην κοσμική νόηση. Αν και οι πλατωνικές πεποιθήσεις του αλ-Φαράμπι δεν αλλοιώνουν τον αριστοτελικό χαρακτήρα του συστήματός του, ωστόσο εντάσσονται σε ένα γενικότερο πλαίσιο σύμμειξης αριστοτελικών και νεοπλατωνικών στοιχείων βάσει των οποίων οι μεσαιωνικοί φιλόσοφοι προσπάθησαν πολλές φορές να συμβιβάσουν τον αριστοτελικό ορθολογισμό και τον θρησκευτικό μυστικισμό[8].

Η ανθρώπινη ψυχή κατά τον αλ-Φαράμπι, χαρακτηρίζεται από τέσσερεις βασικές λειτουργίας: την επιθυμητική, την αισθητική, τη φαντασία και τη λογική. Η ικανότητα της ψυχής να νοεί, η λογική ψυχή, επιζεί του σωματικού θανάτου. Στον απόλυτα ιεραρχημένο κόσμο του αλ-Φαράμπι, ο οποίος εμφορείται από την τελεολογία, κάθε ον επιδιώκει την τελειότητα που μπορεί να κατακτήσει, αποπειρώμενο να προσεγγίσει την απόλυτη τελειότητα της Πρώτης Αιτίας. Η τελείοσι του ανθρώπου, η κατάκτηση της ευδαιμονίας, θα επέλθει μέσα από το λόγο. Παρά ταύτα οι άνθρωποι δεν γεννώνται με ανεπτυγμένη τη νοητική τους λειτουργία. Οφείλουν να την εξελίξουν με την κατάλληλη αγωγή. Επίσης, οι άνθρωποι δεν δύναναι να εξελίξουν τις λογικές τους δυνατότητες στον ίδιο βαθμό, ούτε με τον ίδιο τρόπο. Απώτατος στόχος του ανθρώπου είναι η επίτευξη της ύψιστης ευδαιμονίας, η ανέλιξη στο επίπεδο του Ποιητικού Νου, ο οποίος θέτει σε λειτουργία τον ανθρώπινο, υλικό νου. Η σχέση αυτή γίνεται κατανοητή μέσω της αναλογίας του ήλιου και της όρασης. Ο ήλιος εκπέμπει φως, το οποίο συλλαμβάνει την όραση, με αποτέλεσμα ο άνθρωπος, που προηγουμένως είχε μόνο την δυνατότητα να δει, πια να βλέπει. Επιπλέον, ο άνθρωπος μπορεί να αντικρύσει τον ήλιο, την πηγή του φωτός. Αναλόγως ο Ποιητικός Νους παρέχει στον ανθρώπινο νου τη δυνατότητα να νοήσει. Ο Ποιητικός Νους επίσης παρέχει τη δυνατότητα στο νου να αξιοποιεί το υλικό των εικόνων που αποθηκεύεται στο νου μέσω των αισθήσεων.

Γνωσιοθεωρία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Al-Farabi

Επιτομή της Γνωσιοθεωρίας του αλ-Φαράμπι αποτελεί το παρακάτω απόσπασμα:

« Η βεβαιότητα επιτυγχάνεται εντός της ψυχής, εξαρτώμενη από την ύπαρξη εκείνων των οντοτήτων που η ύπαρξή τους και η υπόστασή τους δεν εξαρτώνται από τον ανθρώπινο συλλογισμό. Επιπλέον ο ορισμός του καθενός, του είναι και του πώς, χρειάζεται να προκύπτει από ορισμούς συνισταμένους από αληθείς, αναγκαίες, καθολικές και πρωταρχικές προκείμενες, τις οποίες προσπελάζει με ασφάλεια και γνωρίζει κατά φύση ο λόγος. »

Ανώτατη μορφή θεωρητικής γνώσης αποτελεί η σοφία (hikmah), η οποία εξισώνεται με τη μεταφυσική και τη φυσική, καθώς περιλαμβάνει τόσο τις πρώτες αλήθειες, όσο και τις δευτερογενείς. Πέρα από την θεωρητική, υφίσταται και η πρακτική γνώση, που αποτελεί προϊόν της εμπειρίας και της παρατήρησης του αισθητού κόσμου. Η γνώση αυτή βοηθά τον άνθρωπο να επιλέξει ανάμεσα στις ενδεδειγμένες και μη πράξεις, οι οποίες εξαρτώνται από την αναθρώπινη βούληση. Ο πρακτικός λόγος (quwwa 'aqliyya 'amaliyya), κατά τον αλ-Φαράμπι, βρίσκει το αντίστοιχό του στην αριστοτελική σωφροσύνη. Σκοπός του πρακτκού λόγου είναι, μέσω μιας αλυσίδας ενδιάμεσων στόχων, να οδηγηθεί ο άνθρωπος στην ευδαιμονία, τον έσχατο σκοπό.

Λογική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Όσον αφορά στη λογική, υπήρξε ο πρώτος φιλόσοφος στο Μεσαίωνα που ασχολήθηκε με το σύνολο του αριστοτελικού έργου, αφού, έως την εποχή του, οι στοχαστές απέφευγαν να επεκταθούν στη μελέτη των Αναλυτικών Υστέρων, επειδή έκριναν πως το συγκεκριμένο έργο απειλούσε τα θεμέλια της πίστης. Ο αλ-Φαράμπι θεωρούσε, ότι η λογική διασφαλίζει την ορθή σκέψη και την αποφυγή λαθών. Γι' αυτό και αναλώθηκε στην απόπειρα διασφάλισης της βεβαιότητας της γνώσης μέσω της οργάνωσης του συλλογισμού. Κατά τον αλ-Φαράμπι ο νούς επιχειρεί να συλλάβει απλές έννοιες, αποσκοπώντας στην κατανόηση της ουσίας (tasawwur). Σε δεύτερο επίπεδο αποπειράται να αποφανθεί για την αλήθεια ή το ψεύδος των σύνθετων εννοιών ή συλλογισμών (tasdiq). Η δεύτερη αυτή διαδικασία τελειούται όταν ο νους βεβαιωθεί απόλυτα για το νοητό και όταν η γνώση του υποκειμένου είναι αληθής και βέβαιη. Στο σύστημα όμως του αλ-Φαράμπι δεν κατακτάται πάντοτε η βεβαιότητα για τη γνώση. Αναλύοντας την αριστοτελική λογική, κατέληξε στο ότι ο ανθρώπινος νους συλλογίζεται με πέντε τρόπους: τον αποδεικτικό, τον διαλεκτικό, τον ρητορικό, το σοφιστικό και τον ποιητικό. Στην ουσία ο αλ-Φαράμπι διαπλέκει τη λογική με την επιστημολογία και την ψυχολογία, αφού οι προαναφερθέντες τρόποι συλλογισμού καθορίζονται από το λογικό και το φανταστικό. Εάν τώρα η νοητική λειτουργία εξασκηθεί με τον τρόπο που περιγράφηκε, η όλη διαδικασία  θα αντικατοπτρίζει την οντολογική ιεραρχία. Αποκλειστικά η λογική και ο αποδεικτικός συλλογισμός οδηγούν σε βέβαιη γνώση. Τα ευεργετήματα της βέβαιης γνώσης δύναται να απολαύσει αποκλειστικά ο φιλόσοφος, ο μόνος που μπορεί να εξασκήσει αυτες τις τέχνες. Στους υπόλοιπους ανθρώπους αρκεί η προφητεία, η μεθερμηνεία της αλήθειας με τρόπο απλοϊκό και συμβολικό, αλλα ταυτόχρονα κατανοητός στις λαΪκές μάζες.

Σχέση Θρησκείας και Φιλοσοφίας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το ενδιαφέρον του υπήρξε η ανάπτυξη ενός ιδιαίτερου κλάδου της φιλοσοφίας, ο οποίος αποκαλείται σήμερα φιλοσοφία της θρησκείας και πιθανώς είναι ο πρώτος που ανέπτυξε σειρά φιλοσοφικών επιχειρημάτων για την ύπαρξη του Θεού, ασκώντας σημαντική επίδραση σε μεταγενέστερες προσπάθειες των ευρωπαίων διανοητών του Μεσαίωνα επί του ίδιου θέματος. Για τη σχέση φιλοσοφίας και θρησκείας η θεώρηση του αλ-Φαράμπι είναι εξαιρετικά πρωτότυπη για την μεσαιωνική περίοδο.

Η εμφάνιση της θρησκείας στον χρόνο επακολούθησε αυτή της φιλοσοφίας. Η θρησκεία προέκυψε ως υποκατάστατο της φιλοσοφίας, καθώς οι σύνθετες και αφαιρετικές έννοιες της τελευταίας δεν ήταν εύκολα κατανοητές από τη μεγάλη μάζα των ανθρώπων. Η θρησκεία επιχειρεί να αποδώσει τα φιλοσοφικά δόγματα με τη χρήση και την αρωγή της φαντασίας. Η δε θεολογία, την οποία ο αλ-Φαράμπι αποκαλεί υποχείρια της θρησκείας, εντάσσεται στη ρητορική, η οποία με τη σειρά της είναι υποδεέστερη της φιλοσοφίας, γιατί είναι τέχνη πειθούς και όχι μέθοδος αναζήτησης της αλήθειας. Η θρησκεία, με την αρωγή της νομικής επιστήμης και της πολιτικής, έχει αναλάβει την καθοδήγηση της μεγάλης πλειοψειφίας, των αφρόνων, ώστε αυτοί να επιδιώξουν την ευδαιμονία. Το δυσάρεστο είναι, ότι οι θεολόγοι και οι θρησκευτικοί λειτουργοί δεν αντιλαμβάνοντια τη μειονεξία του χώρου τους, οπότε δεν διστάζουν να αντιπαρατεθούν με τη φιλοσοφία. Όμως, όσο πιο μακριά από τη φιλοσοφία κείνται τα θρησκευτικά δόγματα, τόσο πιο πολύ απέχουν από την αλήθεια και χάνουν την όποια πειστικότητα που μπορεί να διέθεταν. Τα προβλήματα με την κοινωνία γιγαντώνονται, όταν οι νομοθέτες εμφορούνται από θρησκευτικά ιδεώδη και δεν συνειδητοποιούν την ανάγκη να βασίσουν τη νομοθεσία στη φιλοσοφία, αντί για τη θρησκεία. Επειδή, όμως, ο αλ-Φαράμπι αντιμετωπίζει όλα αυτά τα ζητήματα υπό την προοπτική όχι μόνο της πόλης-κράτους ή του έθνους, αλλά και της οικουμένης, ανακύπτει η περίπτωση της διάδοσης μιας φιλοσοφικά θεμελιωμένης θρησκείας και σε άλλα άθνη, τα οποία ωστόσο δεν είναι ενήμερα για το ότι η θρησκεία αποτελεί απλό απείκασμα φιλοσοφικών θέσεων. Υπερασπίζονται με πάθος τη θρησκεία και λαμβανουν ως θέσφατα τις θέσεις της. Ως αποτέλεσμα της παρεξήγησης αυτής, οι άνθρωποι καθίστανται έρμαια πλανών, φανατίζονται και διάκεινται εχθρικά προς τη φιλοσοφία.[2]

Επιστημολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Kitab ihsa' al- 'Ulum (Το βιβλίο της αρίθμησης των επιστημών) είναι πιθανώς η καλύτερη πηγή για την ταξινόμηση του αλ-Φαράμπι στις επιστήμες. Η πρωτοτυπία του σε σχέση με άλλους άραβες διανοητές είναι ότι ο αλ-Φαράμπι παραμερίζει την κλασική διαίρεση σε θεολογικές και φιλοσοφικές επιστήμες και ταξινομεί το υλικό του στις πέντε μείζονες κατηγορίες της επιστήμης της γλώσσας, της επιστήμης της λογικής, των μαθηματικών επιστημών, της φυσικής-μεταφυσικής και της πολιτικής επιστήμης, στην οποία βέβαια περιλαμβάνει το δίκαιο και τη σχολαστική θεολογία. Σε αυτές τις κύριες κατηγορίες, εγκυκλοπαιδικές ως προς τη διαμόρφωσή τους, αναπτύσσονται αρθρωτά υποκατηγορίες. Για παράδειγμα, στις μαθηματικές επιστήμες διακρίνονται επτά υποκατηγορίες που περιλαμβάνουν την αριθμητική, τη γεωμετρία, την οπτική, την αστρονομία, τη μουσική, τις μονάδες μέτρησης βάρους και τις μηχανικές εφαρμογές, που με τη σειρά τους περιλαμβάνουν επιμέρους υποκατηγορίες.

Η γνώση των επιστημών επιτυγχάνεται μέσω των τεσσάρων τύπων της πέμπτης διάνοιας ή νου: του δυνητικού νου, του πραγματικού νου, του επίκτητου νου και του μεσολαβητικού ή ενεργητικού νου. Ο δυνητικός νους διαθέτει τη δυνατότητα της αφαίρεσης, ανάγοντας έτσι τα όντα στην έσχατη ουσία τους[9].

Έργα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα έργα του αλ-Φαράμπι δεν είναι χρονολογημένα με ακρίβεια και δεν μπορούν να ιδωθούν με χρονολογική σειρά, όσο μάλλον όταν φαίνεται ότι πιθανότατα έχουν τύχει επεξεργασίας σε διαδοχικές φάσεις. Τα πιο σημαντικά συγγράμματα του αλ-Φαράμπι είναι:

  • Τριλογία σύντομων πραγματειών→
    • Η Κατάκτηση της Ευδαιμονίας (Tahsil al-Sa'adah)
    • Η Φιλοσοφία του Πλάτωνα (Falsafat Aflatun)
    • Η Φιλοσοφία του Αριστοτέλη (Falsafat Aristutalis)
  • Επιλεγμένοι Αφορισμοί (Fusul Muntaza ah)
  • Η εναρμόνηση των θέσεων των δύο σοφών: Πλάτων ο Θείος και Αριστοτέλης (Kitab al-Jam 'bayn Ra' yay al-Hakimayn, Aflatun al-Ilahi wa Aristutalis)
  • Περί της Ιδανικής Πολιτείας (Mabadi ara' ahl al-Madinah al-fadilah)
  • Περί του Πολιτικού Καθεστώτος ή αλλιώς Περί των Αρχών του Οντος (Kitab al-Siyasat al-Madaniyya)
  • Η Σύνοψη των ''Νόμων'' του Πλάτωνα (Talkhis nawamis Aflatun)
  • Το Βιβλίο της Θρησκείας (Kitab al-Milla wa Nusus Ukhra)
  • Το Βιβλίο των Γραμμάτων (Kitab al-huruf)
  • Το βιβλίο της Απαρίθμησης των Επιστημών (Kitab ihsa' al- 'Ulum)
  • Το Μεγάλο Βιβλίο της Μουσικής, (Kitab al-musiqa al-kabir)
  • Επιστολαί περί της Διανοίας (Risala fi'l-'aql)

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Corbin, Henry (2001). History of Islamic Philosophy. Kegan Paul. ISBN 978-0-7103-0416-2.  Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (βοήθεια)
  2. ↑ 2,0 2,1 Στείρης, Γεώργιος (2011). Η θεμελίωση της Μεσαιωνικής Πρακτικής Φιλοσοφίας - Η περί ηθικής και πολιτικής Φιλοσοφία του Al-Farabi. Αθήνα: Ινστιτούτο του Βιβλίου - Α. Καρδαμίτσα. σελίδες 13–19. ISBN 978-960-354-277-3. 
  3. ↑ Copleston 1985. τομ. Β, 186 και 201-4. Επίσης Luscombe 1997, 61-73 και 157.
  4. ↑ Για τη σφοδρή διαμάχη περί του αν οφείλει η όχι η Ευρώπη στην αραβική διανόηση την επανεισαγωγή της ελληνικής σκέψης βλ. Κ. Δαφέρμου «Θύελλα στο Σεν Μισέλ», Το ΒΗΜΑ, 04/05/2008 , Σελ.: S03[νεκρός σύνδεσμος].
  5. ↑ Αθανασόπουλος Κ. 2001, 46.
  6. ↑ Αθανασόπουλος Κ. 2001, στο ίδιο.
  7. ↑ Νους επίκτητος κατά τον Αλέξανδρο Αφροδισιέα
  8. ↑ Αθανασόπουλος Κ. 2001, 47.
  9. ↑ Fakhry 1983, 121,

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Αθανασόπουλος Κ. 2001, Φιλοσοφία στην Ευρώπη, τομ. Α', Ε.Α.Π., Πάτρα ISBN 960-538-286-5
  • Αθανασόπουλος, Κ., Ancillae Theologiae: Το φιλοσοφείν και Θεολογείν κατά το Μεσαίωνα και το Βυζάντιο, εκδ. Παρουσία, Αθήνα, 2004, σελ.350 (με πίνακες και λεπτομερή βιβλιογραφία στην Ελληνική, Λατινική, Αγγλική, Γαλλική και Γερμανική) (ISBN: 960-7956-94-X).
  • Copleston Fr.S.J. 1985, A History of Philosophy, Book I, τομ. I,II,II, Doubleway, New York
  • Corbin, Henry, Hossein Nasr και Utman Yahya (2001). History of Islamic Philosophy. Kegan Paul. ISBN 978-0-7103-0416-2
  • Luscombe D. 1997, Medieval Thought, OUP, Oxford. ISBN 978-0-19-289179-2
  • Στείρης Γεώργιος (2011), Η θεμελίωση της Μεσαιωνικής Πρακτικής Φιλοσοφίας - Η περί ηθικής και πολιτικής Φιλοσοφία του Al-Farabi, Αθήνα: Ινστιτούτο του Βιβλίου - Α. Καρδαμίτσα (ISBN 978-960-354-277-3)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αλ-Φαράμπι&oldid=10003068"